Bevallen in de boeien: zo is het om zwanger te zijn in de gevangenis

De Verenigde Staten zijn goed voor 33% van alle vrouwelijke gevangenen wereldwijd. Daarvan is 1 op 25 zwanger en in de meeste staten worden deze vrouwen worden voor, tijdens en na de bevalling geboeid. Ook in België gebeurt dit: ‘De eindverantwoordelijkheid ligt tijdens de bevalling bij de arts.’

De Verenigde Staten zijn goed voor 33% van alle vrouwelijke gevangenen wereldwijd, en dat cijfer blijft jaarlijks stijgen. Dit betekent dat het aantal zwangere opgesloten vrouwen ook meestijgt. Volgens gegevens van The Sentencing Project is 1 op de 25 vrouwen in de cel zwanger. Deze vrouwen worden veelal geboeid voor, tijdens en na de bevalling – ook al is die praktijk medisch gezien niet verantwoord. Gevangene Courtney Fortin vertelt aan Mira Ptacin van Elle hoe ze tijdens en na haar zwangerschap strijd voerde tegen de ketens.

Weinig tot geen prenatale zorg

‘Ik ben pas drugs beginnen gebruiken toen ik 28 was. Na die eerste keer Oxy ging het meteen in een spiraal naar beneden’, vertelt Courtney Fortin. Vlak voor haar arrestatie, ontdekte Courtney Fortin dat ze zwanger was. Ze ging trok naar een afkickkliniek, maar werd toch opgepakt: ‘Het bezit van drugs was wat uiteindelijk leidde tot mijn aanhouding. Ik was vergeten dat er nog pillen in mijn portefeuille staken.’

Geen comfortabele zwangerschapskledij of donzige kussens. ‘Ik kreeg pas na 5 maanden een arts te zien.’

Niet in staat om de borgsom te betalen, werd ze drie maanden naar de gevangenis gestuurd. Toen Courtney Fortin daar aankwam, was ze zwanger en zij en haar ongeboren kind waren aan het afkicken van het Oxygebruik. Toch werd haar de nodige medicatie om dat proces te bespoedigen, geweigerd: ‘De verpleegster wou niet helpen. Maanden gingen voorbij voor ik een gynaecoloog zag.’

Courtney Fortin kreeg geen comfortabele zwangerschapskledij of compressiesokken tegen de zwelling van de enkels, geen extra donzige kussentjes om bij te slapen. In plaats daarvan moest ze in strakke oranje jumpsuit rusten op een keihard stapelbed met slappe kussens, omringd door celgenoten: ‘Pas na vijf maanden kreeg ik mijn eerste prenatale zorg.’ Tijdens die afspraken moest ze geboeid door het ziekenhuis, had ze geen privacy en werd ze continu begeleid door een mannelijke correctieofficier.

Beleid niet op maat van vrouwen

De behandeling van Courtney Fortin klinkt drastisch, maar haar ervaring is helemaal geen uitzondering. In de meeste Amerikaanse staten worden zwangere vrouwen voor, tijdens en na de bevalling geboeid ondanks consensus van de medische wereld dat dit echt niet door de beugel kan. De American Medical Association stelt duidelijk dat handboeien bij een zwangere vrouw ‘medisch gevaarlijk’ is. Enkele pijnpunten: de mobiliteit is beperkt waardoor het risico op bloedklonters verhoogt, het evenwicht wordt verstoort zodat de zwangere vrouw meer kans heeft om te vallen en het de hulp bij medische noodgevallen in de weg staat. Bovendien is het psychologisch ook heel traumatisch om een vrouw te boeien tijdens het meest intieme moment van haar leven: het begin van het leven van haar kind.

Niet lang nadat Courtney Fortin is bevallen van haar dochter, werd ze gevraagd om te getuigen in aanloop naar een wetvoorstel dat het boeien van zwangere vrouwen in de gevangenis illegaal zou maken in Maine, waar zij opgesloten zat. ‘Ik geloof dat geen enkele vrouw de angst en vernedering moet voelen die ik heb doorstaan’, zegt Courtney Fortin. Op 17 april 2015 woonde ze de hoorzitting bij. Daar ontstond consensus dat het beleid moet veranderen en een wetvoorstel werd goedgekeurd. ‘Het is een stille overwining’, meent Courtney Fortin, ‘Nu moeten we de wet ook nog kunnen afdwingen.’ Courtney richtte het Family Crisis Services Incarcerated Women’s Program, een project dat de belangen van opgesloten zwangere vrouwen behartigt.

Waarom houden de gevangenissen voet bij stuk? ‘Een gevangenissysteem is gericht op mannen. Mannen zijn altijd geboeid als ze vervoerd worden en medische zorg krijgen. Dat beleid wordt over heel de lijn toegepast, zonder rekening te houden met de unieke behoeften van vrouwen. De meeste correctieofficieren zijn waarschijnlijk niet opgeleid om met de gevoeligheid van de kwestie om te gaan. Zij volgen gewoon het protocol’, zegt Amy Fettig, raadslid van het National Prison Project, aan Elle.

Belgische Gevangeniswezen: ‘Individuele behandeling’

Ook in België worden zwangere vrouwen soms geboeid tijdens de zwangerschap maar alle dossiers worden hier individueel bekeken. ‘Het gebruik van handboeien bij zwangere vrouwen wordt heel duidelijk gereguleerd en gebeurt alleen maar als het nodig is voor de veiligheid’ zegt Laurent Sempot, woordvoerder van het Gevangeniswezen.

We ijveren er in België echt voor dat geen enkel kind in de gevangenis geboren wordt.

In principe heeft de arts in ons land de eindbevoegdheid tijdens de bevalling zelf. Als de arts beslist dat boeien niet wenselijk zijn tijdens de bevalling, wordt de vrouw dus niet vastgeketend. Voor en na de bevalling ligt dat echter anders: ‘We moeten rekening houden met de context van een ziekenhuis, dat geen sterk beveiligde omgeving is.’

De zwangere vrouwen in Belgische gevangenissen krijgen ook de nodige prenatale zorg en enkele dagen voor de uitgerekende datum worden ze overgebracht naar de faciliteit in Brugge, waar een medische boeg is. Als het tijd is om te bevallen, wordt de gevangene naar het ziekenhuis gebracht. Daarna kan ze nog enkele dagen ter observatie in Brugge blijven waarna de gevangene, als ze in goede toestand is, terugkeert naar de toegewezen gevangenis. ‘We ijveren er echt voor dat geen enkel kind in de gevangenis geboren wordt’, verduidelijkt Laurent Sempot, ‘In België bevallen 99,9% van de opgesloten zwangere vrouwen in het ziekenhuis. Slechts heel uitzonderlijk is dat niet het geval. Zo hadden we ooit een vrouw die zelf niet wist dat ze zwanger was.’ (AW)