Vlaamse ontwerpers en ondernemers slaan de handen in elkaar om design van eigen bodem een nieuw elan te geven. ?Focus on Flanders? op Interieur 96 toont tien recente creaties.

Max Borka

Focus on Flanders is de eerste tentoonstelling van Optimo, het gloednieuwe overlegplatform tussen Industriële Meubelfabrikanten en Ontwerpers. Tien meubelstukken staan nu op Interieur opgesteld. Het is eigenlijk een tentoonstelling die iets te vroeg komt. Een korte situatieschets maakt een en ander duidelijk.

Stel : iemand vraagt u om, voor de vuist weg, een handvol namen van Italiaanse ontwerpers op te sommen. Met een beetje kennis van design moet dat lukken. Allicht zal u ook nog wat Italiaanse fabrikanten kunnen noemen, en ook Britse, Franse en Duitse ontwerpers. Maar Belgen ?

Sommigen zagen enkel ?een zwart gat? toen ze de voorbije jaren het Vlaamse meubellandschap in focus namen. Lieven Daenens, directeur van het Museum voor Sierkunst in Gent, had het over ?een zee van Breugelpap?. Nog anderen zagen een opvallende gelijkenis met het landschap dat men ontwaart wanneer men met het vliegtuig in Zaventem neerdaalt : een lappendeken van goed omsloten terreinen, met hardwerkende mensen, die thuis boven de eikenhouten schouw het motto ?Ieder voor zich? hebben hangen. Belangwekkende meubelontwerpen ? Die geraakten meestal niet verder dan een eerste ontwerp. Belgische fabrikanten, zo heette het, bleken immers de voorkeur te geven aan het kopiëren van buitenlandse successen.

Experten hebben het over een nooit eerder geziene crisis in de Belgische meubelindustrie. Als oorzaken worden onder meer de sterke frank en de almaar scherpere concurrentie uit Azië en het Oostblok aangehaald. Volgens anderen zou het te maken hebben met de aard van de eigen productie en het imago van het Belgische design.

Sommigen beseften dat het hoog tijd was om er iets aan te doen. Een geslaagd voorbeeld is Bulo. Om uit de klauwen te blijven van Amerikaanse giganten, die zowat de hele Europese kantoormarkt naar zich toetrekken, zag die Belgische fabrikant van kantoormeubelen zich voor een vrij eenvoudige keuze gesteld : groeien of sterven. Diversificatie was de boodschap. Om niet enkel van de kleine Belgische markt afhankelijk te blijven, opteerde het bedrijf resoluut voor export, en naast de traditionele collectie werden nieuwe series uitgebracht. Dat bracht een resolute ommekeer : de meeloper werd een voortrekker.

?Het gaat niet alleen om het opkrikken van het imago?, zegt Luc Vincent, die de campagne adviseert. ?In het geval van de Carte Blanche, waarbij onder meer Ann Demeulemeester, Jean Nouvel en Bob Van Reeth de vrije hand kregen voor het ontwerpen van een tafel, gaat het inderdaad om kleine series. Maar in het geval van de H20, en nu de M2, hebben wij wel degelijk een grote productie op het oog. En die kleine, exclusieve en experimentele series kunnen op hun manier dan weer grote gevolgen hebben. Ze geven bijvoorbeeld aan Italiaanse bedrijven het signaal : kijk, wij durven risico’s aan. Ze zijn als een uitnodigend gebaar, om samen te werken.?

De dalende beweging in de omzet werd opnieuw omgebogen in een stijgende trend. ?Maar Bulo heeft natuurlijk ook wel het voordeel dat het al een groot bedrijf was?, zegt Chris De Roock van Febelhout, de Federatie van Houtverwerkende Nijverheid. ?Dan kan je met grote namen werken. Bovendien kan je op de kantoormarkt makkelijker met opvallend design uitpakken. Al was het maar omdat bedrijven zelf op zoek zijn naar iets waarmee ze hun prestige kunnen opkrikken.?

Op initiatief van Febelhout werd een Meubelinnovatie Cluster opgestart, dat op 25 juli jongstleden officieel de zegen van de Vlaamse Gemeenschap kreeg, en wat meer schwung in de Vlaamse meubelindustrie moet brengen. Als onderdeel daarvan werd ook Optimo opgericht, het overlegplatform dat de samenwerking tussen industriële meubelfabrikanten en ontwerpers moet bevorderen. Optimo zou bijvoorbeeld voor een aantal heel specifieke opdrachten van fabrikanten op zoek gaan naar ontwerpers, en die samenwerking coördineren en ook financieel ondersteunen, tot het voorontwerp rond is.

De eerste resultaten hadden al getoond moeten worden op ?Focus on Flanders?, een tentoonstelling die in primeur op Interieur de deuren opent, en later ook naar andere interieurmanifestaties reizen zal. Maar helaas : Optimo komt wat later uit de startblokken dan gedacht, zodat er ook nog geen resultaten getoond kunnen worden. Er kwam dan maar een alternatieve tentoonstelling uit de bus, met ontwerpen die recentelijk gerealiseerd werden door Vlaamse fabrikanten. Tien bedrijven presenteren elk één meubel of ensemble, op een gezamenlijke stand : Anker Bedding, Belgo Chrom, Emdeka, Deknudt Decora, Durlet, Evan/Vandermeeren, Juventa, Unic Design, Kunstmeubelen Depuydt en Alke Bathroom Furniture. Sommigen creëerden het meubel met eigen ontwerpers. Anderen namen een ontwerper van buitenshuis onder de arm. Chris Mestdagh brengt een nieuwe slaapkamercollectie voor Anker Bedding, Claire Bataille en Paul Ibens tekenden Clair Obscur, een zitmeubel dat door Durlet wordt uitgebracht. Dirk Van Gogh tekent een woonkamerprogramma voor Ariane, Xavier Sohier maakte een schommelstoel voor Unic Design, en Christian Kieckens, de huisarchitect van Interieur, ontwierp nog ter elfder ure een cd-rek en consoletafels voor Depuydt. Diezelfde stichting Interieur tekent trouwens ook deels voor de selectie.

?Focus on Flanders? heeft zich intussen ook de titel van ?Ambassadeur van de Vlaamse designmeubelindustrie? toegeëigend, maar dat lijkt toch wat van het goede te veel. De afwezigheid van Bulo alleen al mag erop wijzen dat er hier nauwelijks sprake kan zijn van echte representativiteit. En hoe moet dat met deelnemers die moeten betalen ? Zoiets is niet echt een criterium dat tot een objectieve selectie kan leiden. Een en ander doet echter niets af van de kwaliteit van de tentoongestelde creaties. Misschien hadden de organisatoren deze tentoonstelling gewoon even moeten uitstellen.

Chris De Roock heeft er alvast vertrouwen in dat het systeem dat nu door Optimo wordt opgezet in de toekomst ook optimaal kan werken, als daar tenminste de nodige middelen voor uitgetrokken worden. ?In november jongstleden hadden we voor het eerst een contactvergadering tussen fabrikanten en ontwerpers. Daaruit resulteerde al een meubel dat nu op de tentoonstelling staat, al werden de voorbereidingen daartoe niet door ons begeleid.?

Maar of intussen initiatieven van Optimo alleen zullen volstaan om het Vlaamse design op een niveau te brengen waar het met het Italiaanse wedijveren kan ? Al te vaak wordt vergeten dat de Italiaanse designers die nu het mooie weer maken, hun inspiratie blijven halen uit die enorme clash van ideeën die in de jaren ’60 teweeg werden gebracht door de radicale politieke, filosofische en urbanistische bewegingen, waar ze zelf protagonisten van waren. Eén van hen, Andrea Branzi (zie ook p. 62), nu ook ?strategisch raadgever? van Interieur, sloeg de nagel op de kop toen hij erop wees, dat het na-oorlogse België van dergelijke bewegingen verschoond bleef.

Schommelstoel Fuji-Yama uit aluminium en multiplex-beuk. Design Xavier Sohier voor Unic Design.

De Glass-vitrine is een eigen ontwerp van het Belgo Chrom-designteam. Chris Mestdagh tekende het bed Cool voor Anker Bedding.

Van boven af : designspiegels van Ann Grymonpon en Annemie Vanzieleghem voor Deknudt Decora. Wandmeubel Forum van het Evan-ontwerpteam van Vandermeeren. Kinderkamer Antro uit de Emdeka-collectie. Dressoir uit het woonkamerprogramma Ariane, gecreëer