Vrouwelijke auteurs overspoelen de westerse wereld met erotische lectuur. Ze dompelen ons onder in een warme poel van zonde.

Griet Schrauwen / Foto’s : Bart Verwilt

Seks is uit onze maatschappij niet weg te denken. Vroeger waarschijnlijk ook niet, maar er werd in elk geval niet zoveel over geschreven. Af en toe was er zo’n vuilspuiter, die dan prompt in de ban van de kerk werd geslagen, zoals le Marquis de Sade. Ook in de jaren ’60 stond Henry Millers werk nog op de lijst van verboden boeken. Vandaag de dag zouden ze het niet meer kunnen bijhouden, daar in het Vaticaan : erotische lectuur is het snelst groeiende literaire genre, een ware industrie. In Engeland heeft het ambacht zelfs een eigen gilde : The Guild of Erotic Writers, die haar meer dan tweehonderd leden allerlei adviezen geeft. Die do’s en don’ts slaan zeker niet op de handelingen, want die kennen geen grenzen. Alle taboes worden doorbroken, zowel wat de situaties als wat het taalgebruik betreft. Verboden handelingen op verboden plaatsen, in het geheim of in het openbaar. Met een man, met een vrouw, met twee mannen, met twee vrouwen, met een man en een vrouw. Van rechttoe rechtaan tot pervers. Het hele scala liefdesgebruiken door de eeuwen heen komt eraan te pas, de hele Kama Soetra moet eraan geloven. En het zijn de laatste jaren vooral vrouwen die hun mannetje staan op dat vlak. Het ene boek na het andere rolt van de persen : Nachtgoed, Ongekuiste versies, VrouwenlandCoïtha, Het glijboekje, Louter Lust, Lust en liefde, Zusters in de zonde, Nieuwe zusters in de zonde, en ga zo maar door. Suggestieve (dus sprekende en toch verhullende) titels. Vooral de omslagen liegen er niet om. Naakte, wellustig kronkelende dames, al dan niet geblinddoekt of geketend. Een meisje betrapt bij het lezen, gezeten op haar knieën met haar blote billen hoog in de lucht. Een geestige tekening van een vrouwelijk wezen leeftijd onbekend dat haar rok boven haar hoofd tilt, zo van ?kijk eens !” Dikke dijtjes, bol buikje. Meer dan dat rokje en die parmantige laarsjes (of zijn het kousen ?) heeft het vrouwtje niet om het lijf, en haar bleekroze geslacht trekt de aandacht. Of de kaft nu gênant of grappig is, met zo’n boek zit je niet zonder blos in de trein. De smeuïge verhaaltjes zijn dan ook bedoeld als bedlectuur, en horen eerder thuis op het nachtkastje dan op een salontafel of in een treincoupé, ook al spelen sommige scènes zich daar af.

We zijn wel min of meer vertrouwd met het uitzicht van min of meer ontklede juffrouwen met pruil- of zoenlippen, netkousen en jarretels, en diepe halsuitsnijdingen die een ruime blik bieden op grote tot gigantische borsten. Kortom : sekspoezen uit vuile boekjes. De hele ero-pornosector was traditioneel een mannenkwestie. Nu komt de andere sekse er massaal mee op de proppen : van vrouwen voor vrouwen, en dat is nieuw. Hoewel. Seksuele handelingen en pornografische fantasieën zijn in de loop der tijden wel vaker door hen beschreven. Te beginnen bij Sappho, die in alle toonaarden de vrouwenliefde bezong. Een andere bekende was Anaïs Nin die weer volop in de belangstelling staat sinds Deirdre Bair onlangs een biografie over haar publiceerde. Uit pure armoede produceerde Anaïs Nin prikkellectuur tegen één dollar per pagina. In de jaren ’40 verhaalde ze haar capriolen met allerlei dames en heren, tot en met haar eigen vader toe, en zij bundelde de vertellingen in Venusdelta, Erotica, Lieve vogeltjes. Nin bekloeg zich erover dat erotische verhalen van mannen niet bevredigend zijn voor vrouwen. ?We hebben slechts het voorbeeld van mannen”, zegt Nin. ?En hun taal is ontoereikend voor de verlangens van een vrouw, die andere behoeften en fantasieën heeft.”

Vrouwen hebben volgens deskundologen andere verlangens, en ook een andere manier van beleven. Mannen worden om te beginnen via andere wegen geprikkeld, vooral visuele. Vandaar het grote succes van Penthouse, Playboy en aanverwanten. Zulke blootbladen slaan absoluut niet aan bij vrouwen : zij vallen niet op plaatjes. In tegenstelling tot Playboy komt Playgirl niet van de grond : het wordt nauwelijks verkocht.

Als je de verhalen van mannelijke naast die van vrouwelijke schrijvers legt, merk je eigenaardige verschillen. Een man gaat uit van de vrouwelijke lust, een verlangen en smachten dat hij zelf bewerkstelligt. De spanning opbouwen, duurt nooit lang, enig voorspel is overbodig. Het is meteen raak, en dan gaat het van orgasme een, orgasme twee, orgasme drie. Om die klus te klaren, beschikt hij over een machtig apparaat, dat met behulp van veel gewillig vrouwenvlees aan zijn gerief komt.

Bij vrouwelijke schrijvers is de context belangrijker dan bij mannelijke, en bij hen is de suggestie even sterk als de actie. Zij beschrijven uiterst zelden de lichamelijke hoedanigheden van een vrouw. Tepels richten zich op, maar anders dan in mannenverhalen kom je niets te weten over de omvang van de borsten waar ze aan vastzitten. Over het uiterlijk van een man krijg je wat meer gegevens, al gaat het eerder om de kleur van zijn ogen dan om zijn orgaan. Bij de vrouwen gaat het niet enkel om het genitale, maar om het hele lichaam, en alle zintuigen worden gemobiliseerd : gehoor, gezicht, smaak, tast- en reukzin. Vooral dat laatste. Vrouwen schrijven over de geur van kamperfoelie, gras en lichamen : een mannenlijf met een vleugje eucalyptus, zaad met het aroma van de bloesem van Spaanse kastanje. Samengevat : mannen kijken, vrouwen snuffelen.

Bij beide seksen is het een zeer lijfelijk gebeuren, al zijn vrouwen geneigd er emoties aan vast te knopen. Mannen zijn beter in het scheiden van seks en liefde, een emotie waar je in de vrouwenlectuur haast niet aan ontsnapt. Bij schrijfsters krijgt ook macht een ander perspectief. Zij voeren zelfverzekerde, ongeremde vrouwen op, die zich niet laten overvallen door dominante mannen. Hun personages zijn grote verleidsters of genotschenksters, die ervan genieten passief te blijven en tegelijk de ander naar hun pijpen (of andere activiteiten) te laten dansen. Ze draaien er hun hand niet voor om het stereotiepe rollenpatroon om te draaien : geen directeur met zijn secretaresse, wel een directrice met haar secretaris.

Waarom zoveel schrijfsters zich plots op het glibberige pad van de erotische lectuur begeven ? De emancipatie zal er niet vreemd aan zijn, de seksuele revolutie evenmin. Voordien was een vrouw of een hoer of een heilige, een loopse teef of een engel. Nooit iets tussenin, laat staan beiden samen. (Een loopse engel ?) Plezier was verboden en zondig, zelfs eraan denken mocht niet, of je zondigde in gedachten. Vrouwelijke lust was voor zover het bestond liederlijk, angstaanjagend en afgrijselijk : geen woorden waren er lelijk genoeg voor. Toen kwam de pil, met als gevolg dat lust moest. Ze zou toch niet zwanger worden ? Waarom wou ze dan niet ? Veel vrouwen hielden er een kater aan over. Die hele revolutie is enkel in het voordeel van de mannen, zegden ze. Samen met de seksuele revolutie stak een nieuwe emancipatiegolf de kop op. Sommige feministen verkondigden luidkeels dat je ?het” niet doet met je onderdrukker, maar veruit de meesten deden het toch. Anderen meenden dat vrouwen het slechtst af zijn in een samenleving die hun seksualiteit ontkent. ?Geef ze plezier, dan geef je ze macht”, zegden zij. ?Laat ze intelligent én sexy zijn, want lust is niet los te maken van de bevrijding van de vrouw.” De tijdsgeest keerde zich af van seks om de seks, en boog het om naar een knuffelcultuur : lijfelijk contact was niet meer gericht op de daad en klaarkomen, maar op aaien en knuffels.

De belangstelling voor seksualiteit en zeker de vrouwelijke was gewekt en liet zich niet zomaar in slaap sussen. De jaren ’60 en ’70 waren vervuld van die nieuwsgierigheid. Er werd heel wat wetenschappelijk en pseudo-wetenschappelijk onderzoek verricht en gepubliceerd, zoals Kinsey– en Hite-rapporten. Statistieken vertelden de bevolking hoeveel orgasmes ze per week nodig hadden voor hun geestelijk en lichamelijk welbevinden. In die tijd verschenen vooral leerzame doe-boeken. Bruid en bruidegom kregen Variaties cadeau : te gebruiken bij een tv-panne of voor een gevarieerd nageslacht. Een cursus voor gevorderden, die in beeld bracht hoe je zo’n circusnummertje monteert. (Zie je wel, het kan ook rechtopstaand !) Allerlei atletische standjes, foto’s in zwart-wit, zedig afgewende blikken van de acrobaten.

De literatuur mocht natuurlijk niet achterblijven, al vallen seks en erotiek gemakkelijker in beelden dan in woorden te vatten. De Zweden waren er als de kippen bij als er te helpen viel aan de seksuele revolutie. Die was nog maar amper begonnen of daar had je ze al. In ’69 vroeg een uitgever aan vooraanstaande Zweedse auteurs om zo goed als ze konden een erotisch verhaal te schrijven. Het resultaat was Coïtha, een bundel van verrassend niveau. Wat de vrouwelijke schrijfsters betreft, begon het vanuit lesbisch-feministische hoek, met varianten op vrouwtje-vrouwtje in plaats van mannetje-vrouwtje. Straight meisjes durfden de pen nog niet ter hand nemen, dat was nog steeds not done. Erotische lectuur was in het beste geval iets als militaire dienst : het is al erg genoeg dat mannen het moeten doen, waarom zouden vrouwen dat ook willen ? Maar in alle stilte droomden de meisjes erop los. Nancy Friday, de ongekroonde koningin van erotische fantasieën, schreef met dat soort menselijke verzinsels boek na boek vol. Diepe gronden (uit ’73, minstens dertig keer herdrukt), Mannen en Liefde, Dromen van de daad. Toen ze informatie zocht voor Diepe gronden, tikten mogelijke uitgevers tegen hun hoofd. ?Seksuele fantasieën ? Dat bestaat niet bij vrouwen.” Hadden ze liever hoofdpijn dan dat ze dachten aan seks ? Nee hoor, zegt Friday. Ze durven er niet openlijk voor uitkomen.

Zoals een heel regiment uit de feministische gelederen Friday verguisde, zaten ze ook in hun maag met Christie Hefner. Aan een kant waren ze best trots toen haar vader Hugh haar aanstelde als tweede man bij Playboy, het grootste mannenblad ter wereld met een maandelijkse oplage van 20 miljoen. Zeven jaar later, amper 28, werd Christie de baas. Nu is zij 40, en een van de invloedrijkste zakenvrouwen in de VS. Dat vonden de feministen natuurlijk knap, maar dat het van een seksimperium moest zijn, dat was verschrikkelijk, dat was heulen met de vijand.

Christie Hefner noemde zichzelf al die tijd al feministe. De clubs met bunnies schafte ze af, wegens uit de tijd. Bier serveren in een krap pakje met een staartje op je kont en grote konijnenoren op je kop, dat kon niet meer, vond Christie. De gehaaide feministen waren veel drastischer in hun meningen. Voor hen was alles met een vrouw als lustobject porno, en ze veroordeelden het als denigrerend, schandelijk en verderfelijk spul dat leidt tot verkrachting. Sinds kort mag het toch : ze mogen het lezen, maar ook schrijven. Op die manier nemen ze tenminste zelf het heft in handen. Vurig verdediger van het genre is de omstreden Camille Paglia, die haar bewondering voor de zichzelf in het kruis tastende Madonna niet onder stoelen of banken steekt : dat is pas een vrijgevochten vrouw ! Geen natte mannendroom, maar een toonbeeld van ontvoogding. De vrouwen hebben niet op Paglia’s goedkeuring gewacht. En nu de doos van Pandora opengaat, lijkt de verbeelding van mannen klein bier in vergelijking met die van vrouwen.

De vrouwelijke auteurs nemen geen blad voor de mond. Ze stoppen er van alles in, en er komt van alles uit, behalve het woord porno : dat krijgen ze niet over hun lippen. ?Erotische verhalen” schrijven ze als ondertitel. Nooit : pornografische. Waarom niet ? Omdat een klant wel met goed fatsoen erotische verhalen aan de kassa presenteert, maar porno niet ? Wat is trouwens het verschil tussen beide ? Volgens Van Dale is pornografie ontuchtige literatuur, die opzettelijk seksuele handelingen beschrijft om de lezer te prikkelen. Erotiek daarentegen is het geheel der verschijnselen en gevoelens van de zinnelijke liefde. Voelt u ‘m ? Erotiek is van een heel andere klasse dan porno, een betere kwaliteit. Erotiek is goed, verfijnd en verheven : het heeft met beminnen te maken. Porno niet. Dat heeft de connotatie van onkuis en zondig, het houdt verband met die vreselijke, vleselijke lusten. Obsceen is nog veel erger : dat is helemaal slecht, laag en smerig. Ach, dat worstelen met woorden : het zijn allemaal rekbare begrippen. Porno is prikkelend, maar wat de ene prikkelt, laat een ander gewoon koud, of is ronduit obsceen. En wat obsceen was voor de ene generatie, kan voor de andere ?gewoon” erotisch zijn. Het ritsloze nummer, de veelbesproken, ?schandalige” bestseller van Erica Jong uit de jaren ’70, leest nu bijna als een braaf meisjesboek. Diezelfde Jong laat zich een weinig tolerante bedenking ontvallen op de achterflap van Histoire d’O, de SM-klassieker van Pauline Réage : ?Walgelijk. Ik kan niet geloven dat een vrouw dit schreef.” En dan heeft ze De leiband van Vanessa Duriès nog niet gelezen.

Zedig en kuis zijn die vrouwenverhalen zeker niet. Ongekende hoogten van vervoering ? Toppen van geluk ? Dát zijn verschijnselen en gevoelens van de zinnelijke liefde. Dát is erotisch, maar daar hebben we, laat ons eerlijk zijn, niets aan. Te lief, vindt Lydia Rood dat ook. Ze is kinderboekenschrijfster, auteur van Louter lust, en samensteller van alle Zusters in de zonde. Tussen haakjes : Rood boorde daarmee een goudader aan. Van Louter lust volgde herdruk na herdruk. In een jaar tijd werden er 30.000 exemplaren van verkocht, dubbel zoveel als van een bestseller van Kristien Hemmerechts. Ook Anne Vegter ondervond dat haar Ongekuiste versies heel wat beter in de markt liggen dan haar gedichten of kinderboeken, zelfs al kreeg ze daar de Woutertje Pieterse Prijs voor. Dat erotica voor vrouwen zeer gegeerd zijn, wist Jackie Collins (zus van Dynasty-Joan) al veel langer. In ’90 had ze wereldwijd al meer dan honderd miljoen stuks verkocht van haar keukenmeidenromannetjes vol seks. Bij vrouwen bestaat zeker een behoefte aan ander ontspannend leesvoer dan de onschuldige Bouquet-reeks, die niet verder gaat dan een zwoele kus. Of alle kopers van dergelijke erotische lectuur ook vrouwen zijn ? ?Bijlange niet”, zegt Rood. ?Veel mannen kopen het zogezegd voor hun vrouw, maar ze genieten heimelijk van de opgewonden, bloedgeile vrouwen die ze erin aantreffen. Ze zijn voyeuristisch geïnteresseerd in wat vrouwen willen, en het is zeker niet slecht als ze dat weten.”