Jens van Tricht (53) is oprichter en directeur van Emancipator. Via onderzoek en workshops werkt hij rond thema’s als genderstereotypering, gendergeweld en positieve invullingen van mannelijkheid. Hij schreef het boek Waarom feminisme goed is voor mannen. ‘Mannen hebben het feminisme nodig voor een beter leven.’
‘Toen ik 35 jaar geleden het huis uit ging, werd ik in Amsterdam actief in de kraakbeweging. We wilden onrecht in de samenleving aanpakken, en daarbij vertelden vrouwen haast dagelijks verhalen over diverse soorten geweld. Over relationeel en seksueel geweld bijvoorbeeld, maar ook over machismo en seksistische opmerkingen. Ik was het ermee eens dat we moesten opkomen daartegen, maar ik dacht ook: dit gaat niet over mij. Tot ik ging samenwonen met vier vrouwen en een man en we het thuis ook over onze eigen patronen hadden. Wie deed wat in het huishouden, en hoe waren de taken verdeeld bij het actievoeren?
Daardoor ging ik over mezelf nadenken. Hoe was ik gesocialiseerd? Wat had ik geleerd over zaken als zorgtaken, kwetsbaarheid tonen, presteren en de plaats van werk? Wat waren mijn ervaringen met relaties met vrouwen, met mannenvriendschappen en groepsdruk? Dat bewustwordingsproces deed me inzien dat alledaags seksisme ook in mij zat, en dat het rechtstreeks verbonden was met al die incidenten waarover vrouwen vertelden. Nadien liet het thema me niet meer los: ik ging Vrouwenstudies studeren – nu zijn dat genderstudies – en specialiseerde me in mannen en mannelijkheid.’
Het is als man niet zo moeilijk te achterhalen wat je blinde vlekken zijn
‘Op zich is het als man niet zo moeilijk om te achterhalen wat je blinde vlekken zijn. Zo had ik er veel aan om me te verdiepen in vrouwelijke auteurs, muzikanten en filmmakers en al eens een vrouwenblad te lezen. Dat leert je veel over wat je wel of niet hebt meegekregen en hoe je omgeving je tot man gemaakt heeft. Een van de motto’s van de anti-racismebeweging is ‘educate yourself’, en dat gaat hier net zozeer op.
Tegelijk kunnen we de verantwoordelijkheid niet alleen bij individuele mannen leggen. Een van de oorzaken van de aanhoudende problemen is dat we als samenleving veel te weinig naar hun rol in het algemeen gekeken hebben. De vrouwen, de holebibeweging en ook de eerste mannengroepen waren daar decennia geleden al mee bezig, maar waar de politiek en andere sectoren mee aan de slag mee gingen, was het slachtofferschap van vrouwen: zij moesten maar veranderen om mee te kunnen.
Ook als samenleving moeten we dus veranderen. Laat ons bijvoorbeeld ophouden met te doen alsof vrouwelijkheid enkel verbonden is met het vrouwenlichaam, en werk maken van de herwaardering van zogenaamd vrouwelijke eigenschappen. Waarom plaatst de politiek de economie al jaren boven ecologie? Omdat zaken als werk, productiviteit en competitiviteit hoger aangeschreven staan dan zorgen voor anderen of de natuur.’
Mannen hebben het feminisme nodig voor een beter leven
‘Mannen denken nog vaak dat het feminisme en de vrouwenbeweging tegen hen gericht zijn. Veel van die weerstand heeft te maken met macht en privileges: mannen zijn doorgaans de bovenliggende partij in de samenleving, en die positie willen of kunnen ze niet altijd kritisch bekijken, laat staan opgeven. Nochtans wees het feminisme mannen er jaren geleden al op dat ook zij een wereld te winnen hebben. Kijk naar de cijfers rond depressie, zelfmoord, alcohol- en drugsverslaving, levensverwachting of sociaal isolement en eenzaamheid: mannen betalen net zozeer een prijs voor de enge invulling van mannelijkheid. Bovendien worden ze zelf ook vaak slachtoffer van geweld door mannen of de dreiging ervan.
Veel van die fenomenen hebben te maken met zelfontplooiing. Zogenaamd vrouwelijke eigenschappen komen net zo goed voor in mannen als in vrouwen, maar de eerste les die mannen krijgen, is dat ze die niet mogen tonen, wat eigenlijk neerkomt op het ontkennen van hun menselijkheid. Diezelfde ontkenning treft ook vrouwen, maar waar zij zogenaamd mannelijke eigenschappen in zichzelf gingen ontplooien en zich op traditioneel mannelijke domeinen begaven, trappelden mannen ter plaatse. Hun vrouwelijkheid werd niet bevrijd. Denk aan de combinatie van de zorg voor de kinderen en een professionele bezigheid. Voor vrouwen is dat nu haast evident. Mannen daarentegen leren nog altijd dat hun eigenwaarde in de eerste plaats samenhangt met betaald werk verrichten en carrière maken. Het feminisme heeft mannen dus niet alleen nodig voor een betere wereld met rechtvaardige genderverhoudingen, mannen hebben het feminisme ook nodig voor een beter leven. Meer mens mogen zijn, niet alleen maar man: dat is het doel.’
De afwezigheid van vaders in de opvoeding is zowat de belangrijkste opvoedkundige boodschap die mannen hun kinderen meegeven
‘Het fijne is dat je als man dan een hele hoop relaties in je leven verbetert, om te beginnen die met jezelf. Niet voortdurend dat mannelijk masker op moeten houden, jezelf mogen zijn, dingen mogen voelen en uiten: dat is enorm bevrijdend. Maar van daaruit veranderen ook andere relaties. Met andere mannen met wie je je dan op een andere manier kunt verbinden dan als bro of als concurrent, en ook je relaties met vrouwen. Dat worden dan meer medemensen: mensen met wie je een band van gelijkwaardigheid hebt en van wie je ook kunt leren. Dat is moeilijk zolang mannen en vrouwen elkaar als totaal andere wezens bekijken.
Tot slot verandert een ruimere invulling van mannelijkheid ook de relatie met je kinderen. Dat is een wezenlijk punt voor mannen, die tot nog toe vooral leren dat ze zich ver van de levens van hun kinderen moeten houden. Dat zet zich door van de ene generatie op de volgende: de afwezigheid van vaders in de opvoeding is zowat de belangrijkste opvoedkundige boodschap die mannen hun kinderen meegeven.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
