Met de seizoenen neemt men het in de voedselproductie niet meer zo nauw. Vooral de tuinbouw is een schoolvoorbeeld. Door de serreteelt en de toenemende internationalisering kan men de aanvoer van groenten op elk moment van het jaar laten beginnen. Belgische serreasperges zijn er al in februari of komen dan zelfs uit Zuid-Amerika. Wij gaan op zoek naar ‘echte’ primeurs.

Bij primeurs denkt men aan de lente, het voorjaar waarin jonge planten opnieuw uit de grond schieten en het warm genoeg wordt om de eerste groenten te kweken. Wilde groene kruiden als suikerij (cichorei) of paardebloem en doorlevende peterselie krijgen hun eerste frêle blaadjes. In principe heeft elk seizoen zijn primeurs, of het nu om kruiden, groenten, fruit, vis of vlees gaat : asperges en lamsvlees in mei, kersen in juni-juli, de vroegste appelen in juli-augustus, platvissen als tong, tarbot, griet en pladijs in de nazomer enz. Primeurs worden ook geassocieerd met terroir (‘van bij ons’), maar dat betekent in de realiteit bijna niets meer.

Vroeger al kon men het traditionele seizoen van bijvoorbeeld groenten en fruit vervroegen door de ontwikkeling van extra vroegrijpe variëteiten, vaak hybriden of kruisingen. Sinds een vijftiental jaar beschikken tuinbouwers daarenboven over de modernste technologieën, waardoor het mogelijk wordt om het seizoen nog vroeger te laten aanvangen. Zo laten veel kruidentelers ’s nachts zonlichtnabootsende lampen branden, waardoor de kruiden sneller groeien, en worden voor de teelt van andere groenten de serres in de winter verwarmd tot 20°C en meer. Zo kan men het seizoen op elk tijdstip laten beginnen en de teelt zelfs continu laten verlopen.

Door het opengooien van de markt komen de eerste groenten en fruit in veel gevallen ook niet meer van bij ons. De eerste serreasperges, waarvan de prijs per kilo soms 10 euro en meer bedraagt, komen niet meer uit België maar uit Spanje, Marokko en Zuid-Amerika. Hetzelfde geldt voor tomaten, traditioneel volgens hun groeicyclus maar beschikbaar vanaf juli, en voor aardbeien. Het heeft zijn weerslag op de smaak en de echtheid van het product. Waar blijft de authenticiteit als bijvoorbeeld biermerken vroeg in het voorjaar primeurfruitbier lanceren, terwijl het fruit dat normaal voor deze bieren wordt gebruikt zich nog niet eens heeft gevormd aan de bomen ? De meeste fruitbieren, vooral op basis van lambiek, worden trouwens gemaakt met geconcentreerde fruitsiropen. Echt fruit komt er niet meer aan te pas.

Toch is er ook tegenkanting. Veel groente- en fruittelers reageren stilaan tegen de miniprimeurcultus die in veel Vlaamse tuinbouwveilingen heerst. Op zoek naar promotie stimuleren veilingen hun leveranciers om extra vroeg met bepaalde groenten op de markt te komen. De eerste tomaten, paprika’s, aardbeien of asperges worden dan met veel ophef tegen torenhoge prijzen verkocht. Voorbeelden van 50 tot 100 euro per kilo zijn geen uitzondering. De opbrengst gaat naar een goed doel en daar haalt men de kranten mee. Een andere tactiek is om de eerste aardbeien of asperges aan de koning te geven.

Sommige telers die kwaliteit hoog in het vaandel dragen verwerpen primeurs helemaal. Heel die cultuur is gebaseerd op een vroege en zeer snelle groei van speciaal daarvoor ontwikkelde rassen, zeggen zij. Voorbeelden zijn er met tientallen. Enkele cijfers van het Verbond van Belgische Tuinbouwveilingen voor 2002 : van witte primeuraardappelen begint het seizoen in principe in juli. Op de Belgische tuinbouwveilingen werd in januari al 253.541 kilo witte primeuraardappelen aangeleverd, in juli 1.407.335 kilo. Van kropsla uit openlucht waren er in januari al 36.042 stuks, terwijl de topperiode in juli lag, met 603.750 stuks. Maar de meeste kropsla komt blijkbaar uit de serre : 10.607.748 stuks in januari, 25.365.364 stuks in april, de topperiode. Waar zijn de primeurs gebleven ?

In deze culinair special van Weekend Knack gaan wij op zoek naar primeurs met een nog authentiek karakter. Producten die bijna niet anders dan op de natuurlijke manier kunnen worden gekweekt. n

Filip Verheyden