Nathalie Le Blanc staat stil bij de frappante feiten die ze al lezend opmerkte. Deze week: Onomatope: the Fantastic World of Japanese Symbolic Words.
Anata wa eigo o hanashimasu ka? Spreekt u Engels? Ik had het braaf vanbuiten geleerd voor mijn reis door Japan. Ie, was vaak het antwoord. Nee dus.
Het was lang geleden dat ik nog ergens was waar ik echt geen letter van de taal begreep of kon lezen, en waar zo weinig mensen een taal spraken die ik begrijp. Dat was tegelijk frustrerend en fascinerend. Frustrerend omdat een nieuwsgierige mens die graag praatjes maakt met duizenden vragen blijft zitten als smalltalk geen optie is. Fascinerend, omdat je anders naar mensen luistert als je ze niet begrijpt.
Japanners hebben de reputatie gereserveerd te zijn en dat zijn ze ook. Maar als je stilletjes op een bus of aan een toog zit en gewoon rondkijkt, dan zie je dat de gesprekken om je heen doorspekt zijn met expressieve ooohs, aahs en hmms die een indicatie geven van de sfeer van het gesprek.
De twee dames die in een koffiebar vlak bij de stoffenwinkel over een paar tekeningen aan het discussiëren waren, hadden duidelijk niet dezelfde mening over wat er zou gemaakt worden. De sfeer was amicaal, maar strijdbaar.
Een nieuwsgierige mens die graag praatjes maakt blijft met duizenden vragen zitten als smalltalk geen optie is.
Nog gemoedelijker, en duidelijk sappiger, was het crescendo van verbijsterde eihs van een jongedame op de metro, bij de verhalen van haar vriendin. Die gooide er een sarcastische ‘hashtag boyfriendgoals’ tussen, dus mijn diagnose was: datingbesognes. En de alsmaar stiller wordende ahums van een kletsende vrouw op straat maakten duidelijk dat mevrouw Links eigenlijk niet veel tijd had, maar mevrouw Rechts niet wilde schofferen door haar te onderbreken.
Waarschijnlijk doen wij hier in Vlaanderen ook aan dat soort gesprekstheater en hoor ik dat niet omdat ik de taal spreek. Maar toen ik er eenmaal op ging letten was het entertainend én informatief.
Toen ik zes jaar geleden naar India reisde, begreep ik ook weinig van het Hindi om me heen, maar Indiërs peperen hun spreektaal met af en toe een woord Engels, dus je krijgt vaak een smaakje van de inhoud. Dat was in het Japans niet zo. Geen Engelse leenwoorden, geen herkenbare klanken. Vandaar dat ik blij was toen mijn oog in een boekhandel op een klein geel boekje viel. Onomatope: the Fantastic World of Japanese Symbolic Words. Woorden die klinken als hun betekenis zou ik misschien wel herkennen.
(Tip: lees het volgende stukje geanimeerd luidop voor een beter effect.)
De Japanse onomatopeeën leverden entertainment – waar voor hun geld. Geragera is een luide, hartelijke lach, terwijl wanwan een schaamteloos luid gehuil is. Tekuteku is wat je doet als je goed doorstapt in een ritmisch tempo en bij pyonpyon spring je enthousiast op en neer. Bij karakara heb je een pilsje nodig, want dan heb je extreme dorst, maar als je eerder naar een bord sushi verlangt, heb je last van pekopeko. Pukupuku is alles wat zacht en knuffelbaar is, van een schattige baby tot een dessert met een knapperige buitenkant en romige vulling, terwijl pikapika betekent dat iets blinkend en nieuw is. Iemand zachtjes op de schouder of arm tikken is ponpon, een bel doet van rinrin en een grote trom beslaan geeft dondoko.
Eerlijk gezegd herkende ik geen enkele onomatopee in de gesprekken van de volgende dagen, maar ik ging wel nadenken over onze klankwoorden. Plons, ping en smak, zwiepen, knerpen en slurpen, het waren de clichés die eerst kwamen bovendrijven. Maar door het landschap zoevend op de Shinkansen serveert Google me het concept van het bouba-kiki-effect. Begin deze eeuw ontdekten psychologen dat we bepaalde klanken met bepaalde vormen associëren. Krijg je een ronde en een scherpe vorm te zien, dan ga je ervan uit dat de eerste iets als bouba of maluma zal heten, terwijl het tweede misschien een takete of een kiki is.
Zoals mijn moeder weleens zei: elke dag is een schooldag, zelfs op reis.
Onomatope: the Fantastic World of Japanese Symbolic Words, samenstelling Ono Masahiro, uitgeverij Natsumesha.
