te weinig kwaliteitsport

Portwijn (945.000 hl in 1998) wordt, onder meer door het IVP ( Instituto do Vinho do Porto), meestal ingedeeld in twee grote groepen: de “courante” types, die wij kennen als ruby, tawny en wit, en de “speciale”. Die laatste categorie omvat vintage, LBV, colheita, tawny met aanduiding van lagerduur en vintage character. Dat zijn natuurlijk de authentiekste en de beste, maar uitgerekend die kwaliteit kom je niet vaak tegen. Voor de Belgen (die met een jaarlijkse consumptie van 1,62 flessen per inwoner de grootste portdrinkers ter wereld zijn) maken die speciale maar 2,9 procent uit van het geheel. Voor Frankrijk zijn die cijfers respectievelijk 0,65 flessen, met 3,5 procent hoogste kwaliteit, voor Nederland 1,28 flessen en 3,8 procent, en voor Portugal zelf: 1,57 flessen, waarvan 8,1 procent speciale. De Britten zorgen voor de uitzondering, zij komen het jaar door met een kwart fles per persoon, maar die is vaak (39,2 procent) van de beste kwaliteit. Toch hoeven die cijfers ons niet te verbazen: in de productie zelf is het aandeel van de betere ports maar 8,1 procent. De gejaarmerkte wijn, de fameuze vintage port, het vlaggenschip van de sector, vertegenwoordigt amper 1,4 procent van de productie.

De invoer van portwijn in België-Luxemburg bedroeg in 1998 120.660 hl, met als gemiddelde prijs aan de grens: 104 fr. (tussen 89 fr. voor Nederland en 173 fr. voor Engeland). Die vracht bestond bijna uitsluitend uit de gewone courante types (99 fr. per fles), 2,9 procent of 3548 hl was van het speciale type (270 fr. per fles): vintage (201 hl), LBV (670 hl), colheita (422 hl), tawny met lagerduur (1718 hl) en ten slotte vintage character (527 hl).

Port heeft in België het imago van goedkope alcohol. Destijds was het de enige stevig alcoholische drank die in cafés geschonken mocht worden (Wet Vandervelde). Maar ook de productie zelf is gekenmerkt door banale alcohol. De wijnproductie in Frankrijk en Italië is ontdaan van de vulgaire naoorlogse tafelwijnen (” le rouge qui tâche“), die grote schoonmaak moet in Portugal nog beginnen.

muscadet

Muscadet is een loirewijn die ter hoogte van Nantes wordt verbouwd. De andere AOC’s van het gebied zijn Gros Plant, Coteaux d’Ancenis en Fiefs Vendéens, maar die kleine appellations kom je vooral tegen in kruiswoordraadsels en sommeliersexamens.

Ook muscadet is nog onderverdeeld in 4 AOC’s waarvan drie kleine: Muscadet, Muscadet Côte de Grandlieu en Muscadet des Coteaux de la Loire, en die ene grote, het nec plus ultra: Muscadet Sèvre et Maine. Die laatste komt in theorie uit de zone tussen de twee rivieren, maar het gebied is wat uitgedijd naar het oosten, naar de kantons Vallet en Lacroix-Bottereau aan de grens met Anjou.

De muscadet als wijnstoksoort ( musqué: geoxideerd) is zonder mise sur lie zeer gevoelig voor oxidatie. De officiële naam is melon de Bourgogne, de soort werd na de verschrikkelijke winter van 1707 overal aangeplant om haar vorstbestendigheid. Ze heeft daarenboven een groot rendement, dat alleen door kort snoeien beperkt kan worden.

Hoe is nu die mise sur lie ontstaan? Rond 1900 was het de gewoonte bij de wijnboeren om het beste vat van de jongste oogst te bewaren voor familiefeesten in het voorjaar. De wijn bleef de hele winter op zijn droesem (gistrest: lies) en kwam daardoor parelend fris in het glas. Het koolzuurgas bleef gedeeltelijk opgelost, omdat het vat niet werd overgestoken. Sinds 1972 is die methode geofficialiseerd en spreekt men van muscadet sur lie. De droesem is zeer oxidatief: alle zuurstof die in de wijn binnen kan dringen, neemt hij bij voorkeur op en zo belet hij dat de wijn zelf oxideert en zijn frisheid verliest. Om de vermelding muscadet sur lie te mogen dragen moet de wijn voor 1 juli en na de eerste donderdag van maart gebotteld zijn. Hij mag niet gefilterd en in bulk vervoerd worden. Die strikte reglementering is effectief geworden vanaf 1994 en sindsdien gaat het wat beter: in Frankrijk steeg de verkoop het jaar daarop met 40 en in België met 14 procent.

Muscadet is bij ons vaak de goedkoopste wijn van de kaart in vis- of mosselrestaurants. Toch verdient hij soms beter dan dat. Sommige wijnen van schist-, kwarts- en granietbodems zijn mooi mineraal van smaak en bewaren goed, en het bescheiden imago houdt de prijs redelijk: Château de Cléray is daarvan een voorbeeld

Het Château de Cléray, met zijn 30 ha wijngaard, werd in 1935 aangekocht door de familie Sauvion. De ondergrond is van het klei-kwartstype en kan dus doorsmakende wijnen geven, met wat bewaarpotentieel. De jaaropbrengst is gemiddeld 200.000 flessen. In België is de familie op de markt met een Sauvion Réserve Château de Cléray Haute Culture van het jaar 1998 een AOC Muscadet Sèvre et Maine sur lie. De kleur is wat soutenue (niet van het uiterste bleke, maar veeleer wat gevuld lichtgroen), de neus is rassig en floraal met elementen van citroen, maar ook van omhullende zachtheid die men bij betere pinot blanc kan aantreffen. In de mond is hij levendig en intens, met een goed smaakvolume in het middengebied en flinke lengte.

De wijn is een interessante afwisseling voor de eeuwige chardonnay of sauvignon. Hij past wonderwel bij mosselen met brood, als er frieten bij geserveerd worden, vraag ik liever een pilsje.

Invoer: Martini Belgium nv, 1080 Brussel, 02-423 48 11, richtprijs: 266 fr.

perfecte tawny 20 years old

De firma Martinez-Gassiot is nauw verbonden met het porthuis Cocburn (invoerder Allied Benelux, die ook de sherry Pedro Domecq in huis heeft), maar is bij ons toch vrij onbekend.

Martinez werd opgericht in 1790 door de Spaanse porthandelaar Sebastian Gonzalez Martinez, die in Londen gevestigd was. In 1822 kwam de Brit John Peter Gassiot erbij en werd een opslagplaats gekocht in Villa Nova de Gaia. Toen de stokoude Sebastian Martinez in 1849 uit de zaak stapte, kwam die in handen van de zonen Gassiot: John jr. en Charles. De twee waren ook buiten de porthandel actief, ze brachten de grootste verzameling Vermeers en Constables bijeen en bouwden rusthuizen en ziekenhuizen. Die kregen trouwens de hele erfenis toegeschoven, want de rijke broers stierven kinderloos. Zo werd het porthuis Martinez-Gassiot in 1902 verkocht en nadien nog een paar keer doorverkocht om uiteindelijk bij Harvey’s in Bristol te belanden. Halverwege de jaren zestig werd het beheer van de productie in Portugal gefusioneerd met Cocburn, ook in handen van Harvey’s, maar beide huizen behielden een eigen stijl en hun voorraden van oude wijnen. Harvey’s, dus ook de beide portfirma’s, werd in 1971 overgenomen door het imperium Allied Lyons.

Martinez-Gassiot is niet bekend om zijn vintage port, zelfs in de goede jaren worden maar 3000 kisten op de markt gebracht. De firma heeft wel een excellente reputatie met zijn rijpe oude tawny en goede standaardports: samen 180.000 kisten per jaar. De ruggengraat voor hun zeldzame vintage types is de wijn van de Quinta de Eira Velha, die in 1978 als Single Quinta op de markt debuteerde.

Master’s Reserve (richtprijs: 385 fr.)

Een 4 tot 5 jaar oude Ruby met in de kleur een purpere nuance en een frisse wijnachtige neus: geen toetsen van chocolade of droge pruimen. De smaak zet zoet aan met elementen van rijp (rozijnen), maar is goed door friszuur omhuld. Grote lengte in de mond. Het geheim van de kwaliteit van deze “eenvoudige” ruby is de veroudering voor 80 procent op enorme houten foudres (tot 1000 hl), zoals die in Engeland vroeger gebruikt werden voor de ciderproductie. Ze werden voor de transport ontmanteld en in Regua weer geassembleerd. De vaten zijn zo groot als een kleine kerk en ronden de ruby af zonder oxidatie of kleurverlies. Master’s Reserve is in zijn genre een grote ruby.

Tawny Port, 20 years old (richtprijs: 1113 fr.)

De vermelde ouderdom is een gemiddelde: bij de tawny-wijnen van Martinez wordt altijd een deel oudere wijnen bijgemengd. Zo komt de friszure textuur in de smaak, een mooie compensatie voor het inherente zoet van ruim 100 gr per liter. De 20 jaar oude tawny vertoont een lichtroze kleur van stokoude wijn, een neus van kandij en rozijn, en vooral diepte van oud gezond hout, met zelfs iets grassigs. De smaak wordt gedragen door fijn zuur van de oude component, maar is niet overdreven hoogtonig: 0,72 gr per liter als azijnzuur. Een perfecte 20-jarige, die zelfs ouder smaakt.

Single Quinta Vintage Port, Quinta da Eira Velha 1997 (richtprijs: 2019 fr.)

Inktachtige, donkerpurpere kleur met een neus van zwart fruit en een toets van zachte kandij, maar vooral met grote eenheid. De smaak is mooi zuur, niet van dat dieprijpe type, maar elegant en fijn met grote lengte. Een type.

Invoerder: Allwines nv, Klein-Sinaai, 09-346 58 85.

rood nieuws uit spanje

Finca Valpiedra

De familie Martinez Bujanda zit sinds 1889 in de wijn en is nu aan de vierde generatie: de broers Jesus en Carlos en de zus Pilar voor de administratie. In 1984 bouwden ze een ultramoderne kelder, die nog altijd tot de meest geavanceerde ter wereld wordt gerekend. Alles is er: extreme hygiëne, toevoer van koude en warmte, verschillende selectielijnen en oogsten met hele druiven, voor een lokale gisting onder koolzuurgas. Het resultaat is er ook: de wijnen zijn allemaal getekend door diep rijp fruit en evenwicht, van de rioja crianza (1 jaar op vat), de reserva (1 jaar vat en twee jaar fles) tot de gran reserva (2 jaar vat en 3 jaar fles). De familie bezit ruim 350 ha wijngaard, kelders met 16.000 vaten en meer dan 3,5 miljoen flessen in voorraad. Daar komt nu de Finca Valpiedra bij.

Finca Valpiedra is een spectaculaire wijngaard van 80 ha groot, gelegen in een bocht van de Ebro in de Rioja Alta-zone (de beste), vlak bij Cenicero. Alleen al de uitgestrektheid is bijzonder: in Rioja is 97 procent van de wijngaarden kleiner dan 2 ha, één is groter dan 100 ha, trouwens ook een wijngaard van de Bujanda-familie.

De naam verwijst naar de ideale, steenachtige ( piedra) kleikalkbodem. Ook het microklimaat is bijzonder gunstig: jaar na jaar evolueert de rijping 14 dagen sneller dan in de omliggende wijngaarden.

De Valpiedra-wijngaard is al 25 jaar familiebezit, maar pas vanaf het oogstjaar 1995, toen de wijnstokken voldoende leeftijd hadden om aan de uitzonderljke bodem expressie te geven, beslisten de Bujanda’s om ter plaatse een kelder te bouwen, de wijn apart te houden en als een grote châteauwijn ook ter plaatse te bottelen. De lagering op fonkelnieuwe eiken vaten, half Frans half Amerikaans, duurt 18 maanden, gevolgd door 1,5 tot 2 jaar op fles. Het is dus een reserva.

Finca Valpiedra, Rioja Reserva 1995.

In de mond ontvouwt zich een smaak met structuur en evenwicht zonder spoor van zuidelijke overrijpheid en met veel tannine. Een ruime neus met veel diepte en met veel geïntegreerd hout. De kleur heeft dat somber diepe van gelagerde wijn. Deze wijn kan liggen en heeft een toekomst in finesse.

Invoer: Bleuzé, Drogenbos.

Montebaco

Bart Verstraeten is een van de Vlaamse wijninvoerders die uit de excellente oenologie-opleidingen van de COOVI in Brussel ( Bessemens, De Schepper) gegroeid zijn, met een intrinsieke belangstelling voor het product en een actieradius die verder reikt dan Frankrijk en de telefoon. Een tiental jaar geleden startte hij met Advanced Quality Wines, een invoerfirma die in Spanje ter plaatse selecteert en die in korte tijd een interessante kaart heeft bijeengesprokkeld. Zo is er de Montebaco, een recentelijk opgerichte bodega in een klein dorpje Valbueno, vlak in de D.O. Ribera del Duero. Wijnmaker Manuel Esteban werkt naar evenwicht met fruit en een vleugje hout en dit op hoog concentratieniveau: geen reserva of gran reserva, maar het crianza-type.

Montebaco, Crianza 1996, Ribera del Duero.

De kleur is diep met de somberheid en de spanning van gelagerde wijn en een concentratie die aan vintage port doet denken. De neus is ontwikkeld in grote expliciete finesse, de smaak is vol fruitigheid (amandelrijpheid) en krachtig met een structurerende houttonus en een grote geknoopte lengte. Een wijn met tegelijk finesse en stevigheid, de kenmerken van de grote.

Invoer: Advanced Quality Wines, Vilvoorde, 02-251 96 56, richtprijs: 662 fr.

Rioja reserva

Onlangs – “eindelijk” zullen velen verzuchten -is de rioja reserva van Marqués de Cáceres van het excellente jaar 1994 op de markt gekomen. Hij is voor 85 procent gemaakt van tempranillo, voor de rest van garnacha en graciano, en dat alles van oude, goed georiënteerde wijngaarden die uitblinken door lage rendementen. De houtlagering op Franse eik (25 maanden) en een flesontwikkeling van minimaal 2 jaar maken de wijn groot. In 1994 was de winter in Rioja zacht en regenachtig, de lente en de zomer bleven droog tot aan de oogst: alles werd perfect rijp.

Rioja Reserva 1994, Marqués de Cáceres.

De kleur is van een zachtaardig rood met een frisse nuance, de neus is even zachtaardig, breed en opengevouwen. In de mond komen diepte en stevigheid tot uitdrukking, met rijpe, zachte bitterheid en volle, vlezige vulling met daarbovenop finesse en elegantie. Een grote wijn van een groot jaar.

Invoer: GB Super en Maxi, richtprijs: 675 fr.

Ribera del Duero

Op een rondreis door de Ribera del Duero kwamen we toevallig op de Bodega Rodero uit, waar we aanvankelijk wat aarzelend ontvangen werden. Voor de meeste bodega’s van het gebied moet men dagen vooraf telefonisch een afspraak regelen, anders komt men er niet in. Rodero heeft 74 ha wijngaard, voor 90 procent beplant met tempranillo, hier Tinta del Pais genaamd, en voor de rest met cabernet sauvignon. De eigenaar, Carmelo Rodero, begon in 1991 en heeft sindsdien de wijnwereld verbaasd met frisse wijnen van hoge kwaliteit en hoge concentratie.

Ribera del Duero Reserva 1996, Carmelo Rodero.

De kleur is tegelijk fris in de nuance, maar heeft ook een sombere diepte van de lagering. De neus is fijn en stevig, ruim en diep met een toets van adel door de juiste lagering en met expliciete finesse. De smaak is zoals verwacht: fris en fijn met goede structuur en stevige, maar toegedekte tannines. Een grote wijn die kan en moet liggen.

Invoer: Vinea, 1755 Gooik, 02-532 52 01.

HERWIG VAN HOVE