PIET SWIMBERGHE

Deze ceramische plaat zou uit de Renaissance stammen, kunt u dit bevestigen?

Deze prachtige majolica plaquette is ongetwijfeld een van de fraaiste antiquiteiten die we ooit in deze rubriek mochten bespreken. De majolicatechniek bestaat uit het aanbrengen van een beschildering op een laag wit tinglazuur, die beige of roodbruine klei bedekt. Dit merk je duidelijk aan de achterkant van deze plaat, waar afgebroken schilfers de kern laten zien. Deze glazuurtechniek werd in de 13de eeuw via Noord-Afrika geïntroduceerd in Spanje, Zuid-Frankrijk en Italië. Het woord is vermoedelijk afgeleid van Mallorca, de doorvoerhaven van Spaans-Moors aardewerk. In Italië bereikte de techniek van het tinglazuuraardewerk een hoogtepunt in de late 15de en vooral 16de eeuw, samen met de doorbraak van de renaissancestijl. Er waren overal in het land ateliers die zich specialiseerden in bepaalde producten met specifieke decors. De meeste ateliers vervaardigden naast schotelgoed en schenkgerei ook apothekerspotten, versierd met ornamenten. In Urbino en het nabijgelegen Castel Durante legden enkele fabrikanten zich toe op de zogenaamde istoriatomajolica, versierd met historische of mythologische thema’s. Dit was zowat de fijnste soort majolica die ooit in heel Europa werd gemaakt en die bovendien de olieverfschilderkunst evenaarde. De bloeitijd situeert zich tussen 1520 en 1575.

Urbino en Castel Durante waren het centrum van deze productie, hoewel er ook in omringende steden istoriatomajolica werd gemaakt. Het was uit Castel Durante dat ook Guido deSavino, beter bekend als Guido Andries, afkomstig was, de majolicabakker die een van de belangrijkste ateliers van Antwerpen leidde. Hij heeft ook in deze stijl gewerkt, in het Vleeshuis wordt een prachtig tegeltableau bewaard in istoriato-stijl, dat de bekering van Saulus voorstelt en uit 1547 stamt. Deze plaquette komt hoogstwaarschijnlijk uit Urbino en kan ik onder enig voorbehoud toeschrijven aan het atelier van Guido Durantino, een van de belangrijkste producenten. De plaat is kwalitatief zeer hoogstaand. De figuren zijn haarfijn gepenseeld en de kleuren briljant. Het ophogen met witte verf van de beschildering wijst op een zeer hoge kwaliteit. Dit past allemaal perfect bij de datering van 1549, die op de achterkant staat. De fraaiste platen stammen trouwens uit de jaren ’40 van de 16de eeuw.

Jammer genoeg kunnen we niet alles ontcijferen wat op de achterkant staat. De oranjekleurige initialen in het midden zijn wellicht een merkteken. Verdere studie kan voor opheldering zorgen. De tekst bovenaan slaat op de voorstelling: het amoureuze verhaal van Jupiter en Leda, een van geliefkoosde thema’s van toen, dat via gravures, misschien wel van Marcantonio Raimondi, verspreid werd. De voorstelling is perfect leesbaar. Helemaal bovenaan merken we Jupiter op met de bliksem in de hand. We zien hem ook rechts afgebeeld. Links zien we de mooie Leda die de hals van een zwaan vasthoudt. Het is Jupiter die haar benadert in de vorm van een zwaan. Daardoor legt Leda vier eieren waaruit respectievelijk twee jongens, Castor en Polux, en twee meisjes, Helena en Clytaemnestra voortkomen. We zien dit motief afgebeeld op tal van beroemde schilderijen van onder meer Leonardo da Vinci en Michelangelo. We schatten de waarde van dit zeldzame kunstwerk uit de Renaissance op 15.000 euro of meer. Dit is zeker een origineel stuk Italiaanse majolica, wat niet vanzelfsprekend is omdat er nogal wat kopieën en pastiches in omloop zijn uit de late 19de en vroege 20ste eeuw.