Tramlijn T1
We volgen de lijn van de Bosporus tot Atatürk International Airport. Dat traject van Tramlijn T1 is, wars van het chaotische karakter van Istanbul, een logische leidraad door de miljoenenstad.
Een lijn vinden in een stad als Istanbul is een hele uitdaging, want een lijn veronderstelt logica. In deze stad waar het Westen het Oosten raakt, ruimt de ratio plaats voor emotie, orde voor chaos, regels voor improvisatie. Istanbul is een boomtown, gebouwd op tweeduizend jaar oude fundamenten, een metropool in het keurslijf van smalle kronkelende straatjes, een wereldstad met de ziel van een dorp. De mooiste lijn van Istanbul is zonder twijfel de horizon, waar de minaretten en paleizen de hemel raken, de klanken van de stad zich vermengen met de geuren van de zee. De beste manier om die horizon te verkennen is het werk van Orhan Pamuk te lezen. De Nobelprijswinnaar beweert genoeg te hebben aan zijn venster op de Bosporus om de wereld te verkennen.
Chaos of niet, de meest logische lijn die door de stad loopt is toch een werk van de eenentwintigste eeuw. Tramlijn T1 die van Kabata,s naar Zeytinburnu en verder naar de luchthaven loopt, is een perfecte leidraad voor een bezoek aan de stad. Ze doorkruist het historische stadsdeel en is simpelweg ook de beste keuze om afstanden te overbruggen in het helse verkeer van Istanbul.
De terminus Kabata,s ligt vlak naast de Bosporus en is een echt knooppunt van verbindingen. Ondergronds pendelt een tram-metje ( Füniküler) naar het hoger gelegen Taksimplein, en aan de overkant van de straat vertrekken de ferry’s naar de Prinseneilanden. Driehonderd meter voorbij de tramhalte, achter de moskee ligt Dolmabahçe, het paleis waar de laatste Ottomaanse sultans onderdak vonden. Nu is het een museum, en schuiven de schoolkinderen aan in de kamer waar Atatürk in 1938 zijn laatste adem uitblies. Aan het water liggen terrasjes waar het leuk chillen is.
Waterpijp en bonen
Maar de rit gaat de andere kant op, en op de tweede halte (Tophane) zijn er al enkele redenen om af te stappen. De toegang tot het Istanbul Modern ligt verscholen tussen pakhuizen en is behalve vanwege de ligging aan het water ook de moeite waard voor wie kennis wil maken met Turkse hedendaagse kunstenaars. Aan de straatkant ligt een rij cafeetjes, Tophane wordt al sinds mensenheugenis geassocieerd met het roken van de waterpijp ( nargile). Aan de tramhalte ligt ook Kiliç Ali Pasa, de moskee waarvan de restauratie net achter de rug is. Blikvanger van het moskeecomplex is het badhuis, dat als nieuw fonkelt. Voor een hartige, in een pittige saus zwemmende portie bonen kunt u op de hoek, tegenover de waterpijpcafé-tjes en de moskee, de benen onder tafel steken bij Fasuli, een uitstekend lunchadres.
De halte na Tophane heet Karaköy, precies daar waar de Galatabrug ( Galata Köprüsü) over de Gouden Hoorn ( Haliç) begint. De bruggen over de Bosporus enkele kilometers verderop zijn indrukwekkender en hebben een unieke verdienste : ze overspannen de afstand tussen het Europese en Aziatische continent. Toch is de Galatabrug van oudsher de plek waar de oriëntaalse geest en de Europese ziel van Istanbul elkaar raken. Aan de overkant ligt het oosterse Istanbul, de Bazaar met kronkelende straatjes, exotische geuren en geluiden, en het zijn de moskeeën en het Topkapipaleis die de horizon tekenen. De Peraheuvel met de Galatatoren (aan deze zijde van de brug) was Europeser van sfeer, en is dat gebleven. Het is geen toeval dat in Pera, waar de Europese grootmachten in de negentiende eeuw hun ambassades hadden en handel dreven, het eerste elektriciteitsnetwerk van de stad aangelegd werd. Terwijl in Pera de lampen de duisternis verdreven, was de overkant van de brug lang in slaap gehuld. Pera was voor de moslims het stadsdeel waar zonde bedreven werd, met danspaleizen, bioscopen, restaurants en (één) bordeel, en dat is eigenlijk nog altijd zo.
Pera en het stadsdeel Beyoglu leven dag en nacht en zijn het kloppende hart van Istanbul. Vanuit Karaköy bereik je makkelijk de füniküler die je tot boven op de Peraheuvel naar de wijk Tünel brengt.
Groene verademing
De tramhalte aan de overzijde heet Eminönü en geeft rechtstreeks toegang tot de ontzettend drukke Bazaarwijk (gesloten op zondag). Tegenover de tramhalte ligt de Kruidenbazaar of Egyptische Bazaar ( Misir Ç ar,s isi). In de levendige straatjes rechts van de Kruidenbazaar kunnen fijnproevers hun hartje ophalen. De kaasverkopers ( peynirciler) bieden graag een mespuntje aan voor wie niet vertrouwd is met de ruime keuze aan Turkse kazen, en ook het assortiment olijven moet absoluut geproefd worden. De beroemdste koffiebranderij van Istanbul ( Kurukahveci Mehmet Efendi) herken je aan de lange rijen mensen die er aanschuiven, maar meer nog aan de heerlijke geuren die er opstijgen.
Wie het straatje verder inloopt, voelt zich letterlijk een kind in een snoepwinkel. Op het plein naar de Kruidenbazaar ligt een fijn adres voor lunch of diner : het restaurant Hamdi torent vijf verdiepingen hoog en staat behalve voor sappige vleesschotels ook garant voor een prachtig uitzicht.
Alleen wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van het Europese spoorwegennet stapt af in halte Sirkeci, genoemd naar het treinstation tegenover de tramhalte, en gebouwd als eindstation van de Oriënt-Express. Hier hield Europa op te bestaan en begon voor de reizigers die in Londen opgestapt waren de Oriënt.
Bij de volgende halte Gülhane afstappen, doe je om langs de buitenmuur van het Topkapipaleis te wandelen. En om eenmaal voorbij de hoek het park ( Gülhane Parki) te bezoeken. Een groene zone is sowieso een verademing in de drukke miljoenenstad, maar in het park huist ook het Museum voor Wetenschap en Technologie in de Islam, met replica’s van uitvindingen die toegeschreven worden aan de moslimwereld. Ook het Archeologisch Museum vond er onderdak. In het groen verscholen liggen enkele theetuinen met uitzicht op het water dat ons hier aan drie kanten omringt.
Overdekte Bazaar
De volgende tramhalte, Sultanahmet kreeg de naam van het stadsdeel waar de belangrijkste trekpleisters liggen. Zowel de Aya Sofia, het Topkapipaleis als de Blauwe Moskee liggen op wandelafstand van de halte. De drukte liegt er dan ook niet om.
Afstappen aan Çemberlita,s is om twee redenen de moeite waard. De eerste reden is de gelijknamige hamam tegenover de tramhalte. Er lopen meer toeristen rond dan Turken, de prijzen zijn fors maar de wasbeurt is uitstekend. De tweede reden om hier je rit te onderbreken, is dat je via deze weg toegang krijgt tot de Overdekte Bazaar ( Kapali Ç ar,s i). Je loopt voorbij de hamam tot je aan de linkerkant een poort ziet. Winkelen is hier een lust voor het oog, kleurrijk en chaotisch, en aan het aanbod lijkt geen einde te komen.
Ook Beyazit, de volgende tramhalte, geeft makkelijk toegang tot de Overdekte Bazaar, aan de overkant van de straat. Tussen de Bazaar en het Beyazitplein ligt een boekenmarktje ( Sahaflar Ç ar,s isi) verscholen, waar je mooie, kaligrafische werkjes kunt kopen. De imposante poort van de Istanbuluniversiteit is een kiekje waard. Wie enkele honderden meters links van de poort de muur blijft volgen, komt vanzelf uit bij Süleymaniye, volgens velen de mooiste moskee van Istanbul. Aan de achterkant van de net gerestaureerde moskee heb je vanuit de tuin een weergaloos uitzicht over de stad en het omringende water.
Tramhalte Laleli kun je overslaan, tenzij je belangen hebt in de import-export tussen Turkije en Centraal-Azië. Hetzelfde geldt voor de daaropvolgende stops Yusufpa,sa, Haseki, Findikzade, Çapa en Pazartekke. Voorbij Pazartekke doorbreekt de tram de stadswallen ( surlari), en hier loont het opnieuw de moeite af te stappen. De halte Topkapi (niet te verwarren met het gelijknamige paleis) ligt in een groene zone. De attractie hier is Panorama 1453, het museum dat het verhaal van de verovering van Istanbul door de Ottomanen doet. Het loont de moeite om de panoramische muurschildering in het museum te vergelijken met het actuele uitzicht op de stad. In de groene zone vind je ook wat terrasjes en wie terugloopt in de richting van de stad kan ook mooie foto’s maken van de historische stadswallen die de tand des tijds wisten te doorstaan.
Vermits de tram de oude stad achter zich heeft gelaten, is het hiermee afgelopen wat historische bezienswaardigheden betreft. Toch is het de moeite om verder te sporen richting luchthaven, al is het dan omdat je een beeld krijgt van de monsterachtige omvang van de metropool Istanbul met zijn naar schatting zeventien miljoen inwoners. De economische boom van de afgelopen vijf jaar zorgt voor een enorme bouwbedrijvigheid in de stad, en links en rechts van de tramlijn worden hele woonwijken in reusachtige bouwprojecten vernieuwd, afgebroken en opnieuw opgetrokken. In Zeytinburnu moet je overstappen op de metro die naar de luchthaven (Atatürk International Airport) spoort, eindstation van deze tramlijn.
Door Dirk Vermeiren – Foto’s Serkan Eldeleklioglu; Foto’s Serkan Eldeleklioglu
De Galatabrug aan de Karaköyhalte is van oudsher dé plek waar de oriëntaalse geest en de Europese ziel van Istanbul elkaar raken.
De halte Eminönü geeft rechtstreeks toegang tot de erg levendige en kleurrijke oosterse Bazaarwijk.
De Aya Sofia, Topkapi en Blauwe Moskee liggen op wandelafstand van de halte Sultanahmet.
Voor Süleymaniye, voor velen de mooiste moskee van Istanbul, stap je af aan Beyazit.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier