Net over de Franse grens, tegen Rijsel, ontdekken we in Lomme een interessante tegelmanufactuur. Daar komen de zogenaamde ‘Winckelmansjes’ vandaan, tegels die door moderne architecten zijn herontdekt.

:: Voor meer informatie : Inter-Tegel : www.inter-tegel.be en www.winckelmans.com

Toen we door de Vlaamse tegelhandelaar Inter-Tegel werden uitgenodigd voor een bezoek aan Winckelmans wisten we amper iets over dat bedrijf. We kenden de typische, matte tegeltjes wel, omdat ze vaak worden toegepast in hedendaagse keukens en badkamers, maar hadden er geen benul van dat die uit een technologisch boeiende onderneming komen.

Het traditionele atelier vervaardigt moderne producten op een bijna artisanale wijze. Aanvankelijk dachten we dat dit volledig mechanisch gebeurde. Het bedrijf beschikt echter over een heel bataljon werklieden dat manueel werk verricht. Nu er zoveel handenarbeid verdwijnt, is dat een verkwikkende vaststelling : Winckelmans zorgt voor werkgelegenheid en houdt een achtenswaardige traditie in stand. Al in 1867 startte Théophile Winckelmans een tegelfabriek op en sinds 1894 wordt hier geproduceerd, op de plek waar de huidige fabriek staat. In 1940 werd een deel van het bedrijf gebombardeerd. In 1944 werden de resten van de gebouwen, behalve de ovens, afgebroken en kon de heropbouw beginnen. In 1970 werd de gehele productielijn vernieuwd. Intussen wordt het bedrijf door de vijfde generatie van de familie Winckelmans geleid en breekt er weer een bloeitijd aan, want de matte Winckelmansjes zijn heel populair.

Steengoed

Het product is bijzonder en wijkt af van veel andere tegelsoorten. Winckelmans bakt geen gewone kleitegels, maar steengoedtegels, door de fabrikant grès cérame genoemd. Het gaat om zeer hard gebakken klei die uiterst slijtvast en buitengewoon goed bestand is tegen vochtigheid. Er worden bovendien geen glazuren op aangebracht, de kleuren worden in de massa gemengd. Daarom telt de manufactuur verscheidene mengateliers die net naast de voorraadkamers liggen, waar alle soorten klei en de kleuren worden bewaard. Het basismengsel bestaat uit drie bestanddelen waarvan de voornaamste de klei is uit de streek van Beauvais. Die klei kan zeer hard worden gebakken en is geschikt voor steengoed of grès. Aan deze klei wordt veldspaat toegevoegd, een silicaatmineraal uit de porseleinindustrie. Ten slotte worden daarbij metaaloxiden gemengd die de klei in de massa kleuren.

Voor alles droog wordt vermengd, worden deze bestanddelen heel fijn gemalen tot de klei op bloempoeder gaat lijken. Pas nadien wordt er water aan toegevoegd. Daarna wordt de klei in grote blokken gesneden en uitgeperst, om vervolgens vijftien uur aan 80° Celsius te drogen. In een volgend proces wordt de klei een tweede maal fijn gemalen door middel van keien in grote tonnen met water. Dat mengsel is zeer fijn en quasi vloeibaar. Hiermee worden de tegels onder druk geperst, om daarna twee dagen lang in de droogoven te vertoeven. Nadien worden ze gebakken aan 1200° Celsius, een proces dat twee dagen duurt. De oven brandt continu en de tegels worden er op rails ingevoerd en rollen er langzaam uit om traag af te koelen, anders zouden ze vervormen.

Handwerk

Na het bakproces komt het handwerk. Alle tegels, het zijn er ontelbaar veel, worden stuk per stuk gecontroleerd op bakfouten en kleurnuances ! Het geoefende oog van de sorteerder onderscheidt kleine kleurnuances die verschillen naargelang de plaats van de tegel in de oven of de vochtigheidsgraad van de lucht tijdens het bakproces. Daarna verhuizen de tegels naar andere tafels. De kleintjes worden op matten gelijmd, ook een half manueel werk, de grote in mooie kartonnen doosjes verpakt. De bijzondere vormstukken, zoals randjes of hoeken, volgen een apart circuit en worden volledig manueel vervaardigd en verpakt. Winckelmans produceert vooral egaal getinte tegels, maar is ook van plan om de oude productie met sierornamenten uit te breiden, omdat er voor oude huizen een vraag is naar dit soort vloeren. Met deze tegels worden zowel vloeren, wanden als gevels bekleed. Die laatste toepassing beleeft nu ook in de moderne bouwkunst een revival.

Tekst Piet Swimberghe

Kleuren worden in de massa gemengd, de tegels hoeven geen glazuur.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content