De Swatch bestaat 20 jaar. Het succesverhaal van het plastic horloge dat Zwitserland redde.

Waarnemers geloofden er geen woord van : moest dát plastic onding Zwitserland van de ondergang redden ? Toen ingenieur Nicolas Hayek zijn Swatch-concept eind jaren zeventig ontvouwde, ging de Helvetische uurwerkindustrie door haar zwaarste crisis ooit. Onder druk van concurrentie uit Hongkong en Japan was de export tussen ’77 en ’83 gehalveerd. Meer dan 50.000 werknemers verloren hun baan.

Tot in ’83 de Swatch wordt gelanceerd : een speels en kleurrijk kwartshorloge met slechts 51 onderdelen in plaats van het gebruikelijke honderdtal. Het werk aan het zogenaamde Delirium Vulgare-project was vijf jaar eerder gestart, met de uitvinding van ’s werelds dunste polshorloge. De bodem van de kast was ook de bodem van het mechanisme, dat langs de bovenzijde bevestigd werd. Het kristalglas werd als laatste element toegevoegd.

Massaproductie dus, maar de schokbestendige, waterdichte horloges boden wel Zwitserse kwaliteit voor een lage prijs. Swatch is niet zomaar al acht jaar de officiële tijdsmeter van de Olympische Spelen.

De 27 uniseksmodellen van toen lijken nu dan gewoontjes, het revolutionaire design kreeg wel een plaats in het Centre Georges Pompidou in Parijs. De al even vernieuwende fun-marketing deed de rest : eind ’85 rolde de tien miljoenste Swatch van de band in het Zwitserse Biel, ver boven ieders verwachtingen. Drie jaar later waren er wereldwijd al ruim vijftig miljoen verkocht. Dankzij globale campagnes en de opening van honderden Swatch Stores, was de naamsbekendheid onovertroffen.

Haast driehonderd miljoen verkochte modellen later is Swatch een heuse merknaam : na de grote POP Swatch in ’86, volgden de Irony-modellen van staal en aluminium, automatische en autokwartshorloges en de Swatch Access, een uurwerk dat toegang biedt tot skipistes of musea. Recenter zijn de Swatch Skin, met 3,9 mm ’s werelds dunste plastic horloge, en de juwelencollectie.

Het Swatch Communication Lab in Milaan, het designcentrum van Swatch, ontwierp inmiddels ruim 2500 modellen, ook bijzondere edities voor feestdagen of grote evenementen zoals de opening van een culturele hoofdstad of de verjaardag van een voetbalploeg. De lijst met gastontwerpers is eindeloos, van kunstenaars als Keith Haring, Mimmo Rotella, Renzo Piano en Pierre & Gilles, tot modenamen als Vivienne Westwood of Jean-Charles de Castelbajac en filmmakers Pedro Almodovar en Robert Altman. Dat hun plastic ontwerpen tegenwoordig voor vele tienduizenden Zwitserse franken geveild worden, daar hoort u de Zwitsers, opnieuw leiders op de horlogemarkt, niet over klagen. n

Wim Denolf