‘Geen bijdrage aan de samenleving? Kindvrije mensen denken juist wel aan de volgende generaties’

Na het lezen van een artikel over hedendaags moederschap kruipt Nathalie De Graef in haar pen. Zij stelt graag het eenzijdig beeld van kinderloze mensen bij.

In het artikel van Knack Weekend ‘De moederbubbel: moet mama weer meer worden dan alleen moeder?’ van 6 mei 2022 bespreekt Eva Kestemont de tegenstrijdigheid tussen enerzijds de fetisjering van het moederschap anno 2022 en anderzijds de steeds groeiende stapel verantwoordelijkheden die moeders krijgen binnen de maatschappij. Van de elf minuten leestijd knik ik tien minuten enthousiast mee. Negen kinderen per verzorger? Te veel! Is het hoog tijd dat vaders dezelfde sociale en maatschappelijke aansprakelijkheid genieten als hun wederhelften? Ja! En daarvoor spring ik graag mee op de barricades. Met spandoek.

Ik slik plots echter even, want ik voel me aangesproken door wat ‘kinderloze mensen wel eens denken’. Tot die groep behoor ik immers en sinds kort heb ik het tot mijn missie gemaakt om bewustmaking te creëren voor exact dat: wat ‘kinderloze mensen wel eens denken’. Volgens mij is daar namelijk amper aandacht voor en via de Instagrampagina @almijnvriendenhebbenkinderen krijg ik dagelijks de bevestiging dat ik niet alleen sta in die overtuiging. Wij blijven voorlopig een anomalie binnen een maatschappij die moeders en het ouderschap – inderdaad – vereert.

Mensen zonder kinderen daarentegen, en vooral vrouwen, kunnen beamen dat ze in sociale situaties regelmatig op het matje worden geroepen voor hun gebrek aan actie en/of motivatie om zichzelf voort te planten. ‘My body, my choice’ verkreeg recent weer een ereplaats in de actualiteit, omwille van het onrecht dat zich dreigt te voltrekken in de Verenigde Staten van Amerika, maar ook op elk willekeurig Belgisch familiefeest blijkt ‘my choice’ iets waarvoor je tenminste een gegronde argumentatie moet kunnen voorleggen.

Die sociale controle is eveneens van toepassing wanneer je je wel wilt reproduceren, maar de natuur een hobbelig parcours voorzien heeft. Wie uitgesproken wensouder is, wordt op regelmatige basis kritisch ondervraagd over de genomen stappen, aangevuld door goedbedoeld advies, zoals ‘Neem een week voor je ovulatie iedere dag een lepel hoestsiroop en leg dan een granaatappel op je nachttafeltje. Vertrouw mij maar!’ Kinderloos zijn is in onze huidige samenleving vooral iets dat opgelost of geremedieerd moet worden.

Clichés

Maar in dit artikel kregen kinderloze mensen wél een stem. Helaas ligt de geprojecteerde gedachtegang, niet geheel onverwacht, in lijn van het heersende beeld dat mensen zonder kinderen egoïstisch zijn en bitter zuchten bij elke vermelding van minderjarigen. Zo zouden we ‘wel eens denken’ dat gesprekken over opvoeding niet op ons van toepassing zijn, en daarom oninteressant. Het is een achteloos tussenwerpsel van enkele regels, zonder duiding of bron, maar wel als algemeen geaccepteerde waarheid geponeerd. Helaas is dat niet zo onschuldig als het lijkt. Wanneer je eerst benoemt dat moeders als superieure wezens worden gezien en vervolgens het cliché omarmt dat mensen zonder kinderen apathisch zijn naar het grootbrengen van die heilige kroost toe, wat impliceer je dan? Inferioriteit? Ijskoude Cruella Devil-types? Intentioneel is dat allerminst, daar ben ik van overtuigd. Toch is het kwalijk en kwetsend voor deze hele grote groep liefhebbende mensen om die gedachtegang aangemeten te krijgen, zonder enige nuance of perspectief.

We vinden de kinderen van een ander andermans probleem en willen vooral ‘vrij en onafhankelijk’ zijn. Dat suggereert de volgorde van informatie en citaten althans.  Ik citeer: ‘De kinderen van een ander gaan iedereen aan’, vindt Noëmi Willemen. ‘(…) Waar zijn we verloren dat het krijgen van kinderen een bijdrage is aan de samenleving? Waar hebben we de illusie opgedaan dat de kinderen van iemand anders niets te maken hebben met ons leven?’ Ze vult aan met een parafrase van Anja Meulenbelt, die suggereert dat individualisme niet bestaat. ‘Als je naar het ziekenhuis moet, staan daar alleen maar kinderen van iemand anders. Het zijn zij die de samenleving rechthouden. Niemand kan alleen leven. We zijn niet vrij en onafhankelijk, niemand is selfmade.’

In theorie klinkt dat correct: de motor van onze maatschappij is de jeugd. Toch val ik hier over een drogreden. Die nieuwe generatie bevat inderdaad de dokters, de zorgers, de wetenschappers, de leerkrachten en alle anderen die voor ons pensioen en onze sociale voordelen zullen werken. Daarnaast bevat die groep eveneens de volgende werklozen en criminelen bijvoorbeeld. Of degenen die, net als ik later, zelf afhankelijk zullen zijn van onze sociale zekerheid. Bijdrage of last, die balans blijft status quo en dat is dus geen reden om me meer of minder verantwoordelijk te voelen voor die generatie dan ik al doe. Vandaag draag ik in elk geval lustig bij voor groeipakketten, bevallingsverlof, ouderschapsverlof, onderwijs, etcetera. Het klopt dat ik mij als kindvrij persoon daarbovenop niet medeverantwoordelijk voel voor de opvoeding van andermans kroost.

Overbevolking

Wat mij daarbij verbaast – of is het net typerend? – is dat men hierbij achteloos over het hoofd ziet dat kindvrije mensen net heel veel verantwoordelijkheid opnemen voor de toekomst van die generatie. Vandaag de dag telt de wereldbevolking ruim 7 miljard mensen. Dat is een slordige verdubbeling sinds de jaren ‘60 en de Wereldbank voorspelt dat dit aantal tegen 2100 nog zal oplopen tot 11 miljard. Terwijl ouders hopen dat hun ‘bijdrage aan de samenleving’ misschien wel de volgende Greta Thunberg bevat – en ik hoop het ook -, dragen zij actief bij tot deze overbevolkingsproblematiek, met alle gevolgen van dien.

Nu zou het hoogst ongepast zijn om deze mensen hiervoor vanuit een morele grootheidswaanzin terecht te wijzen, dat spreekt voor zich. Er zijn geen juiste of foute paden, er is keuzevrijheid. Toch is het blijkbaar fatsoenlijk om te opperen dat kinderloze mensen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid moeten opnemen. Of om te negeren dat hun kinderloos bestaan een bewezen positieve ecologische impact heeft op chronische kwesties zoals de huidige uitputting van grondstoffen, klimaatopwarming en nakende voedingstekorten voor de generatie van morgen. Waarom wordt kinderloosheid in onze samenleving gelijkgesteld aan een individualistische levensstijl, die bovendien afgekeurd wordt? Bijdragen aan het collectieve doen wij nochtans op zoveel manieren.

Tien van de elf minuten leestijd knikte ik enthousiast mee. Progressief feminisme is solidariteit voor álle vrouwen, moeder of niet. Ik draag daarom graag bij voor de broodnodige investeringen in de kinderopvang. Bij wetsvoorstellen die meer zorgverlof beogen voor ouders, vraag ik me voorzichtig kritisch af waarom mijn gezinssituatie per definitie niet ‘veeleisend’ is, maar ik doe dat in stilte, zwijgend. Mensen zonder kinderen hébben echter wel een stem. Tussen alle opvoedgesprekken door wordt die helaas niet altijd gehoord. Daarom zet ik het eens op papier: kindvrije mensen nemen hun verantwoordelijkheid reeds op. We vragen ons in stilte af of jullie het probleem zien dat wij proberen aan te pakken. Daarnaast hoeft niemand te denken of te spreken voor ons, we bieden graag zelf perspectief en nuance als het gaat over onze collectieve taak of allerindividueelste keuzes.

Nathalie De Graef