Vorige vrijdag zat ik in Kopenhagen aan een grote tafel in een warm gezelschap van Deense en Belgische vrouwen. De jongste was 40, de oudste schat ik 70. En waar ging het gesprek al snel over? Over het feit dat mensen elkaar meer zijn gaan opzoeken in de maanden na de fatale aanslag van 11 september. Dat het leven veranderd lijkt. Kerken en andere tempels lopen voller dan ooit, mensen zoeken meer aansluiting bij gezelschappen waarvan zingeving de drijfveer is.

Het Amerikaanse nieuwsmagazine Time wijdde een heel dossier aan dat verschijnsel. Onmiddellijk na 11 september bleken in de States onverwachte huwelijksaanzoeken te zijn gedaan, geplande echtscheidingen te zijn afgelast en mensen zouden een grotere behoefte hebben gehad aan de lichamelijke nabijheid van geliefden.

Plots kan er bijvoorbeeld in de entertainmentindustrie wél worden nagedacht over zin en onzin van geweld en vulgariteit in films, televisieseries, songteksten. Het no limits blijkt ineens niet meer zo vanzelfsprekend. Het permissieve tijdperk waarin iedereen van naam ongegeneerd elke morele grens kon overschrijden, lijkt daar nu wel helemaal voorbij. Ook in de mode is het plots afgelopen met agressie en trash. Wie nu nog komt aandragen met harde beelden of met bloed en vuiligheid besmeurde modellen, valt uit de toon. Het was ál bloemen en peace wat de klok sloeg in Parijs en Milaan dit najaar.

Marianne Salzman, directeur Strategy and Planning van het internationale reclamebureau Euro RSCG Worldwide en notoir trendwatcher, onderzocht of de gebeurtenissen van september het gedrag van mensen in de States en in Europa daadwerkelijk hebben veranderd.

Net als voor de Amerikanen voelt het voor een groot gedeelte van de Europeanen inderdaad zo aan dat het leven niet meer is zoals voorheen. 63 procent van de Amerikanen zegt meer aandacht te willen besteden aan het gezin, net als één op de twee Europeanen. 27 procent van de Europeanen vertelt dat de zin om feest te vieren met nieuwjaar getemperd is, 38 procent zegt minder geld te willen uitgeven en 12 procent heeft meer zin om thuis te blijven dan voorheen. 21 procent van de Italianen weigert zelfs werkopdrachten waarvoor gereisd moet worden, voor heel Europa is dat één op de tien. Fortressing noemen ze dat in trendwatcherstaal: veilig binnen je eigen muren blijven en bouwen op wat je hebt.

De enigen in Europa die maar weinig aangedaan blijken door de gebeurtenissen in New York en Washington zijn de Nederlanders. 96 procent van de Nederlanders zegt zich perfect veilig te voelen in eigen land, voor de rest van Europa ligt dat een stuk lager: 78 procent.

Nederlanders zijn degenen die het minst hun gedragspatronen hebben gewijzigd, ze lijken maar weinig onder de indruk van wat de rest van de wereld zo beroert. Slechts 4 procent verkiest thuis te blijven en maar één op de tien heeft minder trek in fuiven.

Het lijkt wel of daar achter de dijken een ongenaakbare, zelfingenomen burcht van weelde en welvaart staat. Nederland, dat voorheen op een reputatie van tolerantie kon bogen, ontpopte zich na 11 september tot het land waar de angst voor en de afkeer van de allochtone burgers ongeremd en zonder complexen werd geuit.

Mensen besparen ook op grote uitgaven. Maar waaraan besteden ze tegenwoordig dan meer geld? Aan muziek bijvoorbeeld. Een kwart van de Europeanen koopt meer cd’s. Muziek verzacht dus toch de zeden? In bange tijden gaan mensen ook anders eten, zo blijkt. Amerikanen besteden meer aan wat zij comfort food noemen, zeg maar dingen als soep, stoofpotjes, zoete nagerechten. Vertrouwd, ouderwets eten dat de illusie helpt creëren van de veilige geborgenheid die moeder thuis vroeger kon bieden.

De vraag is natuurlijk of dit slechts oppervlakkige rimpels in ons leven zijn. Zal uit dat alles een duurzame bezinning voortkomen? De tijd zal het leren.

TESSA VERMEIREN