Waarom we lokale bijen en imkers moeten steunen

Het gaat niet goed met de bij. En dat is problematisch voor de mens, want bijen maken niet alleen honing, ze spelen ook een belangrijke rol in ons ecosysteem. Lees hier waarom we bijen – en bijgevolg ook imkers – moeten steunen. Tuin- en bijenfanaat Robbe van de webshop Humuz.com legt het ons haarfijn uit.

Natuurorganisaties zoals Greenpeace trokken al meermaals aan de alarmbel: het gaat slecht met de bijenpopulatie en dat heeft een impact op ons en ons ecosysteem. De wereldwijde bijensterfte heeft verschillende oorzaken, maar uit recent onderzoek blijkt dat insecticiden een grote boosdoener zijn. Twee varianten van de meest gebruikte insecticiden ter wereld blijken aanzienlijke schade toe te brengen aan bijenkolonies.

De honingbij zorgt voor de bestuiving van een derde van alles dat we eten. 84% van de vierhonderd verschillende gecultiveerde planten die voor menselijke consumptie dienen, hebben honingbijen en andere insecten nodig voor een goede opbrengst en hoge kwaliteit. Zo zijn de honingbijen bijvoorbeeld belangrijke spelers voor de meeste groenten en fruitsoorten, maar ook voor vele zaden en noten zoals zonnebloemen, cacaobonen en koffie.

En daar stopt het niet, want niet alleen onze voeding is afhankelijk van de bij, ook katoen geeft een grote opbrengst met de hulp van dit zwart-gele insect. Als we de honingbij aan een economische blik onderwerpen, biedt deze jaarlijks een geschatte wereldwijde meerwaarde van 150 miljard euro.

Honingbijen en andere bestuivers zijn geco-evolueerd met bloeiende planten. De honingbij heeft de bloemen nodig als voedsel, namelijk de nectar en het stuifmeel die deze voortbrengen, terwijl de bloemen en planten de honingbijen nodig hebben voor hun voortplanting. Honingbijen gebruiken het eiwitrijke stuifmeel voor het voeden van de bijenlarven en in de eerste twee weken van hun bestaan. Daarna schakelen ze volledig over op koolhydraten die ze in nectar en honing vinden.

De honingbij overleeft als enige van alle bijensoorten als volk de winter. De solitaire bij leeft slechts enkele weken en in het geval van hommels overwintert enkel de koningin, die in de lente bij het eerste mooie weer terug een nieuwe kolonie start. Heel deze winterperiode blijven honingbijen actief; ze gaan niet in een winterslaap. Ze kunnen geen winterslaap houden omdat ze bijna de hele winter broed(larven) aanmaken om het volk in stand te houden.

Hun broed heeft een constante temperatuur van 35 graden Celsius nodig om te ontwikkelen tot prachtige honingbijen. Voor de honingbijen zelf mag de temperatuur niet onder de 13 graden zakken, om verkleuming te voorkomen. Het zijn namelijk koudbloedige beestjes. Door in een bolvormige tros te hangen, zijn ze in staat om ook de koudste winternachten gezond en wel door te komen. Honingbijen kunnen hun vliegspieren loskoppelen van hun vleugels en zo trillingen genereren, waardoor er warmte vrijkomt. De koningin krijgt het beste plekje, middenin de tros, waar het het warmst is. De bijen aan de buitenzijde wisselen af, zodat de last gedeeld wordt.

In de winter zijn er geen of amper bloemen te vinden en is het doorgaans te koud om buiten te komen voor de bijen. Dit betekent dat de honingbij een honing- en pollenvoorraad moet aanleggen om de winter te kunnen overbruggen. Dit is dan ook de reden waarom we enkel van deze bijensoort honing en pollen kunnen gaan oogsten. Want door een goede verzorging van het volk, krijgt de imker de kans om overschotten van honing en pollen weg te nemen voor menselijke consumptie. Imkers kunnen goed inschatten hoeveel een volk nodig heeft om in het slechtste geval een strenge winter te overleven.

Sommige imkers halen expres meer honing weg dan eigenlijk zou mogen en geven suikerwater of -pasta in de plaats om het teveel aan weggenomen honing te compenseren. Aangezien suikerwater niet beschikt over alle bijzondere mineralen en voedingstoffen die honing bezit, is dit geen eerlijke ruilhandel en verzwak je als het ware het bijenvolk. Het is dus aangeraden om genoeg honing te laten zitten tijdens de winter voor de bijen.

De laatste jaren gaat het steeds slechter met de bijen. Zo is de exotische parasitaire varroamijt, die vanuit Azië hier geraakt is, een groot gevaar, aangezien onze bijen nog geen manier gevonden hebben om zich ertegen te weren. Ook het probleem van de neonicotinoïden, een groep van insecticiden, eisen hun tol. Door de verstedelijking en intensieve landbouw is hun “drachtgebied” ook sterk terug gedrongen. Monocultuur van bijvoorbeeld maisvelden zijn als het waren “groene woestijnen” voor onze bijen, waarmee ze nauwelijks iets kunnen doen. Bijen kunnen dus alle hulp gebruiken, door beter onderzoek en verbod op de schadelijke stoffen die wij in hun milieu brengen.

Ben je overtuigd geraakt van de positieve eigenschappen van onze zoemende helpers en de kwalijke gevolgen van bijensterfte? Onderneem dan actie door te imkeren of je tuin of omgeving bijvriendelijk te maken.

Als je graag wilt beginnen met imkeren, probeer dan een cursus te volgen bij een lokale vereniging of zoek een imker in de buurt die kan optreden als peter en die jou op weg kan helpen in de wondere wereld van de honingbij. Het is erg belangrijk om iemand te vinden die je kan bijstaan met raad en daad, want imkeren is een complexe hobby. Vermijd beginnersfouten door samen te werken met een goede mentor. Klik hier voor meer info over imkeren.

Als je geen tijd hebt om te imkeren, kan je er ook voor kiezen om een bloemenweide of bijenhotel te installeren. Zo trek je ook bijen aan en help je hen door voedsel en bescherming te bieden. Klik hier voor meer info over bloemen en planten die goede nectar- en stuifmeelleveranciers zijn.

Honing, honingraten, pollen, propolis en bijenwas kan je tegenwoordig vaker en vaker in de winkel vinden, maar nog beter voor het ecosysteem en de lokale bijenpopulatie is om rechtstreeks bij een imker in de buurt te kopen.

Honing bestaat uit zo’n 79 procent suikers, 18% water en voor 3% uit enzymen, aminozuren, vitamines, eiwitten en mineralen. Als je het met mate – en rauw – eet, is het dus een erg gezonde toevoeging aan je dieet. Honing is meestal verkrijgbaar als bloemenhoning en in onze streken gaat het dan over een mengeling van verschillende soorten bloemen. In de lente gaat dit meestal over een mix van wilgen, koolzaad, fruit en allerlei voorjaarsbloemen. Ook zijn er specifieke honingsoorten verkrijgbaar die hoofdzakelijk van één bloem komen, zoals de bekende acaciahoning en lindehoning die respectievelijk van de bloesems van de acacia- en lindebomen afkomstig zijn. Lokale honing eten zou goed zijn voor mensen die last hebben van hooikoorts, aangezien de pollen geleidelijk aan geïntroduceerd worden in je dieet en je lichaam er immuun voor wordt.

Je kan bij sommige lokale imkers ook raathoning verkrijgen. Dit is rauwe honing die nog in de met bijenwas verzegelde cellen van een honingraat zit. Het is de meest pure vorm van het eten en blijft verser omdat de honing mooi opgesloten blijft in de cellen. Daarom vind je al het stuifmeel, antioxidanten, mineralen, aminozuren in de raathoning zoals de bijen ze achtergelaten hebben. De positieve voordelen van honing bij pollenlijders zijn hierdoor nog groter bij de consumptie van raathoning.

Stuifmeelkorrels of pollen zijn soms ook verkrijgbaar bij imkers. Deze eiwitrijke korrels zijn een leuke toevoeging bij een smoothie of yoghurt en geven je de ook de voordelen voor hooikoortslijders.

Propolis is een kleverige harsachtige stof die de bijen verzamelen bij bepaalde boomsoorten zoals de berk, wilg, kastanje, populier en naaldbomen en meer. Bomen produceren deze hars rond hun knoppen om ze in de winter te beschermen tegen bacteriën en schimmels. Het zijn deze gunstige eigenschappen die de bijen ook gebruiken voor een gezonde woonplaats. Propolis kan door de mens gebruikt worden in de vorm van propolistinctuur, siroop of zalf. Het kan toegepast worden voor een breed scala aandoeningen zoals eczeem, astma, aften, griep, hooikoorts en nog veel meer.

Bijenwas is een zeer universeel product dat gebruikt kan worden voor allerlei doeleinden zoals voor het onderhoud van leder en hout. Ook voor het maken van heerlijk ruikende kaarsen en bij de productie van (bio)cosmetische producten kan bijenwas ingezet worden.