Tokio is keitof
Hun naam wordt met eerbied in de mond genomen van Tokio tot Parijs. Mitsuo Shindo. Hideki Nakajima. Tycoon Graphics. Ichiro Tanida. Groovisions. Ze werken als vormgever, illustrator of art-director voor trendy, hier nauwelijks bekende tijdschriften. En voor de grootste Japanse sterren. Ze bedenken de beelden bij een land waar alles altijd verandert, en zijn gepassioneerd door popcultuur, Shibuya-kei.
Pop,” klinkt het bij het designerscollectief Groovisions, “is ons ultieme doel. En een factor waar we altijd rekening mee houden.” “Pop,” zegt Hideki Nakajima van de stijlbijbel Dune, “is een essentieel onderdeel van mijn werk. Hoewel ik uiteindelijk evenzeer onder de invloed ben van het Japanse minimalisme.” Pop verwijst in dit geval naar muziek, maar net zo goed naar meubilair, kunst of cinema. Pop is Serge Gainsbourg. Pop is Jean-Luc Godard. Pop is Saul Bass of Charles Eames. Het populaire modernisme van de jaren vijftig en zestig geteletijdflitst naar het fin de siècle. Gerecycleerd. Opgewaardeerd. Soms overgewaardeerd.
Het duo Pizzicato Five, dat op zijn recentste cd zingt van Tokyo mon amour en My Baby Portable Player Sound, handelt al meer dan tien jaar in futuristische nostalgie, een concept dat wat de muziek betreft nog het best kan worden omschreven als een mix van Eurovisiesongfestivaldeunen en technostampers, gevoerd door onnozele teksten (“roze en paars en parel en oranje/een nieuwe zonnebril/nieuwe sandalen/en een nieuw badpak ga ik kopen”).
Pizzicato Five is helemaal Shibuya-kei, cool en gesofisticeerd in de stijl van Shibuya, een trendy buurt in Tokio waar iedereen T-shirts draagt van Hysteric Glamour en de Beastie Boys grote helden zijn. De visuele identiteit van Pizzicato Five werd op punt gesteld door Mitsuo Shindo, stichter van het gewaardeerde agentschap Contemporary Production. Lang voor de wereldwijde renaissance van de easy listening haalde Shindo al zijn inspiratie uit Europese, hoofdzakelijk Franse kitsch. (Het enige equivalent in Europa was in de jaren tachtig de kleine onafhankelijke platenmaatschappij The Compact Organization, al jaren de thuis van Mari Wilson en vooral Virna Lindt, niet toevallig cultsterren in Japan.)
Je bouwt geen reputatie op nostalgie. Shindo is behalve retrogressief ook consequent vooruitstrevend. De cd werd in Japan gelanceerd in 1982. Maar het duurde verschillende jaren eer hij de ouderwetse grammofoonplaat in de winkelrekken verving. In 1986 had hij een marktaandeel van ongeveer tien procent, twee jaar later werd in Japan tachtig procent van alle titels als cd verkocht. De klassieke 33-toerenplaat bleef intussen de norm voor grafisch ontwerpers: een cd-verpakking was nooit meer dan een fors gereduceerde grammofoonplaathoes. Mitsuo Shindo was een van de eerste art-directors die zijn hoezen ontwierp met de cd in gedachten. Hij experimenteerde met de achterkant van de plastic doos, en met de kleur ervan. De man wordt in Japan en ver erbuiten beschouwd als de uitvinder van de doorzichtige cd-doos. Later, jaren voor elke groep met een ons pretentie discs in digipak begon te stoppen, schakelde Shindo over op karton. Hij bedacht nieuwe vormen. Werkte met aparte boekjes en stickers en inlegvellen. Contemporary Production gaf een nieuwe dimensie aan het begrip pop. Terwijl de jongerencultuur in Europa en de Verenigde Staten langzaam doodbloedde – vervangen door radiovriendelijk gekweel à la Celine Dion – bloeide in Japan de jeugdcultuur. De muziek van Mr Children, Yumi Matsutoya of Cornelius was niet altijd even overtuigend. Maar uiteindelijk deed die muziek er ook niet zo toe. De producten zagen er goed uit in etalages en op televisie, en dat was wat telde.
In de voetsporen van Shindo, die intussen de vijftig gepasseerd is, trad een klein leger jongere ontwerpers aan. Ichiro Tanida, Groovisions en Tycoon Graphics hebben de voorbije jaren hun stempel gedrukt op de jongerencultuur van ons universum. Ze hebben bijgedragen tot het imago van Japan als walhalla van het nieuwe (zie ook Sony’s draagbare televisietoestel uit 1959 en de Tamagotchi), met virtuele personages en min of meer abstracte computercreaties. Jane, de in een computer verwekte superheldin van Tanida, heeft de harten van de wereldpers veroverd. Chapie, de tweedimensionele creatie van Groovisions, smacht ernaar ontdekt te worden door het westen.
Misschien wordt Chapie net zo beroemd als Hello Kitty tijdens Tokyo Pop Groove, van 17 tot 20 juni in het Parijse Maison de la culture du Japon. De Japanse stijl wordt er voor beginners uitgelegd, aan de hand van een tentoonstelling over muziek en grafiek (met hoesontwerpen, posters en video’s), een vertoning van Japanse reclamefilmpjes en, op 20 juni, een concert van Pizzicato Five. Naar aanleiding van het evenement hieronder korte portretjes van de meest toonaangevende ontwerpers van het ogenblik.
MITSUO SHINDO, pionier van de moderne grafiek, begon zijn bureau Contemporary Production in 1985, na een korte carrière als lid van de nostalgische beatgroep Scooters. Hij ontwierp een aanzienlijk aantal markante hoesjes, en bedacht de visuele identiteit van cult-acts als Yumi Matsutoya, Cornelius en Pizzicato Five, maar ook van enkele topgroepen, met name Mr Children en Southern All Stars. Shindo begon dit jaar een eigen platenlabel, Contemporary Records, en maakt sinds kort ook carrière als regisseur. Zijn debuut, Daikanyama Story, is een politiefilm waarin de hoofdrollen worden vertolkt door een aantal van de hipste zangers en muzikanten van Tokio. Twee jaar geleden verscheen bij Korinsha Press het mooi uitgegeven overzicht Design By Contemporary Production (distributie Idea Books).HIDEKI NAKAJIMA is artistiek directeur van de bladen Dune (de absolute stijlbijbel van Japan), Cut, H en Bridge, uitgegeven door het hippe Rockin’ On, dat ook de carrière van de fotografe Hiromix lanceerde. Hij werkt op zijn eentje sinds 1995, en ontving datzelfde jaar acht prijzen van de Art Director’s Club van New York. Najima helpt ook het hippe modeblad Dune in goede banen te leiden. Voor Ryuichi Sakamoto ontwierp hij het fotoboek N/Y en een handvol cd-hoezen. “Wat Nakajima doet met design is het equivalent van wat ik doe met muziek”, aldus Sakamoto.
De twee belangrijkste personeelsleden van TYCOON GRAPHICS zijn Yuichi Miyashi en Naoyuki Suzuki, beiden geboren in 1964. Ze begonnen met Tycoon Graphics in 1991, na een reis naar New York. In 1993 en 1994 mochten ze de Japanse editie van het Britse trendblad i-D vormgeven. Ze kregen een belangrijke prijs voor een campagne in opdracht van de populaire groep Southern All Stars, en ontwerpen editorial, packaging, logo’s en hoezen voor trendy artiesten als Towa Tei (van Deee Lite), Speed (een groep 14-jarige meisjes) en Namie Amuro. Hun werk staat verzameld in G-Men, dat twee jaar geleden verscheen bij uitgeverij Little More.
ICHIRO TANIDA is van 1965. Hij is van opleiding schilder en illustrator, en begon zijn carrière in de schoot van Tycoon Graphics. Hij is sindsdien met zijn eigen agentschap gestart en maakt clips, reclamecampagnes en cd-hoezen. Zijn belangrijkste creatie (op een computercloon van zijn vrouw na) is Jane, een personage in 3D dat de voorbije maanden in zowat alle hippe bladen te zien was. “In de hypercommerciële en ultravisuele wereld van Japan is alles uiteindelijk om fun te doen. Zolang ik niet kan lachen met mijn personages, kan mijn publiek dat ook niet”, zegt hij.GROOVISIONS is een verbond van vijf ontwerpers uit de streek van Kyoto. Hun eerste wapenfeiten: video’s en flyers voor trendy feesten. Yasharu Konishi van Pizzicato Five was onder de indruk, en sindsdien hebben ze voor de groep enkele livevideo’s, hoezen en posters ontworpen (Contemporary Production heeft geen monopolie op de groep: de vorig jaar verschenen cd Happy End of the World werd vormgegeven door een Amerikaan). Vorig jaar maakte Groovisions de grote trek naar Tokio. Daar vonden ze zoals Tanida hun eigen mascotte uit, Chappie, een jong meisje. Geboren uit het scherm van een computer, maar niet driedimensioneel. Chappie werd bedacht volgens het concept van een mannequin bij een agentschap. Ze heeft tot nog toe een contract getekend voor de campagne van een grootwarenhuis. Ze poseert voor kalenders en verpakkingen (bijvoorbeeld Kleenex-dozen). Chappie bestaat intussen op mensenmaat. Binnenkort wordt haar eerste single verwacht.
“Het idee was niet: een personage bedenken met een sterk karakter, maar eerder het omgekeerde”, bericht het collectief uit Tokio. “Een personage dat ook zwakke kanten heeft. Een door de computer gecreëerde figuur moet niet noodzakelijk 3D zijn: dat gebrek aan driedimensionaliteit onderscheidt Chappie van gelijkaardige creaties. Het is haar zwakheid, maar ook haar sterkte en haar alomtegenwoordigheid.” En zeggen ze: “Terwijl Tokio brandt, geslachtofferd aan de crisis, blijven de ontwerpers bouwen aan een mooiere, cleanere, virtuelere wereld.”
Tokyo Pop Groove, van 17 tot 20 juni, Maison de la culture du Japon, Parijs, 101 bis quai Branly, Tel. (00-33) 1-44.37.95.00. Optreden van Pizzicato Five op 20 juni.
1
Ichiro Tanida droeg bij tot het imago van Japan als walhalla van het nieuwe, met virtuele personages als superheldin Jane. Te zien op de Parijse expo Tokyo Pop Groove.
2
Mitsuo Shindo, pionier van de moderne grafiek, ontwierp markante cd-hoesjes, en begon dit jaar zijn eigen platenlabel Contemporary Records.
Jesse Brouns
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier