Toen ik met mezelf worstelde, ervoer ik geen openlijke druk van buitenaf om me voort te planten. Toch verwonderde het me hoe ontvankelijk ik soms was voor iets wat in de lucht leek te hangen. Plotseling wemelde het in de stad van wandelwagentjes en leken de stoepen vol zwangere vrouwen. Iedereen deed het en iedereen schreef erover. Ik werd bedolven onder tijdschriftomslagen van beroemdheden van in de veertig die handenwringend klaagden over onvruchtbaarheid of trots hun tweeling toonden, opgetogen jonge moeders die net de ware zin van het leven hadden ontdekt.?

?Het besef dat het moederschap niet voor mij was weggelegd, was de moeilijkste beslissing van mijn leven en de eenzaamste daarbij vergeleken waren huwelijk en carrière gemakkelijk. Ik heb meer dan vijf jaar met mezelf geworsteld voor ik tot deze conclusie kwam. (…) Nu ik zevenveertig ben, kijk ik betrekkelijk kalm terug op het proces dat ik heb doorgemaakt. Met trots en opluchting en zonder tranen, kan ik zeggen dat de weg die ik heb gekozen voor mij de juiste was.?

In het boek Het moederschap voorbij, een leven zonder kinderen brengt de Amerikaanse psycho-analitica Jeanne Safer uitvoerig verslag uit over het gevecht dat zij met zichzelf leverde vooraleer ze ten volle vrede kon nemen met het statuut van vrijwillig kinderloze vrouw. Behalve het relaas over haar eigen wedervaren, zijn in het boek ook de verhalen van vijftig andere vrouwen verwerkt. Allen kozen er bewust voor kinderloos te blijven. Het zijn dus geen verhalen van vrouwen die door omstandigheden of om medische redenen geen kinderen konden krijgen.

Wel hebben allen op een bepaald ogenblik in hun leven besloten dat het moederschap niks voor hen was. Sommige vrouwen bleken die beslissing al heel vroeg in hun leven, zelfs in hun prille kinderjaren, te hebben genomen en er later nooit meer vanaf te hebben geweken. Maar tweederde van de kinderloze vrouwen behoort tot de categorie uitstellers. ?Nu niet, later misschien.? Maar ze stellen de beslissing zo vaak uit dat uiteindelijk de biologische klok beslist.

Om te voorkomen dat vrouwen op latere leeftijd of in de menopauze met gevoelens van spijt te kampen krijgen omdat nee nooit is geworden roept de auteur deze uitstellers of twijfelaars op het dilemma niet te ontvluchten maar er tijdig diep over na te denken. Ook al kan dat een pijnlijk proces zijn en kan het aanvaarden van de conclusie met verdriet gepaard gaan. De auteur aarzelt zelfs niet om over een rouwproces te spreken. Want : ?Wie besluit geen kinderen te krijgen, raakt een van de mogelijkheden van het leven kwijt, zelfs als je er andere mogelijkheden bij krijgt.?

Over die andere mogelijkheden waar kinderloze vrouwen wél voor kiezen, handelt een groot deel van het boek. Een groot verlangen naar vrijheid is daarbij meestal het vertrekpunt. De een wil kunnen blijven reizen. De ander wil schrijven en vraagt zich af hoe ze dat moet combineren met strijken. Nog een ander wil de relatie met de partner houden zoals die is en die niet onder druk laten zetten door kinderen. Behoefte aan rust en privacy, niet tegen lawaai kunnen, zelf willen bepalen wanneer men opstaat, gewoon niet tegen kinderen kunnen…

Het kunnen allemaal gegronde redenen zijn voor iemand om er niet aan te beginnen. Met egoïsme of narcisme hét etiket dat kinderloze vrouwen blijkbaar nog altijd opgeplakt krijgen hoeft dat alles niks te maken te hebben : kinderloze vrouwen kunnen zich immers op tal van andere manieren inzetten voor de samenleving of zorgzaam zijn voor anderen. ?Het gaat niet over verantwoordelijk zijn,? aldus een van de geïnterviewde vrouwen, ?want ik neem verantwoordelijkheid. Ik wil alleen dat specifieke soort verplichting niet.?

Opvallend is dat het kunnen verderzetten van de carrière en het tijd willen hebben voor zelfontplooiing voor heel wat vrouwen belangrijke argumenten blijven om af te zien van kinderen. Ook al verloopt de besluitvorming in de praktijk vaak complex, toch is het bizar dat veel vrouwen er nog steeds van uitgaan dat het een het ander uitsluit.

Overigens worden er in het boek weinig woorden besteed aan de mogelijke rol van de vader. Hier en daar komt zijn houding ten opzichte van het krijgen van kinderen wel ter sprake, maar als persoon die mee verantwoordelijkheid zou kunnen dragen in de opvoeding, is hij nagenoeg onbestaande. Echt roldoorbrekend is dit boek niet.

Bovendien lijkt het in tegenstelling tot wat de achterflap laat vermoeden niet zozeer gericht aan vrouwen die écht twijfelen, eerder lijkt het bedoeld als steuntje in de rug voor vrouwen die al hébben beslist. Alsof de auteur hen wil helpen zich te verzoenen met die beslissing en weerstand te bieden aan maatschappelijke druk. Misschien is dat dan ook wel de verdienste van dit boek : vrouwen die gewoon niets voor het moederschap voelen, doen beseffen dat daar niks verkeerd mee is. De ervaringen en de argumenten van anderen kunnen hen helpen onder ogen te zien dat zij het volste recht hebben te beslissen wat ze beslissen en dat schuldgevoelens niet op hun plaats zijn. Eigenlijk is het vooral zeer verwonderlijk dat daar vandaag nog boeken voor nodig zijn.

Jo Blommaert Illustratie Sandra Schrevens