‘Een zwarte zeemeermin is helemaal niet vergezocht’

De onthulling van de nieuwe The Little Mermaid-trailer is niet ongemerkt voorbij gegaan. Zarissa Windzak van de inclusieve kinderwebshop Cargo Confetti verklaart graag waarom de kritiek weinig steek houdt en waarom deze film net toegejuicht moet worden. ‘Helden en heldinnen in films en boeken kunnen en moeten meer zijn dan alleen wit, hetero en slank.’

‘Ariel, luister naar mij. De mensenwereld is een puinhoop’. De woorden van onze favoriete muzikale krab hebben nooit zo helder geklonken als na de trailer release van de live actionadaptatie van ‘The Little Mermaid’. Daarin wordt de rol van Disney’s geliefde zeemeermin gespeeld door Halle Bailey, een actrice die al sinds haar zesde voor de camera staat en over zoveel talent beschikt dat ze Beyoncé herself haar mentor mag noemen. En toch leidde net dat tot een golf van protest op het internet, in de vorm van de hashtag #notmyariel, opiniestukken, memes en ongebreideld racisme. Bailey zou de rol niet verdienen. Want… hier komt ie: Bailey is zwart, en de échte Ariel is wit. Zeemeerminnen kunnen niet zwart zijn.

Daar is heel wat over te zeggen. Eerst en vooral dat de veronderstelling dat zeemeerminnen wit zijn, voorbijgaat aan eeuwenoude Caribische en Afrikaanse folklore. Want lang voor Hans Christian Andersen geboren werd, waren er al verhalen over zeemeerminnen. Over zwarte zeemeerminnen, die wij in de verhalen van onze grootouders leerden kennen als Watramama (Suriname), Yemayá (delen van West-Afrika), Mami Wata (Congo) of Sirene (Haïti). En dan zijn er ook nog de Ningyo in Japan en de Yawkyawk in Australië. Het bestaan van een watergeest die half menselijk en half vis is, zit overal ter wereld in verschillende culturen verweven. Een zwarte zeemeermin is dus helemaal niet vergezocht.

Laat ons dus vooral eens kijken naar de mensen die een zwarte Ariel met enige verbazing, maar vol enthousiasme verwelkomen: zwarte kinderen en hun ouders. Je moet weten dat er in de 98-jarige geschiedenis van Disney slechts één zwarte prinses is geweest. En dan nog een waar we amper van konden genieten, want prinses Tiana uit De Prinses en de Kikker kwam maar 40 minuten in beeld. Daarvan zagen we haar slechts 17 minuten als mens, de overige 23 verscheen ze in kikkervorm. Jonge zwarte meisjes moesten het een eeuw lang doen met die 17 magere minuten. 

Het maakte dat zwarte meisjes als ik, mijn zusjes, nichtjes en beste vriendinnen ons telkens een beetje beschaamd voelden als wij prinsesje speelden met een handdoek op ons hoofd, om het gevoel te hebben van haar dat voorbij onze schouders viel. In onze fantasie waren we een prinses, wit, hadden we sluik haar en waren we geliefd door iedereen. Het stond mijlenver van wie we in het echte leven waren. Die zeventien minuten op een eeuw tijd leerden ons dat wij in het echte leven misschien ook niet moesten dromen van een hoofdrol vol pracht en praal. Dat is wat een gebrek aan representatie doet bij jonge kinderen.

Zwarte kinderen, dikke kinderen, kinderen met een functiebeperking, of kinderen die zich niet thuis voelen in genderconforme hokjes zien zichzelf nog onvoldoende terug in media. We leren impliciet dat de helden en heldinnen in films en boeken alleen wit, hetero en slank kunnen zijn. Iedereen buiten dit profiel is gedoemd om een bijrol in te vullen als de grappige, bazige of klungelige beste vriend(in).

Kinderen die ondervertegenwoordigd worden, leren dat ze niet tellen. En zij die zichzelf overal vertegenwoordigd zien, leren die anderen als zodanig te behandelen. Een gebrekkige representatie is schadelijk voor het zelfbeeld van kinderen, de volwassenen van morgen.

Daar moet je ouders van kleur en iedereen die het belang van representatie snapt, niet van overtuigen. Het is immers waarom er zoveel hartverwarmende beelden online verschenen van jonge, zwarte meisjes die de nieuwe trailer voor het eerst zagen. Evenals waarom films als Black Panther, Encanto of Red zo goed werden ontvangen. Kunnen we nog beargumenteren dat de kwaliteit van een verhaal over een fictief personage zal dalen vanwege de huidskleur van de actrice? Dat kan zeker, maar dat zegt ook genoeg over hoe een gebrek aan representatie je als persoon heeft gevormd.

Disney’s productiehuis Freeform liet in een reactie op de ophef alvast weten dat de jonge zeemeermin, die in internationale wateren leeft, kan zwemmen waar ze maar wil. En dat doet ze, zelfs in de witte tranen van mensen die de casting van Bailey verklaren als ‘woke onzin’ of een geforceerde diversiteitstrategie.