‘Feminisme, terug van nooit weggeweest’: waarom de vraag om gelijkheid nog steeds actueel is

Anja Meulenbelts nieuwste boek is een “pleidooi voor een breed en inclusief feminisme. Een internationaal feminisme. Een maatschappijkritisch feminisme dat zich ook economisch uitspreekt.” Een voorproefje.

Er zijn mensen die denken dat feminisme iets is van vroeger. Want, geloven ze, feminisme is nu niet meer nodig.Vrouwen hebben vandaag de gelijkheid die ze willen. Vrouwen hebben kiesrecht. Vrouwen zijn massaal de arbeidsmarkt opgegaan. We kunnen kiezen of we kinderen willen of niet. We hoeven niet te trouwen als we dat niet willen. We kunnen zelfs met een vrouw trouwen. We kunnen elke opleiding volgen die we interessant vinden.We zijn gelijk voor de wet. Formeel gezien houdt niets onstegen om ons leven in te richten zoals we dat zelf wensen.

Vraag vrouwen of mannen wat ze denken over emancipatie, en het overgrote deel zal beweren dat vrouwen nu gelijke rechten hebben. Er zijn zelfs mensen die er prat op gaan: in onze verlichte westerse maatschappij worden vrouwen niet meer onderdrukt, en daar zouden migranten en asielzoekers uit landen waar vrouwen nog achtergesteld worden beter een voorbeeld aan nemen.

De grap is dat wij feministen van de ’tweede golf’ nog altijd worden gezien als een soort extremisten. En toch is dat wat we destijds vroegen – dat het tijd werd voor gelijkheid tussen vrouwen en mannen – vandaag gemeengoed geworden.

Ik ontken niet dat er veel is bereikt, toch is er nog een grote kloof tussen ideaal en realiteit. Voor veel mensen is feminisme niet alleen iets van eergisteren, maar heeft het ook een negatieve bijklank. Ik las het pas nog in Knack. Een geïnterviewde vrouw zei: ‘Geen enkele vrouw wil de zure feministische zaag zijn, en op alle slakken zout leggen.’ Ik maak het al vele jaren mee: de stereotiepe beelden van feministen als humorloze, mannenhatende wijven met veel okselhaar.

De grap is dat wij feministen van de ’tweede golf’ nog altijd worden gezien als een soort extremisten. En toch is dat wat we destijds vroegen – dat het tijd werd voor gelijkheid tussen vrouwen en mannen – vandaag gemeengoed geworden. Tenminste: in theorie. Het is interessant om vast te stellen hoe trots we zijn op onze verworvenheden. Hier zijn vrouwen gelijkwaardig, wordt er gezegd. Sybrand Buma, fractievoorzitter van degrootste christelijke partij in Nederland, het CDA, beweert dat vrouwen al duizend jaar gelijk zijn aan mannen. Even vergeten dat vrouwen pas in 1919 kiesrecht kregen, en dat niet cadeau kregen, zeker niet van de christenen.

Dat we inmiddels stemrecht hebben is nu heel gewoon, bevochten rechten worden snel normaal bevonden. Net als dat we mogen scheiden. Dat onze handtekening onder een contract even rechtsgeldig is als die van een man (in Nederland duurde het tot 1956 voor vrouwen handelingsbekwaam waren, in België konden vrouwen tot 1969 nog ontslagen worden wegens een zwangerschap). Dat we bij een ongewenste zwangerschap een legale abortus kunnen krijgen (in België pas sinds 1990). Zijn we daar dankbaar voor? Nee hoor.

Hip

Dus is de vraag: is feminisme nog van deze tijd? Helaas wel. Het is niet voor niets dat nieuwe initiatieven plotseling ontstaan en oude weer opbloeien. Opeens is daar Beyoncé die in 2014 op een podium met in grote neonletters het woord FEMINIST een lied zingt waarin ze meisjes aanmoedigt om zich niet langer klein te maken. Opeens is daar Emma Watson (Hermione in de Harry Potterfilms) die als jonge vrouw speecht over gendergelijkheid voor de Verenigde Naties. En opeens wordt het pamflet van de zwarte feministe Chimamanda Ngozi Adichie We moeten allemaal feminist zijn een bestseller in de hele wereld. Ook de presidenten Barack Obama en Justin Trudeau zeggen dat ze feminist zijn. Feminisme is opeens chique en hip.

Miss Piggy van The Muppet Show kreeg onlangs nog een prestigieuze feminismeprijs voor haar bijdrage aan de maatschappij en ze zei in het gezelschap van de beroemde feministe Gloria Steinem die nu in de tachtig is: ‘Moi is now and has always been an ardent feminist pig.’

Op papier zijn vrouwen gelijkwaardig aan mannen. Maar in werkelijkheid valt dat nogal tegen.

Of we alleen maar blij moeten zijn met dit nieuwe enthousiasme, serieuze uitingen naast popularisering en vercommercialisering van feminisme, daar zullen we het nog over hebben. Feit is dat het feminisme terug is van nooit helemaal weggeweest. Stapels nieuwe boeken, overal nieuwe initiatieven. Oude feministische instituties leven op. Het archief voor de vrouwenbeweging in Nederland heeft een nieuwe naam, Atria, en bruist van het leven. In Vlaanderen heeft het Vrouwen Overleg Komitee (VOK) ook een nieuwe naam aangenomen: Furia. Ik was op de vrouwendagen in Gent en Antwerpen. Volle zalen. Bij elke boekpresentatie of feministische manifestatie waar ik kom stromen de mensen toe.

Dit is het punt: op papier zijn vrouwen gelijkwaardig aan mannen. Maar in werkelijkheid valt dat nogal tegen. Naarmate we de top bereiken, of dat in de politiek is of in het bedrijfsleven, zien we steeds minder vrouwen. Nog altijd is er een loonkloof tussen vrouwen en mannen. In België verdient een vrouw gemiddeld 20 procent minder dan een man. In Nederland verdienen jonge vrouwen evenveel als mannen, maar dat verandert zodra ze moeder worden. De traditionele rolverdeling slaat dan weer toe: vrouwen blijven deels thuis, mannen zelden.

En nog een heet hangijzer: mishandeling van vrouwen binnen relaties en seksueel geweld is nog steeds aan de orde van de dag. In België vinden 43.000 verkrachtingen per jaar plaats.In Nederland is een op de vijf vrouwen wel eens mishandeld door een partner of ex-partner. En 45 procent van de vrouwen maakt ooit in haar leven seksueel en/of fysiek geweld mee. We moeten ons dus afvragen hoe het komt dat bijna iedereen hier vindt dat vrouwen gelijke rechten hebben, hoewel de ongelijkheid zo hardnekkig is.