VAN GEEN KLEINTJE VERVOORDT

Axel Vervoordt op schattenjacht in de depots van het M HKA. © Fred Debrock

Wie vanaf 28 april het Antwerpse M HKA binnenstapt, zal schrikken : kunsthandelaar en woonfilosoof Axel Vervoordt verbouwde de museumhal tot een warme kunstplek. En voor de vaste collectie maakte hij een donker labyrint. Van ‘White Cube’ naar ‘Wabi Cube’ : Weekend Knack dook met Vervoordt in de museumreserves van het M HKA.

Al ooit een hedendaags kunstmuseum gezien met lemen muren? Met een parketvloer van kops hout? Met een wabi-sabilabyrint? En een antieke leestafel van acht meter? Wij ook niet. Wij zijn witte neons, een betonvloer en gyproc wandjes gewoon. Zeker in het M HKA, het Antwerpse Museum voor Hedendaagse Kunst dat tot 2009 gewoon Muhka heette. Maar de Antwerpse kunsthandelaar annex interieurinrichter Axel Vervoordt kreeg de M HKA-directie zover om in zijn woonfilosofie mee te stappen. Hij mocht bovendien een paar expozalen vullen met werk uit de vaste collectie. Hoe deed hij het om de museale white cube om te toveren naar een wabi cube? Of cru gesteld: hebben musea behoefte aan zo’n huiselijkheid?

We vragen het aan Vervoordt, als we samen met hem op de museumwerf rondlopen. “Het M HKA móest wel vernieuwen”, zegt hij, “het was veel te kil en rommelig. Als gebouw functioneerde het niet goed. Ook al bevat de verzameling veel boeiende werken.” Het postmoderne gebouw was inderdaad gedateerd, uitgeleefd en onpraktisch. Maar vooral : niet bijster ontvankelijk voor bezoekers. “Ik vond het plan heel onoverzichtelijk. Samen met architect Tatsuro Miki hebben we weer orde gebracht in die wanorde. We ontdekten er perfect geometrische figuren in : een rechthoek, een vierkant, een cirkel. In die ruimten is nu plaats voor de vaste collectie, die normaal nauwelijks de drie depots verlaat.” Zonde, vond ook directeur Bart De Baere, die inspeelt op de internationale museumtrend naar depotontsluiting. Zijn museum werkte nog te veel als Kunsthalle, met veel focus op expo’s, niet op de rijke eigen collectie. Daarom kreeg Vervoordt de kans om samen met directeur Bart De Baere in de depots te duiken.

“We haalden onder meer werk van Dirk Braeckman, Cindy Sherman, Luc Tuymans, Jef Geys, Raoul De Keyser, Panamarenko, Jimmie Durham, James Lee Byars, Jan Fabre, Marlène Dumas en Koen Van den Broek uit de reserves. 25 topstukken komen terecht in een labyrint, kleiner werk integreren we in de bibliotheek”, zegt Vervoordt. “Die vaste collectie zal gratis toegankelijk zijn. Net als de leeszaal, die perfect rechthoekige ruimte: architectuur met sacrale verhoudingen”, zegt Vervoordt. “Mijn droom is dat mensen daar tot rust komen, hun mails lezen, studeren of gewoon een boek inkijken aan de lange tafel. Het moet een plek worden die de drempel verlaagt. Het moet het M HKA weer genereus maken.”

LEEM

Genereus is het woord, want Vervoordt beschouwt zijn ingreep naar eigen zeggen ‘als een cadeau’ aan de stad Antwerpen. Een hechte band met het M HKA heeft Vervoordt niet, noch als bruikleengever noch als mecenas. Maar als Antwerpenaar voelt hij zich wel betrokken bij zulke grote stadsprojecten. “Ik heb een succesvolle carrière gehad, dus wil ik iets terugdoen voor de stad. Ik wou het M HKA zoveel mogelijk bieden voor zo weinig mogelijk budget. Vandaar het idee om met recuperatiehout te werken in de bibliotheek. Ik ben fier dat ik zo spaarzaam ben te werk gegaan: ook met weinig kun je veel bereiken. Er wordt al genoeg verspild bij overheidsopdrachten.” Naast de bibliotheek richtte Vervoordt een driehoekige zitruimte in, om even tot rust te komen. En de geometrie van de rechthoekige bibliotheek loopt ook door in de perfect vierkante kamer, waarin hij een donker labyrint bouwde.

Zo’n labyrint is heel ongewoon voor een museum, net als de muren van bruine leem. “Het is een organisch materiaal, dat heel gezond is. Gladde witte muren eisen te veel het licht en de aandacht op. Leem ademt, geeft rust en diepte. Het blijft ten dienste van de kunst. Te vaak doet architectuur enkel plezier aan de architect, niet aan de kunstenaar. Het M HKA moet een huis van de kunst en de kunstliefhebber worden. Vandaar ook de keuze voor dat labyrint. Normaal hangen kunstwerken rondom in een zaal. Maar ik hou niet van zo’n opstelling: je krijgt er te veel indrukken tegelijk. In het labyrint doe je een wandeling langs wanden. Ik noem het een soort gecontroleerd verdwalen langs kunstwerken. Eén per wand, zodat je er ten volle van kunt genieten. Nog een voordeel van een labyrint: je kunt meer werken tonen. En toch toont het niet voller.”

ANTWERPSE AMBASSADEUR

Met de M HKA-ingreep is de stad meteen een openbare plek in de internationaal geroemde Vervoordtstijl rijker. Een van de enige publiek toegankelijke ook, want in Vervoordts kasteel of in Kanye Wests appartement raak je niet zomaar binnen. Maar reken maar dat de Vervoordtkamers een internationaal publiek (en buitenlandse media) zullen lokken. Samen met mode, diamant, Rubens en Plantijn is Vervoordt een van de ambassadeurs waarmee de Scheldestad internationaal geassocieerd wordt. Zonder overdrijven zette Vervoordt sinds de jaren zeventig Antwerpen (meer bepaald : de Vlaeykensgang en het Kasteel in ’s Gravenwezel) op de wereldkaart bij de internationale beau monde. Als geen ander bedacht Vervoordt een hybride model waarin kunsthandel, inrichting, antiek, vastgoed en woonfilosofie met elkaar verweven raakten.

De jongste jaren heeft Vervoordt, dankzij zijn tentoonstellingsprojecten in Venetië én zijn zoon Boris, meer aandacht voor hedendaagse kunst. In januari 2011 opende Boris een galerie, waar hij werk van moderne en hedendaagse artiesten toont. Het galeriefiliaal in de Vlaeykensgang, het historische straatje in hartje Antwerpen waar de Vervoordtsaga in 1968 begon, is intussen verhuisd. Met veel bombarie opende de Axel Vervoordt Gallery begin maart in Wijnegem. De starttentoonstelling is een knaller: een soloshow rond Kazuo Shiraga, de ster van de Gutai-beweging. Op de vernissage kwamen topverzamelaars toosten. Al hadden de Vervoordts het slim aangepakt : hun opening was daags voor die van Tefaf Maastricht, de belangrijkste kunst- en antiekbeurs van Europa.

VENETIAANS SLOTAKKOORD

M HKA is niet het enige museale project dat Vervoordt momenteel op zijn boterham heeft. Nog geen maand na de opening van het M HKA start de Biënnale van Venetië. Traditiegetrouw stelt Vervoordt daar een tentoonstelling samen in het Venetiaanse Palazzo Fortuny. Daarin legt hij links tussen kunst, antiek, filosofie, wetenschap, architectuur en muziek. De zesde expo, Intuition, wordt ook zijn laatste. Rustiger wordt het alleszins niet, als de expo in Venetië is opgedoekt op 26 november. Want in het eerste weekend van december moet de Axel en May Vervoordt Foundation open in Wijnegem. Ook dat project kende een lange aanloop. Alleen al de verbouwing van de voormalige mouterij aan het Albertkanaal in Wijnegem, was een enorme investering. Het hybride vastgoedproject Kanaal bundelt ingrepen van Belgische toparchitecten, zoals Stéphane Beel, Coussée & Gooris en Bogdan & Van Broeck.

Het is een mix van verbouwd industrieel vastgoed en nieuwbouw, die samen functioneert als een ministad. Het project zal op termijn een eigen supermarkt (Cru), bakkerij (Poilâne), galerie (Axel Vervoordt Gallery), auditorium en restaurant huisvesten. Naast het hoofdkantoor van Vervoordt en de Axel & May Vervoordt Foundation natuurlijk. “Ik wil me nu concentreren op tentoonstellingen in onze Foundation”, zegt hij. “Ik verlang er enorm naar om daar rustig mee bezig te zijn. Het wordt compleet anders dan de tentoonstellingen in Palazzo Fortuny in Venetië. En ook compleet verschillend van de presentatie in het M HKA. Al zijn de muren van de Foundation-zalen ook van leem. Voorts is de architectuur heel verstild, als in een cisterciënzerklooster.”

En daarna, rustig aan uitbollen richting zeventigste verjaardag ? “Er zijn alweer aanvragen binnengelopen voor tentoonstellingen in San Francisco en Doha. Ik heb nog zoveel ideeën, ik doe het zo graag. En ik haal nog steeds zoveel energie uit mijn werk. Zolang dat lukt, blijf ik doorgaan.”

Tekst Thijs Demeulemeester & Foto’s Fred Debrock

Dit is de enige publiek toegankelijke Vervoordtplek. In zijn kasteel of het appartement van Kanye West raak je niet zomaar binnen

“Ik hou niet van een museumzaal vol kunstwerken: je krijgt er te veel indrukken tegelijk”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content