Herwig Van Hove

Na de afschaffing van de apartheid zijn er

voor de Zuidafrikaanse wijn heel wat grenzen opengegaan.

Sinds Mandela stijgt de uitvoer gestaag,

maar in eigen land blijft wijn met een “wit imago” kampen.

HERWIG VAN HOVE

Zuidafrikaanse wijn werd in Engeland bijna taksvrij ingevoerd, tot in 1861 de Preferential Act door het Londense parlement werd afgeschaft. Daardoor verbeterde de konkurrentiepositie van de Franse wijn ten zeerste en in Zuid-Afrika ontstonden grote problemen door overproduktie. Wijn was immers in die dagen nog veel meer dan nu een elitedrank en de lokale konsumptie kon het verloren aandeel op de Engelse markt zeker niet kompenseren. Bovendien kwam tegen het einde van de eeuw de phylloxera ook in Afrika de wijngaarden vernielen en na het heraanplanten met plantgoed dat op resistente Amerikaanse onderstammen was geënt, begonnen de overschotproblemen pas goed.

De wijnbouw, vooral gekoncentreerd rond Kaapstad het Californië van Zuid-Afrika , is historisch gezien grotendeels het werk van Franse Hugenoten die in 1688, na een verplicht verblijf in Nederland om de taal te leren, aan wal werden gebracht. Zij brengen de wijnvakkundigheid uit hun moederland mee en vestigen zich onder meer in wat nu nog altijd Franschhoek wordt genoemd : een stadje vol met Franse namen zoals Du Toit, L’Avenir en Le Bonheur Estate.

Het zijn de afstammelingen van deze Hugenoten die de overschotproblemen zelf hebben ter hand genomen. In 1918 richtten ze de KWV op : “Koöperatieve Wijnbouwers Vereniging van Zuid-Afrika”. De opdracht van deze overkoepelende koöperatie was drievoudig : de produkten aanpassen aan de vraag, het surplus opvangen en uit de markt nemen, en ten slotte een exportmarkt ontwikkelen. Deze superkoöperatie waarin op enkele uitzonderingen na alle Zuidafrikaanse wijnbouwers zijn verenigd, heeft met een ongeevenaard dynamisme de export op gang gebracht, een gerenommeerde brandyproduktie opgezet en surplusdruiven tot vruchtesap en koncentraten verwerkt.

Het belang van de KWV is groot : van de 4648 wijnboeren zijn er slechts 292 geen lid. KWV is een echte superkoöperatie met een vatenpark van wel 10.000 barriques waarvan er 1500 vernieuwd worden per jaar. Op wereldschaal weegt de Zuidafrikaanse wijnproduktie echter niet zwaar : 9 miljoen hektoliter gemiddeld per jaar. Om te vergelijken : bordeaux alleen al haalde in het weliswaar overvloedige jaar 1992 een oogst van 6,6 miljoen hektoliter. Hierbij moet men echter bedenken dat er in Zuid-Afrika tweemaal meer druiven geoogst worden dan het wijnkwantum zou doen vermoeden : haast één miljoen ton. Hiervan wordt 53 procent niet tot finale wijn verwerkt, maar wordt gedistilleerd (34 procent) of tot sapkoncentraten (19 procent) verwerkt. Het is deze opvangfunktie die grotendeels (voor 80 procent) door KWV wordt uitgeoefend.

De Zuidafrikaanse koöperaties, een zeventigtal, zijn verantwoordelijk voor 85 procent van de totale druivenoogst en zij kampen met een ernstig overschot. Hun grote probleem is dat de Zuidafrikanen te weinig drinken : de pro capita-konsumptie is 8,3 liter (1993). Ter vergelijking : Frankrijk 64,5, België 22,6, Nederland 12,7… Maar toch wordt er stevig alkohol gebruikt : de 8,3 liters wijn vertegenwoordigen maar 15 procent van de totale hoofdelijke alkoholkonsumptie, voor een tweede 15 procent neemt de gemiddelde Zuidafrikaan gedistilleerd, maar voor de resterende 70 procent drinkt hij bier. Bier is nog altijd de alkoholische drank van de 80 procent zwarte bevolking en wijn torst nog altijd een elitair wit imago. “Als elke zwarte dagelijks maar één glas wijn zou drinken, dan hadden we heel veel wijn te kort, ” verzucht Jeannie Le Roux Relief, de algemene marketingbaas van KWV.

Ondertussen exporteert Zuid-Afrika 20 procent van zijn produktie waarvan 14 procent op rekening van KWV en sinds Mandela stijgt de uitvoer met 1 tot 2 procent per jaar. Na de afschaffing van de apartheid zijn er namelijk heel wat grenzen opengegaan. En men zoekt ook aktief naar een nieuw publiek. François du Toit, verantwoordelijk voor de KWV in de Benelux : “Vroeger hadden we in België bijna uitsluitend ideologische konsumptiekanalen, we willen ons nu wat meer algemeen opstellen. “

Zoals in alle wijnlanden ter wereld is er ook sinds 1973 in Zuid-Afrika een appellationsysteem. De “Wyn en Spiritus Raad” kontroleert origine, jaartal en druivenbestand en als alles klopt, krijgt de fles een bandje over de kurk, een “amplike seël”, waardoor dit alles “gesertifiseer” wordt. Het strookje duidt dus op een garantie voor de etiketboodschap, niet rechtstreeks op kwaliteit. De origineaanduiding kan gaan van streek (vijf in aantal, b.v. Olifantsrivier) over distrikt (tien in aantal, b.v. Paarl) tot “wijk” (35 in aantal, met welluidende namen als Agterkliphoogte, Franschhoek, Koekenaap, Spruitdrift… ). De kleinste origine die dan wel overeenkomt met het Franse châteaubegrip, is het landgoed, (“estate”), het zijn produktie-eenheden die enkel met hun eigen grondstoffen werken en dus geen druiven en zeker geen wijn elders aankopen. Er zijn 82 geregistreerde landgoeden, waarvan echter drie niet operatief zijn en 11 de naam niet gebruiken. Er zijn dus in Zuid-Afrika 68 châteaux in de Franse zin van het woord. Men moet de “Wyn en Spiritus Raad” ernstig nemen : van de 5 miljoen hektoliter wijn die jaarlijks in Zuid-Afrika gemaakt wordt, is slechts 10 procent “gesertifiseer”.

IN HET GLAS

Het landgoed “Uiterwyk” werd gesticht in 1682, 30 jaar na de landing van Jan van Riebeeck aan de buitenrand (“uiterwyk”) van het toenmalig gekolonizeerd gebied wat later Stellenbosch zou worden. In de “Stellenboschkloof” is het mikroklimaat iets koeler dan erbuiten : de druiven rijpen er langzamer, wat normaal meer finesse moet meebrengen. De huidige eigenaars, de familie De Daal, is er al aan de vierde opeenvolgende generatie

Chardonnay 1993 (265 fr.) : Fijne neus met diskreet hout, een zure tonus over het gehele smaakgebied, het frisse zuur past niet echt goed bij houtgelagerde witte wijn. De wijnstokken zijn nu vijf jaar, als ze ouder worden, zal de wijn veel verdiepen.

Pinotage 1992 (320 fr.) : (Pinotage is een typische Zuidafrikaanse kruising tussen pinot noir en cinsault, deze laatste ook hermitage genaamd.) Frisse goede jonge kleur zonder een spoor van evolutie of sleet, gespannen neus met diep fruit na walsen, mooi door houtlagering geknoopte smaak met een suave aanspraak en een brede overkoepelende bitterstruktuur, iets zwaar fruit, typisch jonge pinotage.

Cabernet Sauvignon 1991 (390 fr) : Kleur met een nuance van rijp en beginnende evolutietoets, stevige puntige neus met mooi expressief goed hout, evenwichtige gespannen smaak met goed struktuurbitter. Moet liggen.

(Invoer van de Uiterwyk-wijnen : Matthys, Brugge)

Het Landgoed “Rust-en-Vrede” is eigendom van Jannie Engelbrecht, een figuur uit de Zuidafrikaanse rugbywereld. Hij kocht dit 50 hektaren groot domein (30 in wijngaard) in 1978. In het historische begin in 1694, was het domein als veehoeve door Simon van der Stel aan Willem van der Wêreld toegewezen. Men maakte er enkel wijn voor eigen konsumptie en op het einde van de negentiende eeuw was alle wijnproduktie er uitgestorven. Engelbrecht begon van nul en kon de juiste opties nemen : enkel rood, op hout gelagerd en flesgerijpt van merlot, cabernet en shiraz.

Merlot 1993 : Mooi geëxtraheerde, nog wat jong-brutale smaakvolle wijn met zachte tannines en een traditionele toets van gezond oud hout. (Het was de 1989-versie van deze wijn die in 1993 geschonken werd bij de uitreiking van de Nobelprijs voor de vrede aan Mandela en De Klerk.)

Shiraz 1990 : Jonge kleur en een zachte houtgevulde neus (10 procent nieuwe eik, gedeeltelijk Amerikaans), glijdende iets commerciële smaak.

Cabernet Sauvignon 1989 : Ontwikkelde kleur en een neus met finesse, wat ruwe, maar toch afgeronde cabernet grondsmaak, traditionele stijl.

(Invoer van de Rust-En-Vrede-wijnen : Kaapimport De Leeuw, Brussel)

Landgoed Groot Constantia : Als Goeverneur van de provincie mocht Simon van der Stel in 1685 zijn eigen plek kiezen en hij opteerde voor de oosterhellingen van de nu als Constantiaberg gekende plaats tegen Kaapstad. Bij zijn dood in 1712 werd het landgoed verdeeld in drie stukken en het was één van deze, het Groot Constantia Landgoed, beheerd door de familie Cloete, dat tussen 1780 en 1860 de meest vermaarde zoete wijn ter wereld zou opleveren : de lievelingswijn van Bismarck, Napoleon en… Louis Philippe die er zo gek van was dat hij de hele oogst van 1833 opkocht voor zichzelf. De phylloxera maakte er een einde aan. In 1885 werd het door de regering overgenomen als proefstation voor wijnbouw en haast 100 jaar later werd er opnieuw vanuit de privé (en door KWV) geïnvesteerd.

Gouverneurs Reserve 1990 : Een blend van 80 procent cabernet sauvignon, 15 cabernet franc en 5 merlot. Mooie kleur en vooral een mooie houtgedragen neus met veel finesse en diepte, zachtaardige en toch stevige smaak met grote eenheid en perfekt geknoopt.

Er zijn op dit prachtig door de zeebries gekoeld domein nog verschillende grote wijnen : de pinotage is fruitig en heeft een echt pinot noir-karakter, de chardonnaywijnen zijn elegant met goed hout en vooral erg breed van smaak zonder aan frisheid in te boeten, de sauvignonwijn is een commerciële voltreffer.

(De Groot-Constantiawijnen zitten in het KWV-assortiment)

KWV-wijnen, meer dan 100 verschillende in het 22 hektaren groot keldercomplex in Paarl. We vermelden enkel diegene die ons positief zijn opgevallen.

De Riesling 1993 is mooi rijp met de typische secundaire toets ervan ; de Cathedral Cellar Sauvignon 1993 een speciale selektie die verwijst naar de historische lageringskelder die wat op een katedraal gelijkt heeft een edele sauvignonsmaak zonder spoor van hardheid, puntig en kompakt ; de Cathedral Cellar Chardonnay 1993 heeft een iets gebrande houtneus en een goede door hout gedragen smaak ; de Cathedral Cabernet Sauvignon 1992 heeft een frisse en puntige neus in de aanzet met mooi hout na walsen, smaak met veel potentieel en strenge grote stijl ; Shiraz 1991 van het landgoed “Vergenoegd” heeft een mooie donkere verse kleur van diep fruit en een rijke ruime neus met een volmondige smaak van grote lengte ; de Cathedral Cellar Triptych 1991, een blend van cabernet sauvignon, franc en merlot, is uiterst beschaafd aan de neus met een erg goede wat gladde minzame lengte.

Wat apart staat de KWV Brandy 20 years old : een prachtige secundaire karaktervolle houttoets met mooie complexe finesse aan neus en zachte volkomen afgeronde smaak.

(Invoer van het KWV pakket : Dierckxsen Altervinum, Antwerpen ; Galtraco, Antwerpen ; Rouseau, Gent ; Vosco, Leffinge. Ook te koop bij : Terclavers, Leuven ; Vinbloc, Buggenhout ; Lembevinum, Zomergem ; Terlinden, Herflingen ; Horeca Totaal, Brugge ; Michael Lynch, Knokke ; Van Eccelpoel, Herentals)

Vroeger hadden we in België bijna uitsluitend ideologische konsumptiekanalen,

we willen ons nu wat meer algemeen opstellen. “

Het Paarl- gebergte met op de voorgrond de typisch witte huisjes uit de Kaapsewijnstreek.

Het Laborie- landgoed waar de Koöperatieve Wijnbouwers- vereniging haar gasten ontvangt.

De Cathedral Cellar : een historische lageringskelder die inderdaad wat op een katedraal gelijkt.

“Gesertifiseer”, staat er op het etiketje bovenaan. Origine, jaartal en samenstellingzijn gekontroleerd.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content