Leer, perkament en papier, dat is het materiaal waarmee Lieve Watteeuw (37) gehavende oude boeken herstelt. Ze werkt nu al acht jaar samen met Ann Peckstadt (34). Het atelier ?duo decimo” bevindt zich in een zonovergoten klaslokaal van een verlaten schooltje.

Piet de Moor / Foto : Lieve Blancquaert

De boeken die we hier restaureren kan je vergelijken met patiĆ«nten. Van elk boek maken we een diagnose. Elk boek krijgt een dossier waarin de gebreken en beschadigingen geĆÆnventariseerd worden. Vervolgens formuleren we onze restauratievoorstellen aan de opdrachtgever.

Het oudste boek dat we behandeld hebben, was de Codex Eyckensis, een evangeliarium uit de achtste eeuw. Het vooronderzoek heeft drie jaar geduurd, de restauratie zelf nog eens twee jaar. Het boek was pas in 1957 de laatste keer hersteld. Technisch deugde die restauratie niet, maar in die tijd stond men inzake opleiding nog nergens. Dat is de jongste tien jaar wel veranderd.

We werken vooral met leer, perkament en papier. Als ze van goede kwaliteit zijn, zijn dat heel duurzame materialen. Neem nu het handgeschept papier. Dat is natuurlijk veel mooier en solider dan het pulppapier op rollen dat in de tweede helft van de negentiende eeuw overal in omloop kwam. Maar ook degelijke materialen kunnen schade oplopen. Een minuscuul metalen deeltje dat per ongeluk tussen de bladzijden van een boek terechtkomt, kan daar door corrosie veel schade veroorzaken.

Het restaureren van oude boeken is een fascinerende bezigheid. Het is op zich al een belevenis om ze zo lang bij je te mogen hebben. Je weet dat zo’n boek als de Codex Eyckensis iets unieks is. Als restaurateur besef je goed dat je met zo’n boek nooit mag experimenteren, dat je geen enkel risico mag nemen. Je moet bij voorbaat weten wat het resultaat zal zijn. Maar ook als je dat weet, geeft het een groot geluksgevoel als je ziet hoe zo’n boek er onder je handen op vooruit gaat. Met vakkennis en zelfvertrouwen komt het wel altijd goed. Maar het blijft hoe dan ook een delicaat werk. Als je eens een dag niet in je goeie doen bent, kan je maar beter aan iets anders beginnen.

Een grote of dure uitrusting heb je niet nodig om dit werk te doen. Wel is het vaak een heel karwei om het goede restauratiemateriaal op het spoor te komen. Vegetarisch gelooid kalfsleer, dat gebruikt wordt om versleten banden en ruggen te herstellen, wordt alleen nog in Groot-Brittanniƫ gemaakt. We gebruiken natuurlijk ook wel modern materiaal, tenminste als het strookt met het karakter van het boek. Wat we doen, is vaak het resultaat van een compromis tussen oud en nieuw.

Het is beter preventief op te treden dan te moeten herstellen. Maar ook de nazorg is belangrijk. Na de restauratie geven we adviezen. Bepaalde boeken worden het best bewaard in een zuurvrij karton. Een zwaar boek met scharnieren mag alleen op een boekensteun geopend worden, zodat het niet onder de druk beschadigd wordt. We willen graag weten waar een boek bewaard zal worden : het maakt een groot verschil uit of het in een rek wordt opgeborgen of in een vitrine wordt tentoongesteld. Het is voor ons heel pijnlijk te moeten horen dat een boek dat we hier hersteld hebben, op een plek belandt waar het in niet al te beste omstandigheden bewaard wordt.

Wij leveren een boek doorgaans af in een doos die uit twee verdiepingen bestaat. De eerste verdieping dient om het boek op maat in op te bergen. De tweede verdieping bevat boekfragmenten die niet meer bruikbaar waren. Wat we tussen de bladzijden aantreffen, stoppen we er ook in, want zo’n gedroogde bloem of een handgeschreven brief maakt immers ook deel uit van de geschiedenis van een boek. Ten slotte wordt het restauratiedossier erin bewaard, waarin precies beschreven staat hoe we te werk zijn gegaan en welke materialen we hebben gebruikt.

We hebben een vijftiental opdrachtgevers, verspreid over heel Belgiƫ. We herstellen gemiddeld een veertigtal boeken per jaar. Onze belangrijkste klanten zijn musea en archieven en soms wel eens een particulier. Omdat inmiddels veel mensen weten met welk materiaal we werken, worden we ook wel eens aangezocht om andere spullen te herstellen : historisch behangpapier, een leren indianenpak, een trommel, een stoel met leren zitting en zelfs een enkele keer een zweep.

Lieve Wateeuw (rechts) en Ann Peckstadt : een groot geluksgevoel.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content