Expo ‘You Are Here’: ‘We zien de aarde als een supermarkt die we kunnen opkopen’

De expo ‘You Are Here’ doopt het Brusselse WTC I om tot het ‘World Transformation Center’ om milieuproblemen aan te pakken.

‘We weten wat we moeten doen, maar we zitten vast. Hoe kunnen we die ambitieuze klimaatdoelen echt bereiken?’ Met die vraag omschrijft curator Joachim Declerck het grondvest van de expo ‘You Are Here’. De tentoonstelling, georganiseerd door de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam of de IABR, is een tweeledig project in Rotterdam en Brussel rond milieuproblemen en de nijpende nood aan verandering. Het breder kader, IABR-2018+2020-THE MISSING LINK, poogt om de kloof tussen de kleine hulp en de klimaattop van Parijs te verkleinen.

‘De biënnale van Rotterdam ging altijd al meer over de toekomst van de stad en politieke kwesties. We zijn niet product-driven maar mission-driven,’ legt algemeen directeur van de IABR George Brugmans uit. ‘Toen de klimaattop van Parijs ondertekend werd, was duidelijk dat we iets moesten ondernemen om die doelen te bereiken. Helaas horen we vooral veel beloftes, maar zien we niet veel gebeuren.’

World Trade/Transformation Center

De expositie ‘You Are Here’ gaat niet zomaar door in het WTC-gebouw in Brussel. Het World Trade Center staat symbool voor de kapitalistische utopie uit de jaren 60 die compleet gefaald is. ‘Deze werkruimtes werden gebouwd met oog op het traditionele model van kapitalisme in een buurt die voor veel vervuiling zorgt. Over deze omgeving werd destijds beslist achter gesloten deuren. Wij willen net openlijk en samen beslissen over de toekomst van de buurt. De meest ontoegankelijke ruimtes worden op die manier weer toegankelijk.’

Voor de expositie werd het WTC-gebouw dan ook omgedoopt tot het World Transformation Center. ‘Nadat we erin geslaagd zijn om ambitieuze internationale klimaatdoelen op te stellen, wordt het nu tijd om de straten en gebouwen ook effectief te veranderen,’ oppert Declerck.

‘Het probleem is hier, in onze straten’

‘We zijn gewoon met te veel op de wereld en we zien de aarde als een supermarkt die we kunnen opkopen en gebruiken. Daarom moeten we ons gedrag aanpassen en met minder meer leren doen. We moeten alles heruitvinden,’ zegt curator Leo Van Broeck. ‘Dit is geen expositie met abstracte doelen of die klimaatsverandering bestempelt als een globaal probleem. Het probleem is hier, in onze straten,’ benadrukt Declerck.

Het tweejarige project zet daarom architectuur in teken van verandering. ‘We werken samen met mensen die verandering willen ontwerpen,’ legt Declerck uit. ‘Zo kijken we hoe we onze gebouwen en straten kunnen heropbouwen om water- en urbanisatieproblemen aan te pakken.’

‘De biënnale is een instrument om die plannen en projecten werkelijk te realiseren,’ zegt Brugmans. Twee jaar bleek nogal kort om zulke ambitieuze veranderingen te verwezenlijken en dit is dan ook al de tweede keer dat de Rotterdamse biënnale rond milieuproblematiek draait. ‘Misschien wordt het wel een trilogie,’ lacht Brugmans.

(Werk)ruimte voor verandering

Op de eerste verdieping van WTC I wordt de expositie ingezet in de voormalige lobby van een bank met ‘The Future is Not Realistic’. Hoewel drastische veranderingen urgent zijn, is dat geen evidente of realistische verwachting want niemand is bereid om zomaar zijn alledaagse levensstijl op te geven, klinkt het. Tegelijkertijd wordt de verandering voelbaar in het volgende deel, ‘The Future is a Practice’. In het oude winkelcentrum van de toren worden namelijk deelnemende milieuorganisaties voorgesteld.

Tenslotte komen we terecht op de 23^ste verdieping, ‘The Future is Here’, waar zestien werkgroepen de komende maanden hun plannen zullen uitwerken en waar de toekomst realistisch wordt. Een grote rode stip kleurt de vloer: ‘You Are Here’. ‘Het is een optimistische verdieping waar we laten zien dat het anders kan en waar we letterlijk plaats maken voor verandering. Initiatieven botsen vaak op tekortkomingen en restricties, maar als wij ze een werkplek aanbieden kan er misschien echt iets gebeuren,’ zegt Declerck.

‘Samen hebben al die projecten een collectieve capaciteit om verandering teweeg te brengen, maar ook om te laten zien wat er al gebeurt, want dat blijft vaak onzichtbaar. Steden zouden ook meer ruimtes toegankelijk moeten maken voor duurzame initiatieven, niet alles moet winstgevend zijn.’ Tenslotte worden de projecten in verbinding gesteld met beleidsmakers om de kloof tussen de kleine hulp en de klimaatdoelen op te vullen.

Met het originele concept hopen de organisatoren een verschil te maken. ‘De wereld is al eerder compleet veranderd door kleine projecten. Twee computernerds veranderden ook de internationale samenleving toen ze met een probeersel het internet uitvonden,’ lacht Van Broeck. ‘We moeten net als die computernerds weer in onze werkruimtes of garage gaan zitten om na te denken en oplossingen te bedenken.’