VANONDER DE MATRAS OP DE KOFFIETAFEL

Rechttoe rechtaan pornomagazines moeten wijken voor ongelimiteerd online bloot. Enter een nieuwe vorm van erotische magazines : mooi uitgegeven bladen waarin artistiek naakt geflankeerd wordt door kunst, lifestyle en filosofie en waarvan de redactie grotendeels uit vrouwen bestaat.

Undress Odiseo heet het op de vanillekleurige omslag. Wie daad bij woord voegt, ontdekt een elegant magazine op ongestreken papier en met op de harde kaft een aquarel van een jonge, blonde vrouw met iemands blote voet in haar mond. Suggestief, absoluut, net als de erotisch getinte foto’s binnenin. Maar duidelijk een publicatie om met twee handen vast te houden tijdens het lezen, je moet al geweldig licht ontvlambaar zijn om hiermee de hoogste toppen van genot op te zoeken. Odiseo ligt in de kiosk dan ook niet in het rek met blootbladen, maar in de buurt van i-D, Wallpaper, Dazed & Confused en Apartamento.

Het aanbod blootbladen is overigens drastisch geslonken, valt me op. Waar is de tijd dat ik als studente bijkluste in een krantenwinkel waar op en onder de toonbank een indrukwekkend scala aan porno op de vaste afnemers lag te wachten. Dat varieerde van glossy’s met geairbrushte schonen tot rauwe foto’s van Jos en Jeanine van om de hoek, zo schamel in hun slecht belichte naaktheid dat je dacht : Jezus Mina, zou je daar niet beter een doekje voor hangen ? In de meest expliciete publicaties waren de genitalia met een spons gedrenkt in white spirit bewerkt, zodat de afgebeelde bloteriken midscheeps een morsig terra incognita vertoonden. Het merendeel van de publicaties was duidelijk voor mannen bedoeld.

Vrouwen moesten het stellen met het ondeugende Cosmopolitan, waarvan ik me vooral de centerfold van Burt Reynolds herinner, languit naakt maar met een strategisch geplaatste elleboog. Op een berenvel bovendien zodat niet duidelijk was waar harige Burt eindigde en de beer begon. Verder was er Playgirl, dat zich als de feministische tegenhanger van Playboy profileerde, ook al werd het elders uitgegeven. Essays van Joyce Carol Oates en Erica Jong moesten voor de nodige sérieux zorgen, maar ook hier waren de centerfolds van naakte mannen de blikvangers. Geen wonder dat het lezerspubliek voor een groot deel uit homomannen bestond. Playgirl bestaat trouwens nog steeds, zij het uitsluitend online.

DE DRANG NAAR HET TACTIELE

Want wie heeft er nog pornobladen van doen als je thuis achter de computer gratis toegang hebt tot een eindeloos aanbod van bonkende naakte lijven ? Wil een erotische magazine een reden van bestaan hebben, dan kan het maar beter bijzonder zijn. Wat eigenlijk voor alle magazines geldt. Zoals bladengoeroe Tyler Brûlé het uitdrukt : “Free or fabulous.” Gratis of fantastisch dus. Carmen De Vos, bekend door haar sensuele polaroids en voormalig uitgever van het zowel wellustige als geestige bookazine TicKL, is het daar helemaal mee eens. “Een erotisch blad moet in zijn compositie anders zijn dan de ongefilterde chaos die je op het internet vindt. Alhoewel vooral jonge mensen niet meer geneigd zijn om hun informatie of amusement nog uit bladen te halen, geloof ik dat de drang naar het tactiele blijft. Als ik een goed gemaakt magazine zie, op mooi papier, met een prikkelende inhoud en boeiende foto’s, dan wil ik dat hebben. Ik wil graag verrast worden, zowel in tekst als in beeld. Absurditeit intrigeert mij, als er ergens een hoek af is, dan trekt het mij al aan.” TicKL hield in 2010 op met bestaan. “Het blad maken was echt fun, maar het in de markt zetten en verkopen en het werven van de advertenties werd me op de duur te veel. Ik wilde er wel al mijn tijd en energie in steken, maar niet ook nog eens financieel risico lopen.”

Intussen kwam een nieuwe generatie erotische magazines op de markt. Het voornoemde Odiseo, van Spaanse makelij en het Duitse Tissue, zowel door mannen als vrouwen samengesteld. Op 8 maart pakte Tissue bijvoorbeeld uit met een themanummer rond de Internationale Vrouwendag. Daarnaast heb je een aantal bladen met een hoofdzakelijk vrouwelijke redactie. Adult in New York, Irène in Parijs en Extra Extra in Rotterdam, het zijn maar een paar voorbeelden van erotisch getinte magazines die door vrouwen geleid worden. Hoe verschillend van stijl ook hebben ze met elkaar gemeen dat ze naakt mengen met kunst, mode, literatuur en filosofie. Een beetje zoals het aloude Snoecks jaarboek eigenlijk, minus de gefotoshopte rondborstige babes op de cover. Net als de fameuze almanak kun je de nieuwe erotische bladen gerust laten rondslingeren als je moeder op bezoek komt, maar het blijven nicheproducten. Ze verschijnen twee à drie keer per jaar, zijn goed voor een oplage van een paar duizend stuks en variëren in prijs van twaalf tot twintig euro.

EROTIEK ALS LIFESTYLE

Elk op hun eigen manier zijn de nieuwe erotische bladen de uiting van een duidelijke mentaliteitswijziging : seks is niet langer iets voor tussen de lakens in het donker, maar een onderdeel van het dagelijks leven. Wie kijkt er nog van op als een bekend condoommerk zijn stimulerende gels voor hem en haar als kerstcadeautje promoot ? “We doen het allemaal, waarom zouden we er dan niet over praten ?” Niet alleen Goedele Liekens en de makers van het televisieprogramma Alle dagen seks denken er zo over. Volgens de Amerikaanse Cindy Gallop, stichter van de beweging Make Love, Not Porn is seks gelijk aan persoonlijkheid : hoe je je seksueel uitdrukt zegt evenveel over jezelf als al het overige dat je met anderen deelt. Meer nog : “Seks is zo’n belangrijk deel van je persoonlijkheid en zelfbewustzijn dat het fundamenteel is voor je tevredenheid en welzijn.”

Voor een beter begrip : Cindy is een energieke zestigplusser die er geen geheim van maakt dat ze graag seks heeft met jongere mannen. Haar Ted Talks zijn zo geestig en inspirerend dat ze seks een goede naam geven. Een beter begrip van lust als onderdeel van de persoonlijkheid en het verwerpen van schaamte zorgen in combinatie met een groeiende economische onafhankelijkheid voor meer vrouwgerichte erotica, of het nu in de vorm van boeken, films, magazines of seksspeeltjes is. Jonge vrouwen gaan in groep giechelend naar Fifty Shades of Gray kijken, kopen een SM-startersetje of huren een mannelijke stripper in voor een hen night. Niet voor niets is er een vervolg in de maak van de succesfilm Magic Mike met Channing Tatum en Matthew MacConaughey, met de subtiele titel Magic Mike XXL. Maar erotiek als onderdeel van lifestyle, het kan ook gesofisticeerder. Wat in winkels als de Erotische Verbeelding aan seksspeeltjes verkrijgbaar is zou in een interieur niet misstaan naast de citruspers van Alessi. In die lijn ligt ook de nieuwste generatie erotische magazines met vrouwen aan het roer.

DIVERSITEIT EN EEN BETERE BELICHTING

Wat Adult, Irène en Extra Extra gemeen hebben is dat ze zich niet uitsluitend tot vrouwen richten, dat zou de markt al te zeer beperken. “We willen aantrekkelijk zijn voor meer mensen dan de heteroman”, zo drukt Sarah Nicole Prickett van Adult het uit. Samen met artdirector Berkeley Poole stuurt zij een redactie aan die voornamelijk uit hippe jonge vrouwen bestaat, die op de site zelfbewust in de lens kijken. Ook op die site is er de rubriek The mornings after, waarin meisjes en vrouwen vertellen over hun ontwaken. De sfeer is intiem, bijna iedereen heeft zijn kleren aan. In de rubriek Exposures zijn de beelden minder onschuldig. “Zoveel meer dingen kunnen erotisch zijn dan een halfnaakt meisje dat apathisch in de lens kijkt”, aldus Prickett. Halfnaakte en naakte meisjes, ze zijn nochtans ruim aanwezig in de printversie, naast poëzie en bijvoorbeeld een profiel van de cineast David Cronenberg of interviews met fotografen. Wat de modellen betreft, streeft Adult volgens de hoofdredactrice zoveel mogelijk diversiteit in geslacht, leeftijd en lichaamsvormen na, “we tonen zeker niet uitsluitend jonge, blanke meisjes met maatje 34 of 36.” En iedereen wordt op een respectvolle, flatterende manier vereeuwigd. “Het verschil tussen porno en erotica ? De belichting.”

Irène noemt zichzelf een fanzine, “trots dat het helemaal over erotiek gaat”. Het werd in 2011 gelanceerd door Geneviève Eliard, Esthèle Girardet en Lucie Santamans, drie supercoole Parisiennes van eind twintig die iets hebben met het surrealisme. De naam van het magazine verwijst immers naar een muze van Magritte. Een gedicht, bij voorkeur van André Breton, Paul Eluard of Verlaine geeft het thema van het nummer aan. Hoewel Irène van oorsprong Frans is, is de voertaal van het magazine (helaas niet geheel vlekkeloos) Engels. Qua sfeer is het intellectueel en elegant, de foto’s zijn gestileerd en van een hoog esthetisch gehalte, très fashion om in het jargon te blijven. De modellen zijn moderne en onafhankelijke vrouwen “die je op elk moment op straat zou kunnen tegenkomen, in tegenstelling tot de vrouwen in Playboy of Lui, die met hun plastic schoonheid een bron van frustratie zijn voor zowel mannen als vrouwen.” Dat statement moet je met een flinke korrel zout nemen. De afgebeelde meisjes zijn misschien iets minder stereotiep dan in het gemiddelde blootblad, maar wel stuk voor stuk bloedmooi.

SEHNSUCHT IN DE STAD

“Wat prikkelend is, is voor iedereen heel verschillend en ook iets waar we allemaal nieuwsgierig naar zijn”, zegt Samira Ben Laloua, grafisch ontwerper en hoofdredacteur van Extra Extra, een internationaal magazine met thuisbasis in Rotterdam dat de erotische spanning van het stadsleven celebreert. “Iedereen is onderweg, in beweging, we zijn allemaal tijdelijke bezoekers van de steden waarin we vertoeven. Dat brengt een ander soort gedrag met zich mee, waarvan erotiek een belangrijk ingrediënt is. Het is iets dat sterk leeft, we zijn er allemaal mee bezig, maar hoe manifesteert het zich ? Dat is de vraag die we aan mensen uit de culturele sector stellen. We hebben nu bijvoorbeeld een verhaal van de Roemeense schrijver Mircea Cartarescu en die schrijft er toch wel heel anders over dan bijvoorbeeld de Nederlandse Anne Vegter. Sommige mensen zijn heel openhartig over seks en erotiek, maar openhartige gesprekken zijn niet altijd de meest interessante. We verlangen ook niet per se dat mensen over hun eigen seksleven praten. In het eerste nummer van Extra Extra hadden we een interview met Nicolas Provost, de cineast van The Invader. Zijn eerste reactie was : jamaar, seks dat is zo privé. Maar wat hij in zijn werk laat zien en wat hij er uiteindelijk over vertelde, raakt de ziel. Daar schuilt nu net het verschil tussen porno en erotiek. Porno, dat gaat over de daad. Erotiek gaat over het mysterie, het verlangen, de sehnsucht van mensen die naar elkaar reiken.”

Of Extra Extra ook taboes kent ? Samira : “Over alle seksen en geaardheden heen proberen we zoveel mogelijk mensen te bereiken. En onsmakelijk is voor niemand aantrekkelijk. Er wordt ons veel beeld aangeboden. Maar waar het meestal op neer komt, is dat we een fotograaf kiezen en die bepaalt wie hij/zij graag in beeld brengt. Met een voorkeur voor het echte leven. Beperkingen zijn er niet echt, het belangrijkste is dat het beeld tot de verbeelding spreekt.”

AAN-UITKNOP VERSUS DIMMER

Het belangrijkste seksorgaan zit tussen onze oren, heet het. Maar is dat bij vrouwen niet nog meer het geval dan bij mannen ? Fotografe Carmen De Vos : “Een naakte vrouw is een beeld dat mannen bijna in alle omstandigheden aanspreekt. Een vrouw kan een naakte man wel mooi of aantrekkelijk vinden, maar of we er echt opgewonden door worden hangt toch af van de omkadering, de stemming, de ingesteldheid die bij onszelf vertrekt. Het gevoel ook van geapprecieerd te worden : die ziet mij zitten. Mannen hebben dat volgens mij veel minder nodig. Natuurlijk zijn er op dat vlak ook meerwaardezoekers, maar ik denk toch dat bij mannen de aan-uitknop minder fijn afgesteld is. Wij vrouwen zijn veeleer uitgerust met een dimmer die afhankelijk van de omstandigheden en van de tijd van de maand ook, aan en uit fadet.” (lacht)

Of vrouwen ook graag naar naakte vrouwen kijken ? “Tuurlijk wel, niks zo mooi als een vrouwenlichaam. Als vrouwen TickL leuk vonden, dan was het meestal omdat het anders was, weg van het stereotiepe. Ik koos beelden die op zijn minst verrassend waren, ook door het verhaal dat erbij hoorde. Het blad maken op zichzelf was prikkelend doordat ik van mensen uit de hele wereld materiaal kreeg toegestuurd en ik die dus meteen op een heel intieme manier leerde kennen.”

“Vrouwen kunnen van nature niet goed over seks schrijven”, beweerde de Britse Kate Copstick ooit, zelf auteur en nota bene eigenaar van het on line Erotic Review. Vrouwen zouden te veel in gevoelens blijven hangen. Ze vergeleek het met ladies who lunch die niet over eten zouden mogen schrijven omdat ze niet watertanden bij de gedachte aan een malse steak. Pure provocatie ? Carmen De Vos : “Vreemd. Dat is toch eerder een uitspraak die ik van een man zou verwachten. Geef mij maar een goede steak af en toe, met verse bearnaise (lacht). Alles hangt natuurlijk af van je persoonlijkheid en de sfeer die je in je tekst wil neerzetten: soms gaat het hard, soms gaat het zacht en soms wordt het ochtend en ben je gewoon in slaap gevallen. Naar mijn ervaring schrijven lesbiennes minder terughoudend over seks, ze noemen de dingen gemakkelijker bij hun naam. Misschien omdat ze het sekseverschil niet moeten overbruggen, beter weten wat de partner wil ? Ik denk dat erotica schrijven vaak onderschat wordt. Veel mensen gaan ervan uit : we doen aan seks, zo moeilijk kan het niet zijn om erover te schrijven. Nu, ik denk dat een erotische situatie bijna niet belachelijk kan zijn, tenzij je ze op een belachelijke manier beschrijft. En dan ben je een slecht schrijver, ongeacht het geslacht.”

‘Odiseo’ (12 euro) te bestellen via afs@folchstudio.com

‘Extra Extra’ (30 euro) via www.extraextramagazine.com

‘Irène’ (12 euro) via http://irene-eroticfanzine.com

‘Adult’ (20 euro) via http://adult-mag.com

‘Irène’ is in Frankrijk en Duitsland te koop in boekhandels en galeries, de andere bladen ook in Vlaanderen, in de betere bladenwinkels (adressen : zie sites)

Werk van Carmen De Vos : www.carmendevos.com

DOOR LINDA ASSELBERGS

“Seks is zo’n belangrijk deel van je persoonlijkheid en zelfbewustzijn dat het fundamenteel is voor je tevredenheid en welzijn”

“Porno, dat gaat over de daad. Erotiek gaat over het mysterie, het verlangen, de sehnsucht van mensen die naar elkaar reiken”