Doe uw benen toe

Brussels parlementslid Céline Delforge gaat de strijd aan met ‘manspreading’, mannen die in het openbaar vervoer met de benen wijd open zitten. ‘Het is een basale manier om je op je plaats te wijzen: het hoekje’, zegt Knack-medewerkster Cathérine Ongénae in haar column.

‘Schuif op, ik wil hier zitten’. Ik schrok op uit mijn gepruts – betaalbewijsjes sorteer ik bij voorkeur op de tram – en kon mijn wegglijdende portefeuille nog net onderscheppen. Zijn achterwerk plofte naast en op me neer. ‘Ik had u niet gezien, ik schrok’, stamelde ik. ‘Zie ik er dan zo slecht uit?’, blafte hij.

Ik wilde nog een grapje maken, of hij me mijn rechterdij wilde teruggeven, maar hij haalde een krant boven, opende die, zette daarbij zijn ellebogen in mijn zij, en keek me neerbuigend en uitdagend aan. Ik vond geen woorden, dus staarde ik vernietigend terug tot hij zijn blik weer op het metronieuws richtte. Toen pas zag ik die twee paar grote bruine verschrikte kijkers. Rechtover me keek een stel tienermeisjes muisstil toe. Ik rolde met mijn ogen naar hem en lachte naar hen. Ze ontspanden. Ik was niet de enige die de onderhuidse agressie had gevoeld. Maar een stichtend voorbeeld was ik ook niet geweest. Ik had over me heen laten walsen, en dat stoorde me.

Hoffelijkheid

In het Engels bestaat er een woord voor dit soort gedrag op het openbaar vervoer. Google ‘manspreading’ maar eens. Wikipedia noemt het een neologisme – het woord werd in augustus 2015 opgenomen in het Oxford English Dictionary – voor ‘mijnheer neemt plaats in tram, trein of metro, gaat met de benen wijd open zitten waardoor de mensen naast hem zich klein moeten maken’.

Ik haat het als het me overkomt, maar reageren? Dat durf ik niet. Wat moet ik zeggen? ‘Mijnheer, wilt u alstublieft uw benen dichtdoen?’ Nochtans. ‘Dudes, stop the spread, please’ is een slogan op een campagne voor meer etiquette in de metro van New York. Daar is men het erover eens dat plaats voor twee of drie innemen onbeschoft is. Etiquette, daar draait het om. Hoffelijkheid is een ouderwets begrip, maar is dat niet wat men bedoelt met ‘vroeger spraken de mensen nog met elkaar?’ Had die man nu ‘Excuseer mevrouw’ gezegd, of ‘Ik wilde u niet aan het schrikken brengen’, dan hadden we al een ander verhaal gehad.

Karikatuur

Dat manspreading een karikatuur is die verzonnen werd door feministen, zeggen sommigen. Want wat te denken van she-bagging? Dat is de term voor vrouwen die de plaats naast hen innemen met hun handtas. Een handtas als buffer voor een onbekend lijf dat iets te dichtbij komt om je nog comfortabel te voelen, is inderdaad vervelend en asociaal. Maar men komt tenminste niet op je zitten, dat scheelt.

‘Doe je benen eens toe’, hoor ik mezelf die avond zeggen tegen mijn dochter van vier. Ik dacht dat ik intussen uit mijn streng katholieke opvoeding was gegroeid, maar neen. Ze bijt me voortdurend in de staart. Ook ik had die middag mijn knieën tegen elkaar geduwd en me zwijgend tegen het raampje laten plakken. Zo heb ik het geleerd, en eigenaardig genoeg voel ik me nog steeds onzeker als ik die lessen naast me neerleg. Manspreaden is een basale manier om je op je plaats te wijzen: het hoekje.

Nu ik zelf aan het opvoeden ben, weet ik dat ik verweer klaar moet hebben. Mondige woorden en assertieve attitudes. Maar ondanks haar beruchte directheid weet mama vaak nog steeds niet wat te zeggen als ze in een situatie met vervelende klieren terechtkomt. Mama heeft zelf ook nog veel te leren.

Hysterica

Meisjes horen nog steeds dat ze hun benen moeten sluiten, netjes moeten zitten en niemand tot last mogen zijn. Want echte meisjes zijn rustig, terwijl jongen lawaaierig de ruimte innemen. Letterlijk en figuurlijk.

Het begint met manspreading, en waar eindigt het? Een tijd geleden kreeg ik een woedende mail van een man die dacht dat ik hem seksistisch had genoemd en die me daarvoor met laster en eerroof rond de oren sloeg. Toen ik hem vroeg waar hij dat precies had gelezen, bond hij in. ‘Verkeerd gelezen, discussie gesloten’, antwoordde hij. Eerst stampij maken om niets en dan doen alsof er niets aan de hand is: als ik dat zou doen, dan noemde men me een hysterica. De afstand tussen manspreading en mansplaining is miniem.

Dat heb ik hem niet gezegd. Ik hield mijn knieën – deze keer in spreekwoordelijke zin – tegen elkaar. Energie is kostbaar en de essentie van hoffelijkheid is vrij simpel: ‘Houd uw benen dicht, gelieve niet te blaffen. Dankuwel.’