Op de thee bij de weduwe van ex-Beatle John Lennon. Op haar 69 lijkt ze nog verbazend jong, maar sinds de moord nu bijna 22 jaar geleden heeft ze haar liefdeleven bevroren.

Precious Williams (IFA) / Illustratie Barbara Mertens

Afspraak met Yoko Ono op een zonnige ochtend in mei in haar enorm, luxueus appartement op de bovenste verdieping van de gotische Dakota Building, tegenover het New Yorkse Central Park. Aan de overkant van de straat staan toeristen vol ontzag naar boven te staren. Hier filmde Roman PolanskiRosemary’s Baby. En hier schoot Mark Chapman in 1980 John Lennon dood, beneden in de zuilengang.

Yoko Ono kwam met Lennon in de Dakota Building wonen in 1973. Aanvankelijk huurde ze het appartement voor 1800 dollar per maand, later kocht ze het. Vandaag bulkt het nog altijd van de herinneringen aan John en aan zijn vroegtijdige dood. Aan de muren origineel werk van Andy Warhol, Matisse en Ono zelf, maar ook talloze foto’s.

“Het is leuk herinneringen te hebben”, zegt Ono met een zwaar accent en een zangerige stem. “Toen John stierf, was ik geschokt, bang, verdrietig en boos tegelijk. Maar ik nam mij voor mij niet te laten verzuren door die boosheid.” Als ik haar vraag naar welke muziek ze tegenwoordig luistert, zegt ze: “Naar John Lennon. Zijn muziek is fantastisch. Hij is een ongelofelijke zanger. Ongelofelijk.”

We drinken thee in de ruime, zonovergoten keuken. Ono is klein, tenger en lenig als was ze dertig jaar jonger. Ze heeft een intelligente, zoekende blik. Haar lange donkere haar van weleer is kortgeknipt en kreeg een lichter kleurtje. Ook zonder make-up nog geen rimpels in dat brede gezicht met die krachtige jukbeenderen. “Zelfs van mijn moeder kreeg ik het te horen: je bent knap maar je hebt geen leuke snoet. Daarvoor heb je te zware jukbeenderen.”

Bijna veertig jaar na haar huwelijk is Ono nog altijd een misprezen vrouw. Eerst werd ze met argwaan bekeken, later kwam de haat. Niemand begreep hoe de excentrieke Japanse, al tweemaal gehuwd en zelfs niet eens knap, een van de meest begeerde mannen ter wereld kon strikken. Ono kreeg de schuld van de breuk tussen John en zijn eerste vrouw, de blonde Liverpoolse Cynthia Powell. “Ik voel nog altijd die haat,” zegt ze. “En dat doet nog altijd pijn. Plots liep Lennon met iemand die niet blond was aan zijn zij, en dat werd niet gepikt.” Ono kreeg ook de schuld van de split van TheBeatles nog geen jaar na haar huwelijk met John. Collega-Beatle Paul McCartney toonde zijn jarenlange afkeer nog maar eens door haar in 1998 niet uit te nodigen op de herdenkingsplechtigheid in New York voor zijn toen pas gestorven vrouw Linda.

En ook Lennons familie, vrienden en fans hebben zich lang geërgerd aan de greep die Ono op Lennon had. Lennon liet het beheer van zijn bezit aan haar over. Julian, zoon van John en Cynthia, kwam niet voor in het testament van zijn vader en dat heeft hij zijn stiefmoeder altijd verweten. Hij doet vaak zijn beklag over de manier waarop Ono de naam van zijn vader heeft gebruikt. Het is nog niet lang geleden dat de twee uiteindelijk een regeling troffen over het erfdeel. Volgens de pers betaalde Ono Julian 20 miljoen pond ( meer dan 31 miljoen euro of een slordige 1,26 miljard frank), volgens Julian was het daar maar een fractie van.

Julian ziet Ono ook als de oorzaak van de verwaarlozing door zijn beroemde vader. Sinds Ono in Lennons leven kwam, negeerde hij Julian. Paul McCartney nam toen een beetje de vaderrol op zich. “Paul was veel hartelijker”, zegt Julian. “Hij speelde cowboy en indiaantje met mij. Mijn vader deed zulke dingen niet.” In 1968 schreef McCartney een liedje voor de vijfjarige Julian: Hey Jules. Later werd het omgedoopt tot Hey Jude. Het werd een grote hit. “Ik hou niet van de zijden dassen met de lithografieën van mijn vader. Ik hou niet van de drinkbekers die Yoko me stuurde. Ik wil de herinnering aan mijn vader op een andere manier levend houden dan op de manier die zij mij suggereert.”

Haast elke zin van Yoko Ono gaat over ” my husband“. Als ze naar de piano wijst waar hij Imagine componeerde, lijkt het alsof hij nooit is gestorven. Ze vormden een hecht koppel en dat ergerde zowat iedereen uit hun omgeving. Hij noemde haar ” mother” of ” it“, zij noemde hem ” businessman“. Ze ontmoetten elkaar in 1966 in Londen op een tentoonstelling van Yoko Ono in de Indica Gallery. John was 26, zij 33. John greep toen naar een van haar tentoongestelde objecten, een groene appel, en zette er zijn tanden in. “Ik voelde me als een magneet tot hem aangetrokken. Het was een vreemde situatie.”

Hoewel Yoko 36 was toen ze met John trouwde, was hij naar eigen zeggen haar eerste echte soul mate. Ze werd geboren in Japan in 1933 in een welgestelde bankiersfamilie die naar Amerika verhuisde toen ze een tiener was. Ze studeerde kunst en klassieke muziek en trouwde in de jaren vijftig met de Japanse pianist Toshi Ishiyanagi. Het koppel verhuisde opnieuw naar Japan. In de jaren zestig trouwde ze met de Amerikaanse artiest Tony Cox en kwam ze terug naar New York. Daar werd haar dochter Kyoko geboren.

Toen Yoko en John elkaar leerden kennen, waren ze nog allebei getrouwd. Cox kreeg het hoederecht over Kyoko. De liederlijke, door drugs bepaalde levensstijl van John en Yoko was het argument om het meisje van haar moeder weg te houden.

Na verscheidene miskramen en een doodgeboren kind kreeg ze samen met John nog één zoon, Sean, geboren op Johns verjaardag. Binnen de drie jaar verliet John zijn vrouw Cynthia en Julian, en was Ono gescheiden van haar man Tony en verloor ze het hoederecht over haar dochter. Yoko en John trouwden in Toronto en organiseerden bij wijze van wittebroodsweken hun legendarische bed-in om vrede in de wereld te verkondigen. “Toen ik verliefd werd op Yoko,” zei Lennon ooit, “wist ik dat dit iets heel anders zou worden dan wat ik tot dan toe had meegemaakt. Dit is meer dan goud, meer dan wat ook.” Hij schreef de songs Woman, Jealous Guy en Imagine voor haar. Hun relatie inspireerde de Beatles-song The Ballad of John and Yoko, maar verpestte ook de samenhorigheid in de band. John en Yoko waren zo onafscheidelijk dat zij meeging naar alle opnamesessies van The Beatles. Toen ze ziek was, stond John erop haar met ziekenbed en al de studio binnen te loodsen, zodat ze de opname toch kon bijwonen. De andere Beatles waren niet onder de indruk van haar constante aanwezigheid.

Ook de pers liet niet veel enthousiasme blijken. Esquire blokletterde de vernietigende titel John Lennon’s Excrusive Gloupie boven een weinig flatteuze foto van haar. Fans schreeuwden moord en brand als John en Yoko zich samen vertoonden. “Maar we waren verliefd als bakvissen, hij wilde me nooit alleen laten”, zegt Ono over hun onafscheidelijkheid.

Sinds de moord op John lijkt Yoko’s liefdeleven bevroren. Ze was een tijd bevriend met de ex-homofiele antiekhandelaar Sam Havadtoy, maar zegt nadrukkelijk dat er momenteel niemand in haar leven is. Haar carrière loopt goed. Aanvankelijk werd er gelachen met haar projecten (waaronder de film Bottoms, waarin ze de blote billen van 365 vrienden en collega’s laat zien). “Mijn werk werd in het begin niet aanvaard in de kunstwereld. Het feit dat ik een Japanse ben, had veel te maken met de manier waarop ik werd behandeld. En intelligente vrouwen worden ook vaak niet naar waarde geschat. Maar ik was mijn tijd vooruit. Wat mij vooral interesseert, is een soort ongebondenheid ten opzichte van voorwerpen en dingen uit de reële wereld. Als je dingen conceptualiseert, heb je een ongelofelijke vrijheid.”

Yoko Ono bracht met succes haar eigen muziek uit en nog niet eerder uitgegeven muziek van Lennon. Ze werkte ook hard aan haar eigen portfolio van foto’s, sculpturen, installaties en films. In 1986 produceerde ze Imagine, een documentaire over… jawel. In 1997 ging ze op tournee door Amerika met IMA, de band van haar zoon Sean.

In oktober vorig jaar organiseerde ze Come Together: A Night for John Lennon’s Words and Music in de Radio City Music Hall, een benefietconcert voor de slachtoffers van 11 september. Het werd gepresenteerd door Kevin Space en afficheerde Lou Reed, Cyndi Lauper en Nelly Furtado. Ono ontving een Apple Pie Award voor dit initiatief van de organisatie Million Mom March. Yoko vindt dat Johns ijveren voor de wereldvrede nu nog belangrijker geworden is dan toen hij nog leefde. Eerder dit jaar betaalde ze naar schatting 150.000 pond ( 243.000 euro of bijna tien miljoen frank) voor een reclamebord op het Londense Picadilly Circus met daarop een regel uit Lennons Imagine: ” Imagine all the people living life in peace“. Na het drama in de Columbine High School in Littleton betaalde ze grote affiches in New York en Los Angeles met daarop het beeld van Johns bril vol bloedspatten. “Er vallen zoveel doden door geweren”, zegt ze boos. “Wat een verspilling van mensenlevens. Toen die student zijn klasgenoten had neergeschoten, vond ik het tijd om te laten zien wat er met John gebeurde.”

Maar ondanks haar inspanningen voor een geweldloze wereld en de groeiende waardering voor haar kunst, heeft men ‘het’ haar nog altijd niet vergeven. Men wil nog altijd weten wat Lennon in haar gezien kon hebben. Men beschuldigt haar ervan dat ze hem achtervolgde, dat ze hem behekste. Yoko zweert dat het tegendeel waar is, dat John haar naliep, dat zij niet uit was op een nieuwe relatie toen ze hem ontmoette, en dat het “de verkeerde situatie op het verkeerde moment” was.

Een moment van triomf voor haar was toen ze naar Johns geboorteplaats werd uitgenodigd om een bronzen standbeeld van hem te onthullen, compleet met zijn onafscheidelijke brilletje: Liverpool Airport werd omgedoopt tot John Lennon International Airport.

Onomwonden

1933: Yoko Ono wordt in Tokio geboren in een welgesteld gezin.

1937: Haar eerste ‘optreden’. Ze leert piano en compositie aan de Jiyu-gakuen Music School.

1955: Ze voltooit haar eerste compositie: ‘Secret Piece’.

1956: Ono trouwt met Toshi Ichiyanagi. Samen verhuizen ze naar New York, waar ze op haar loft performance happenings organiseert.

1962: Tentoonstelling van haar conceptuele kunst in Tokio. Ze scheidt en trouwt opnieuw met de Amerikaanse jazzmuzikant/filmproducer Anthony Cox. Die financiert haar interactieve conceptuele evenementen, zoals ‘Wall Piece for Orchestra’, waarbij ze op het toneel knielt en met haar hoofd hard op de planken bonkt. Ono richt de beweging ‘Fluxus’ op, publiceert de dichtbundel ‘Grapefruit’ en maakt films.

1963: Ze baart haar eerste kind Kyoko.

1966: Ono wordt in Londen uitgenodigd voor het ‘Destruction in Art Symposium’. Daar brengt ze haar beruchte act ‘Cut Piece’, waarbij ze het publiek vraagt om haar kleren met scharen kapot te knippen. Voor dit optreden leert ze John Lennon kennen.

1968: Ono en Lennon worden een koppel. Ono blijft in Londen en draait daar de film ‘Bottoms’, een ‘portret’ van 365 blote achterwerken. Onder de titel ‘Wrapping Event’ wikkelt ze de leeuwen aan Nelsons beeld op Trafalgar Square in witte doek. Met Ornette Coleman concerteert ze in de Royal Albert Hall. Op één nacht neemt ze met Lennon bizarre tapes op vol noise en spoken word, die later worden uitgebracht als ‘Unfinished Music No. 1: Two Virgins’.

1969: ‘Bed-in for Peace’ in het Hilton Hotel in Amsterdam. ‘Give Peace a Chance’, de eerste single van de Plastic Ono Band, wordt een hit. Ze huwt met Lennon.

1970: Een lawine van Lennon & Ono-releases. Vrij conventionele albums zoals ‘John Lennon/Plastic Ono Band’. Experimenteler getint zijn ‘Unfinished Yoko Ono/Plastic Ono Band Music No.2: Life with the Lions’ en ‘The Wedding Album’.

1971: Expositie ‘This is not Here’ in het Everson Museum in New York. In MoMa, in dezelfde stad, opent Ono een ,,denkbeeldige tentoonstelling”. Toeschouwers stellen tot hun grote consternatie vast dat ze zélf het kunstwerk zijn. Release van het soloalbum ‘Fly’.

1972: Ono en Lennon vestigen zich in New York en maken het politieke album ‘Sometime in New York City’.

1973: Tijdens het lost weekend in de herfst gaan Lennon en Ono een tijdje uit elkaar. Zij brengt twee platen uit: het feministische ‘Feeling The Space’ en ‘Approximately Infinite Universe’.

1975: Geboorte van Sean Taro Ono Lennon.

1980: Nadat ze samen het comeback-album ‘Double Fantasy’ hebben afgewerkt, wordt Lennon in december voor hun flat in New York vermoord.

1981: Soloplaat ‘Season Of Glass’ verschijnt.

1982: Ono ontvangt een Grammy Award voor ‘Double Fantasy’ en neemt het album ‘It’s Alright (I See Rainbows)’ op.

1984: Album ‘Milk & Honey’ in de winkel.

1985: Release van de plaat ‘Starpeace’. Ono herproduceert oude kunstwerken in brons voor de tentoonstelling ‘The Bronze Age’.

1987: Ontvangt de ‘Helen Caldicott Leadership Award’ voor promotie voor de wereldvrede.

1990: De compilatiebox ‘Onobox’ verschijnt. Ze houdt zich bezig met installaties en conceptuele fotografie, een proeve daarvan is te zien in de ‘Riverside Studios’ in West-Londen.

1991: Ono roept het John Lennon ‘Memorial Scholarship Fund’ in het leven.

1992: Release van het album ‘Walking on Thin Ice’.

1994: Construeert de bewegende soundcollage ‘Georgia Stone’.

1995: In Paul McCartney’s home studio wordt haar compositie ‘Hiroshima Sky is Always Blue’ op tape gezet. Het soloalbum ‘Rising’ wordt goed ontvangen door de critici. Ze realiseert twee off-Broadway musicals: ‘Hiroshima’ en ‘New York Rock’.

1996: Release van het album ‘Rising Mixes’.

1997: Grote retrospectieve in MoMa in Oxford, ‘Have You Seen the Horizon Lately?’, die daarna Europa rondreist. Eredoctoraat aan het Art Institute Of Chicago. Het album ‘A Story’ komt uit.

2000: Overzichtsexpo van haar avant-gardekunst ‘YES Yoko Ono’ in ‘Japan Society Gallery’ in New York.

2001: Het poppy album ‘Blueprint for a Sunrise’ verschijnt. Grammy Award in de categorie ‘Best Long Form Music Video’ voor ‘Gimme Some Truth. The Making of John Lennons Imagine Album’. Eredoctoraat aan de Liverpool University.

2002: Ono ontvangt de kunstprijs ‘Skowhegans Award’ 2002.

Peter Van Dyck

Yoko vindt dat Johns ijveren voor de wereldvrede nog belangrijker geworden is dan toen hij nog leefde. Ze betaalde recent 150.000 pond voor een reclamebord met “Imagine all the people living life in peace”.

Hun relatie inspireerde de Beatles-song ‘The Ballad of John and Yoko’, maar verpestte ook de samenhorigheid in de band.