Compagnie Barbarie brengt een voorstelling voor en over moeders: ‘Moeders modderen maar wat aan’

Ze zaten op dezelfde school, richtten theatercollectief Compagnie Barbarie op, staan samen op de scène én zijn alle vier mama. Dat laatste gaf hun de inspiratie voor hun theatervoorstelling Modders. Want geen moeder die écht weet hoe het moet. “En maar blijven lachen en doen alsof we alles onder controle hebben.”

Het begon met een ijsje. Twee moeders trakteerden hun kinderen op lekkers in de ijssalon. Wat begon als een rustig uitje, werd al snel een kleine nachtmerrie. Het ene kind nam te veel bollen. Het andere wilde nog spikkels. Een derde likte stiekem aan de smaak van zijn broertje. Het vierde viel van de kruk. Resultaat? Twee overstreste vrouwen die druk in de weer bleven met servetten terwijl ze de kinderen nog maar eens smeekten om rustig te blijven. Volledig opgefokt vertrokken ze naar huis. Einde uitstap. Stiekem verlangend naar de rust die straks hopelijk zou terugkeren als hun kroost sliep. Het uitje was een theaterstuk op zich. Daar moeten we iets mee doen, dachten de moeders. Op de scène bijvoorbeeld. Want toevallig maken de twee moeders deel uit van theatercollectief Compagnie Barbarie. En zo ontstond Modders, een theatervoorstelling voor kinderen vanaf acht jaar. De inspiratie haalden ze uit hun eigen leven. ‘Na enkele jaren volleerd moederschap werd het weleens tijd om de toestand kritisch te bekijken’, vertellen ze zelf. ‘Moeder zijn is vandaag de dag geen evidente taak. Op tijd en stond eens goed lachen om onze angsten en onkunde maakt het moederschap al een pak draaglijker. En dat doen we volop tijdens het stuk. Ons doel? Kinderen even in het hoofd en hart van mama laten kijken. Om dan stilletjes te hopen dat die kinderen hun moeder keigraag zien als ze na de voorstelling weer samen naar huis gaan.’

De actrices zijn vier vriendinnen. Vier collega’s. Maar ook vier moeders die het moederschap op een geheel eigen manier onder de loep nemen. En net als alle moeders ook maar wat aanmodderen en hopen dat alles uiteindelijk wel goed komt.

Het is om zeep

Hoe zijn jullie aan het moederschap begonnen?

Lotte: ‘Ik was zesentwintig toen ik zwanger werd. Ongepland. Ik was in die periode nog heel erg met mezelf bezig. Net van school af, plannen om nog verder te studeren, niet wetend welke richting ik met mijn leven uit wilde. En plots kwam er een kind. Nu is het volledig om zeep, dacht ik. Van acteren zou nooit meer iets in huis komen. De Barbaries hebben me uiteindelijk gered. We repeteerden ons eerste stuk toen Ridder zes maanden oud was. Ik kijk op dat eerste jaar als mama niet terug met het gevoel dat het een topjaar was. Ik moest vooral zorgen. Die platte baby vond ik maar niets. Ik heb me toen wel eenzaam gevoeld.’

Amber: ‘Wij gingen toen nog keihard uit, herinner ik me. Op café. Naar feestjes. Het moederschap was voor mij nog helemaal niet aan de orde. Pas veel later ontdekte ook ik dat het moederschap je een tijd verlamt.’

Liesje: ‘Ik was na de geboorte van mijn eerste kind twee jaar mezelf kwijt. Ik leefde op automatische piloot. Pas toen Jerom negen maanden was, begon ik weer te leven.’

Sarah: ‘Tijdens die eerste maanden van weinig slapen en veel borstvoeding leefde ik in een soort van constante roes. Ik herinner me dat ik op een familiefeest een poging deed om met mensen te praten, maar tegelijkertijd dacht: mijn God, ga ik me mijn hele leven zo draaierig en suf voelen? Ik was lijfelijk aanwezig, maar mentaal leefde ik in een compleet andere wereld. Heel wazig. Ver weg van alles en iedereen.’

Tut, tet, doek

Wie waarschuwde jullie voor de valkuilen van het moederschap?

Lotte: ‘We waarschuwden elkaar. Ik heb er nooit doekjes om gewonden: een baby in huis is best heftig.’

Amber: ‘Lotte leerde ons ook de truken van de moederfoor. Tut, tet, doek… ‘Zo doe je het’, zei ze dan. En dat werkte nog eens ook. Het was vooral geruststellend dat er iemand in de buurt was.’

Sarah: ‘Maar het zijn niet alleen je zussen of je vriendinnen die goedbedoeld advies geven als je zwanger bent. Toen mijn man en ik onze geboortelijst gingen samenstellen, toonde de vrouw van de winkel ons de verschillende matrasjes. Toen zei ze: ‘Maar we hebben ook nog dit matrasje. Een duurder exemplaar. Het matrasje antiwiegendood.’ Dan heb je als ouder toch geen keuze meer? Koop je dat beste matrasje niet, dan ben je een slechte moeder.’

Amber: ‘Ik ben ervan overtuigd dat het aangenamer is om zwanger te zijn op een plek waar niemand je zegt hoe het moet. En het stopt niet met de bevalling. Iedereen lijkt wel een mening te hebben over hoe je het als moeder moet aanpakken. De moederblogs zijn niet meer te tellen. Alsof het moederschap een exacte wetenschap is.’

Liesje: ‘Eigenlijk doen we allemaal maar een poging. Hoe dat opvoeden precies moet, weet niemand. Er is geen standaardrecept voor het moederschap. En toch wordt er zoveel van verwacht. Opvoeden is maar zo moeilijk als je het zelf wilt maken, denk ik soms.’

Maken we het onszelf dan te moeilijk?

Lotte: ‘We zijn perfectionistisch. En we willen alles. Volop moeder zijn, zo vaak mogelijk acteren, maar intussen ook nog eens die muur in de badkamer opnieuw schilderen in een modieuze kleur, een exotisch gerecht op tafel zetten, kinderen die eruitzien alsof ze uit een doosje komen, zelf te allen tijde stralen… ‘

Sarah: ‘Ik kan de moeders die er bewust voor kiezen om even voor de kinderen thuis te blijven op één hand tellen. Ze zijn nog steeds de grote uitzondering. We doen dat niet. En niet alleen omdat we per se willen werken. We doen onszelf vooral de das om door een veel te duur huis te kopen, twee auto’s voor de deur te willen, drie keer per jaar op reis te gaan… Een standaard die moeilijk vol te houden valt. We spelen in het stuk een scène waarin we alle vier hetzelfde jurkje aantrekken. Maatje 38. Voor de ene past het jurkje perfect. Voor de andere is het vooral een pijnlijke affaire. En toch wringt ze zich in het jurkje, én is ze trots dat het haar nog lukt. Ook al is het geen gezicht. Alles moet meer, beter, rijker, slanker.’

Amber: ‘Je moet als moeder ook voortdurend keuzes maken. Wel of niet met de baby in bed slapen? Voeden op verzoek of volgens het schema? Welke school is de beste?’

Doe maar normaal

Pakten jullie moeders het anders aan?

Sarah: ‘Als kind gingen we vaak enkele weken naar zee. Mijn vader bleef thuis om te werken, mama zette ’s morgens haar strandzeil op en ging in haar zonnestoel liggen. De hele dag. Terwijl haar vier kinderen vrij rondliepen. Zo zit ik als moeder nooit op het strand. Ik hou mijn kinderen voortdurend in de gaten. Zie ik er eentje niet, dan begin ik binnenin al lichtjes te panikeren. Die onbezorgdheid die mijn moeder had, heb ik zelden of nooit.’

Amber: ‘Wij speelden vroeger altijd op straat. Twee keer per dag riep mama ons om te komen eten. Ook dat kan ik me nu niet meer inbeelden. Mijn moeder is gechoqueerd omdat er geen enkel kind meer in zijn blootje op het strand loopt. Na Dutroux is er ook op dat vlak veel veranderd.’

Liesje: ‘Onze moeders voedden veel meer op gevoel op, denk ik. Voor onze generatie is dat bijna ondenkbaar. Omdat we nu ook meer kennis dan ooit hebben en toch over alles twijfelen. Hoe meer we weten, hoe minder we op onszelf vertrouwen.’

Amber: ‘Toen ik bij mijn eerste zwangerschap na een eerste bezoek aan de gynaecoloog thuiskwam met een lijst van dingen die ik niet meer mocht doen of eten, bekeek mijn moeder me met een blik van: waar heb je het over? Doe eens normaal.’

Lotte: ‘Mijn moeder gaf stipt om de vier uur borstvoeding. Ik gaf de borst zodra mijn baby’s een kick gaven. ‘Je verwent ze te veel, Lotte’, zei ze vaak. ‘Laat ze maar wat huilen.’ Onze moeders waren daar blijkbaar veel beter in.’

Zijn we te bezorgd?

Amber: ‘Er wordt sneller een probleem van alles gemaakt. Als je kind niet de juiste boekentas op zijn rug draagt, krijgt het later gegarandeerd een lumbago. Dat soort dingen.’

Liesje: ‘Wij mochten ook niet ziek zijn vroeger. Een beetje koorts? Hup, vertrek maar. Zonder er verder nog woorden aan vuil te maken.’

Sarah: ‘En wij zeggen: ‘Voel je je niet goed, manneke? Blijf dan maar een dagje thuis.”

Lotte: ‘Niets is zo gezellig als een ziek kind op de bank als je zelf thuis bent. Een film, een dekentje, een toastje, een extra knuffel… Zalig. Mijn kinderen mogen al eens een dagje school missen. Op dat vlak hebben onze kinderen het grote geluk dat ze moeders hebben die af en toe een periode echt thuis zijn. Ik ben zelf ook zo opgegroeid. Mama was er altijd. Er stond altijd vers eten op tafel. Ze hielp me met mijn huiswerk. Met een grote pot thee op tafel. Gewoon gezellig. Als ik thuis ben, wil ik mijn kinderen dat ook geven. Uit pure nostalgie. Maar soms moet ik mezelf toespreken: het is ook oké als het je eventjes niet lukt.’

Nooit meer onbezorgd

Hoe heeft het moederschap jullie nog veranderd?

Liesje: ‘Plots ben je mama, en in de ogen van velen alleen maar mama. Het begint al in de crèche. Ze spreken je er enkel aan met ‘mama’. Alsof je eigen identiteit plots verdwijnt. ‘Hoe is het met de kinderen?’ Dat is de vraag die je als moeder vaak als eerste te horen krijgt. Al de rest wordt bijzaak.’

Sarah: ‘Ik dacht al snel na de geboorte van mijn dochter: als ze me dit nu afpakken, begin ik er nooit meer aan. De gedachte dat die verantwoordelijkheid voor de rest van mijn leven was, vond ik zwaar. Dat wilde ik mezelf niet nog eens aandoen.’

Amber: ‘Bazil was een tijdje geleden een dure trui kwijt. Ik was extra kwaad, omdat die trui zoveel had gekost. Maar dat wilde ik niet benadrukken, omdat ik hem niet het gevoel wilde geven dat dure kledij omwille van de prijs belangrijker is. Je bent als moeder en vader constant op zoek naar dat perfecte evenwicht. Om je kinderen uiteindelijk te zien opgroeien tot weldenkende, kritische en liefdevolle mensen. Ook die verantwoordelijkheid kan soms zwaar wegen.’

Liesje: ‘Zodra je moeder bent, ben je nooit meer volledig onbezorgd. Ook als je er enkele dagen zonder kids tussenuit trekt. En ja, ook dit doen we onszelf aan. Maar als moeder heb je daar geen controle over.’

Amber: ‘Moeders nemen zichzelf ook veel te serieus. Zelfspot is een kunst die aan het verdwijnen is. Zonde. Want net in zelfspot vind je vaak veel troost.’

Hebben vaders het dan gemakkelijker?

Sarah: ‘Dat denk ik niet. Omdat de liefde die een vader voor zijn kind voelt net zo groot en heftig en allesoverheersend is. De zorgen bijgevolg ook.’

Amber: ‘De eerste luier die mijn vader ooit verschoonde, was die van zijn kleinzoon. Ook op dat vlak leven we nu in een totaal andere wereld.’

Lotte: ‘En natuurlijk zullen er altijd moeders zijn die blijven beweren dat ‘hij’ het toch wel een stuk gemakkelijker heeft. Maar bij ons is dat absoluut niet zo.’

Liesje: ‘Omdat ook onze mannen keihard werken en echt niet meteen op de bank gaan liggen als ze thuiskomen. Dankzij onze mannen kunnen de Barbaries een week naar Straatsburg om daar te gaan spelen.’

Wat maakt het moederschap al bij al de moeite waard?

Liesje: ‘Mama zijn is top. Zonder twijfel. Een cadeau waar je de rest van je leven van kunt en mag genieten. Ik kan echt om mijn kinderen lachen. Ze zijn zo ongelofelijk grappig. Zo mooi om te voelen hoe onvoorwaardelijk die liefde voor je kinderen is. Dat voel je voor niemand anders. Toen ik gisteren ging slapen, lag de kleinste nog maar eens in ons bed. Ik ging liggen, ze werd wakker en nam met haar kleine handjes mijn gezicht heel even vast. Om dan weer heerlijk in slaap te vallen. Blijf maar lekker liggen, dacht ik. Terwijl je verstand je toefluistert dat je dat als ouder beter niet toelaat, schreeuwt je moederhart iets anders.’

Amber: ‘Onze kinderen zijn ook echte knuffelkonten. Dat fysieke contact met mijn kinderen maakt van mij een beter mens. Met niets te vergelijken. Mijn kinderen leren me ook op een andere manier naar de wereld kijken. Plots ben ik weer verwonderd. Ook dat is zo’n cadeau.’

Sarah: ‘Het zorgende aspect is ook iets waar ik als moeder veel voldoening uit haal. Net als uit de gesprekken die ik steeds vaker met mijn kinderen heb nu ze wat ouder worden. Jules kwam enkele dagen geleden thuis met de boodschap dat ze dringend nieuwe sportschoenen nodig had. Ze toonde me op internet de schoenen die ze op het oog had. ‘Ik wil alleen maar deze’, zei ze vastberaden. Veel te dure schoenen. ‘Schatje, de hele stad loopt met deze schoenen rond, ‘ reageerde ik, ‘ze zijn duur en niet eens écht mooi. Probeer eens de week door te komen met de gedachte dat je die schoenen toch niet zal krijgen en beter op zoek gaat naar andere.’ De volgende dag al kwam ze naar me toe. ‘Mama, ik heb er nog eens over nagedacht. Ik denk dat ik andere sportschoenen ook leuk kan vinden.’ Ik was zo gelukkig. En trots. Dan denk ik even: goed bezig, Sarah.’

Lotte: ‘Dat gevoel herken ik. Als moeder heb je zo’n grote hand in de bewustwording van de generatie van morgen. Ook dat maakt het moederschap zo waardevol. Roman zal nooit op een wit blad beginnen te tekenen. ‘Dat is een boom hè, mama’, zegt hij dan. ‘Geef me maar een kladblad.”

En dan nu theater

Waarom dit stuk over het moederschap?

Lotte: ‘We zijn alle vier moeder en voelen als geen ander hoe een moeder ook lijden kan, onder de maatschappelijke druk bijvoorbeeld. Maar ook hoe ongelofelijk veel liefde een moeder voor haar kind voelt. Thema’s die heel erg leven in onze samenleving vertalen naar een voorstelling voor een jong publiek, dat is ons doel als we aan een voorstelling beginnen te schrijven. We willen met Modders kinderen een inkijk in het moederhoofd geven. En daarvoor lieten we ons inspireren door doordeweekse gebeurtenissen in ons eigen leven.’

Amber: ‘We willen het moederschap ook relativeren met een flinke dosis zelfspot. In het begin waren we ervan overtuigd dat we weg zouden kunnen blijven van de moederclichés. Maar uiteindelijk pleiten we allemaal schuldig wat die clichés betreft en dus willen we ze keihard onderuithalen.’

Liesje: ‘Noem het gerust ook een eerbetoon aan aanmodderende moeders. Want dat zijn we toch allemaal. De bordjes draaiende houden. En maar blijven lachen en doen alsof we alles onder controle hebben.’

Sarah: ‘Zoals gezegd, hopen we dat kinderen hun moeders keigraag zien als ze de zaal buitengaan. Dat de moeders in de zaal heel erg lachen omdat ze zichzelf herkennen. En dat de ‘vodders’ die komen meekijken, denken: met die van ons is het zo erg nog niet.’

Hebben kinderen van acht die zelfspot door, denk je?

Lotte: ‘Misschien niet allemaal. Maar als we na een schoolvoorstelling nog een gesprek met de klasjes hebben, voelen we echt dat kinderen wat ze op de scène zien perfect kunnen terugkoppelen naar hun eigen mama. Want ook mama maakt met een grote sérieux afspraken waar ze zich uiteindelijk niet aan houdt. Heel veel kinderen herkennen die inconsequentie.’

Hoe willen jullie later door jullie kinderen herinnerd worden?

Lotte: ‘Als een warme, mooie en geduldige vrouw. Er is nog wel wat werk aan de winkel, bedenk ik me meteen. Dat laatste puntje kan af en toe nog wel wat bijgeschaafd worden.’

Sarah: ‘Ik hoop dat ze me zullen blijven herinneren als een ruimdenkende moeder. En als een moeder die haar kinderen doodgraag bleef zien. No matter what.’

Liesje: ‘Ook al pakte mijn moeder het soms anders aan, toch blijft ze voor mij de enige echte. Absoluut onvervangbaar. De moeder die het allerbeste bij mij past. Als mijn kinderen later met hetzelfde gevoel aan me blijven denken, dan heb ik het als moeder niet zo slecht gedaan.’

Amber: ‘Als de aller-, allerliefste mama van de heeeele werelt. Een mama die ook weleens schrijf- of andere fouten maakte dus. Maar die er te allen tijde voor haar kinderen was.’