‘Ventourist/Ventousiast’, ‘Start To Run’, onze eigen ‘Ladies Run’… We worden langs alle kanten aangemaand om te sporten en geraken stilaan verslingerd aan de roes die intensief bewegen geeft. Maar deze rage is meer dan lichaamscultuur, sporten brengt ook mentale rust.

Sport is een legale drug, weet Marc Van den Bossche, hoogleraar wijsbegeerte aan de VUB. “Ik las net nog een column van ex-profrenner Peter Winnen”, vertelt de professor. “Hij noemt de wielrenner een junk van zichzelf. Ik denk ook aan een boek waarin ik getuigenissen vond van ultralopers, atleten die niet terugdeinzen voor een afstand van 100 mijl. Bleek dat aardig wat van die figuren op de vlucht zijn voor de fles.” De reden waarom mensen verslaafd geraken aan sport ligt bij de endorfine, een hormoon dat het lichaam aanmaakt bij langdurige pijnprikkels. Het is lichaams-eigen morfine die niet alleen pijnverdovend, maar ook prestatieverhogend werkt. Endorfine geeft je een gevoel van rust en geluk en brengt je in een euforische roes die aan dronkenschap verwant is.

Depressief en prikkelbaar

Marc Van den Bossche verkeerde ooit in de waan dat hijzelf best twee dagen zonder joggen of fietsen kon. Intussen moet hij toegeven behoefte te hebben aan zes trainingen per week. “Eigenlijk is de training op zich het doel”, verduidelijkt hij. “Het presteren is een pak minder essentieel. Mij gaat het om de esthetische ervaring : het bewegen in de natuur. Zo’n marathon in de bossen van Kasterlee, dat is genieten.” Marc Van den Bossche schreef met Wielrennen (Lemniscaat, ISBN 90 56377647) een boek over zijn bedwelmende passie. Hij is lang niet de enige filosoof die een lofzang op de sport publiceerde. Endorfine fungeert voor deze wijsgeren als een muze. Van Den Bossche geeft in zijn boek aan dat hij ook met zijn lijf denkt. Hij onderschrijft de stelling van Friedrich Nietzsche dat we eerst en vooral lichaam zijn.

Een opgeruimd lichaam stimuleert opgeruimde gedachten, zo geloofden de oude Grieken al. Bij Plato en Aristoteles ging intellectuele gymnastiek hand in hand met mooi gevormde lichamen. “Voor hen was de fysieke oefening even belangrijk als de spirituele. Die levenshouding hebben wij veel te lang verwaarloosd”, meent Van den Bossche. De professor wéét waarover hij praat. Na een verkeersongeval in de jaren tachtig lag hij een tijdje in coma. Terug bij bewustzijn, duurde het lang voor zijn lichaam helemaal hersteld was. “Door de vermoeidheid kwam ik niet meer aan afstandslopen toe”, getuigt hij. “Daardoor werd ik depressief en prikkelbaar. Voor mij het bewijs dat zonder sport de levenskwaliteit erop achteruitgaat. De Duitse filosoof Martin Heidegger had het in dat licht over de Findigkeit des Körpers. Iemand met een goede fysieke uithouding voelt zich ontspannen en kan beter stresserende toestanden aan.”

Nordic walking

Toon Claes, naast voorzitter van de vzw Sporta en de Vlaamse Wielerschool ook orthopedisch chirurg, kan dit enkel beamen. “Ik merk dat ik in mijn zware beroep veel meer de baas kan als ik genoeg beweeg”, vertelt hij. “Het vermoeden dat lichaam en geest harmonisch samengaan, bestond uiteraard al veel langer, maar het is pas sinds de jaren negentig dat we dit ook medisch kunnen bewijzen. Het finetunen van dat onderzoek is trouwens nog volop aan de gang. Rapporten die reeds verschenen, tonen al aan dat het verband tussen depressies en een gebrek aan beweging nog sterker is dan we eerst vermoedden.”

Claes verwijst ook naar een groot onderzoek van de Amerikaanse dokter Stephen Blair naar de link tussen overgewicht en fysieke conditie. “Wat blijkt daaruit ? Dat mensen die aan obesitas lijden maar aan hun conditie werken, gezonder zijn dan mensen die op hun gewicht blijven maar niet bewegen.” Aan campagnes die sport promoten moet prioriteit gegeven worden, meent Claes. En dat is precies wat zijn organisatie Sporta doet. De acties van Sporta zetten duizenden mensen tot lichaamsbeweging aan. Een onverhoopt succes, bekent de voorzitter. “Het is een plezier om te zien hoe mensen verbaasd vaststellen wat lichaamsoefening met hen doet.” Dé groeisport is volgens de arts het fietsen. “Ook bij de dames, de bevolkingsgroep waar het bewegingstekort het meest nijpend is, zit dat in de lift. Wat eveneens een hoge vlucht neemt, is nordic walking (intensief stappen met behulp van twee wandelstokken). Dat is heel geschikt voor mensen die wegens knieproblemen met joggen moesten kappen. Het geeft hen dezelfde kick als het lopen.”

Eindelijk eens op jezelf

De boodschap van Sporta is simpel : sport moet fun zijn. Neem het niet te serieus, en vooral, denk eraan dat overdaad schaadt. “Wat je soms ziet, is dat mensen die tot nog toe amper sportten plots intensief beginnen te lopen. Gevolg : ze belasten hun gewrichten, geraken geblesseerd en haken na een tijdje gefrustreerd weer af”, zegt Toon Claes. Zijn les : “De lat te hoog leggen, werkt demotiverend.” Je hoeft bijvoorbeeld niet diep te gaan en jezelf af te peigeren, zoals bij de endorfineroes, om mentaal de vruchten van het sporten te plukken. Gedoseerde duurinspanningen doen je helderder denken. “Lange, eentonige ritten, liefst over een bekend parcours, brengen véél inspiratie”, weet de Sportavoorzitter uit ondervinding. “Word ik geconfronteerd met een knoop die ik niet meteen kan ontwarren, dan spring ik doelbewust op de fiets. Tijdens zo’n lange tocht laat je je gedachten los, dus zónder ze te sturen. Je krijgt dan automatisch wat ik een helicopter view zou willen noemen : je bekijkt de situatie vanop een afstand en legt plots verbanden die je eerder niet zag. Hoe ik dat fenomeen zou kunnen verklaren ? Dat het ligt aan de stijgende toevoer van zuurstof in de hersenen geloof ik niet. Wanneer is de moderne mens nog eens op zichzelf, zonder afleiding ? Dáár zit het hem. Alleen wanneer we in ons eentje gaan lopen of fietsen, creëren we nog tijd voor onszelf.”

Het proces dat Claes beschrijft, heeft iets van meditatie. Marc Van den Bossche noemt het dan ook een moment van reflectie. “Héél fascinerend vind ik de zotte ingevingen die out of the blue komen bij langdurige fysieke inspanningen”, zegt de filosoof. “Meer dan eens hebben die in mijn geval tot een nieuw project of boek geleid. Fietsen is ook een middel om de overkill aan informatie die ons overspoelt het hoofd te bieden. Worstel ik met een moeilijk boek, omdat ik er geen lijn in kan zien, dan doet een training of stevige wandeling wonderen. Terug thuis kan ik steevast een schema op papier zetten dat alles duidelijk maakt.” Het is niet zo dat sporten, door de endorfineroes, je van de wereld weg trekt. Van den Bossche gelooft net dat duursport je focus op de realiteit verscherpt. “Sommige sporters zeggen dat hun hoofd leegloopt. Ik weet begot niet wat zij daarmee bedoelen. Ken je het nummer Traffic In My Mind van Stereo MC’s ? Dat raakt in mijn ogen de kern van de zaak. Sporten lost de files in je hoofd op. Het leidt het informatieverkeer weg naar de vluchtwegen. Het structureert je gedachten.”

Dekselse Dekkers

Marc Van den Bossche zou verloren zijn zonder sport, zoveel is zeker. Je zou denken dat hij het volledig oneens is met bioloog Midas Dekkers die onlangs met Lichamelijke Oefening een boek (Uitg. Contact, ISBN 90 25427332) wijdde aan de onzin van de sportbeoefening. Mis poes : de hoofddocent filosofie aan de VUB plaatst even grote vraagtekens als Dekkers bij de man of vrouw die zich in een fitnesszaal in het zweet werkt omdat hij/zij door de heersende lichaamscultus meegesleept wordt. Ook in de scepsis tegenover de industrie rónd de sport en de manier waarop mensen voedingssupplementen worden aangepraat, vinden de twee elkaar wonderwel. “Midas Dekkers is een fan van lange wandelingen”, haalt Van den Bossche aan. “Hij woont in Weesp, maar stapt te voet naar Amsterdam als hij daar een terrasje wil doen. Dekkers pleit er in zijn boek voor de auto wat vaker te laten staan. Je mag dus niet stellen dat hij tegen lichaamsbeweging is. Integendeel. Maar we leven in tijden die op technologisch vlak zodanig ontwikkeld zijn dat we niet eens meer uit onze zetel hoeven te komen om de tv aan te zetten. Als iemand die altijd op zijn luie kont heeft gezeten, dóór de hype rond sport het joggen ontdekt, krijgt hij/zij waarschijnlijk vrij snel problemen met de achillespees. We vervreemden van ons lichaam : dát wil Dekkers ons zeggen, en daar kan ik me enkel bij aansluiten.”

Waar Dekkers volgens Van den Bossche misschien te weinig aandacht aan besteedt, is het geestelijk en emotioneel welzijn waar de sporttraining voor kan zorgen. In een recensie van Lichamelijke Oefening die de Belgische filosoof schreef voor het Nederlandse blad Trouw staat te lezen : “Het lichaam baart ideeën, stroomlijnt intellectuele chaos, maakt hongerig naar creativiteit. Dát maakt waarom lichamelijke oefening van eminent belang is in het zoeken naar levenskwaliteit. De naar aberratie neigende sportievelingen denken echter in termen van levenskwantiteit. Mooi dat Dekkers dat aan de kaak stelt. Spijtig dat zijn boodschap het kind met het badwater dreigt weg te gooien.” Laat Dekkers je dus niet tegenhouden om op je fiets te stappen of die bosloop aan te vatten en zet je lichaam aan het denken.

Door Peter Vandyck I Illustraties Sarah Van Belle

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content