Uiteraard dient een sabbatical om van te genieten, maar af en toe kan evengoed de frustratie toeslaan. Drie genuanceerde getuigenissen van loopbaanonderbrekers.

Peter Frederix, docent EN SCHRIJVER

“Ik liep al jaren met het idee voor een boek rond. In het schooljaar 1990-’91 nam ik loopbaanonderbreking om dat ‘even’ af te werken, een plan dat volledig mislukte. Door een gebrek aan zelfdiscipline kwam ik nauwelijks aan schrijven toe. Ik heb van dat sabbatjaar ongetwijfeld genoten, al weet ik niet meer precies wat ik toen heb uitgevreten. Eind 1999 begon ik aan een nieuwe sabbatperiode, al had ik totaal niet verwacht dat ik er zo lang – intussen al acht jaar – tussenuit zou zijn.”

“Na een eerste versie van het boek ben ik de verhalen door elkaar gaan gooien. De verschillende hoofdstukken op elkaar afstemmen, heeft heel veel tijd gekost. Van dat compositorische werk word ik soms stapelgek. Maar ik kan niet anders dan verder wroeten. Altijd weer moet ik me herpakken. Ik heb immers geen enkele stok achter de deur : geen uitgever en geen deadline. Al moet ik binnen drie jaar toch ergens staan : op dat moment moet ik beslissen of ik al dan niet weer les ga geven.”

“Als het boek af geraakt, wil ik gerust al fluitend terug naar de hogeschool. Af en toe heb ik een periode dat het schrijven niet wil lukken. Gek genoeg lopen de literaire problemen samen met de psychologische. Wil het boek niet vlotten, dan is mijn leven ook minder aangenaam. Als ik vastzit, helpt het om er met mensen over te praten. Soms hoor ik mezelf tijdens die gesprekken de oplossing aanreiken. Zowel de positieve als de negatieve momenten zijn heviger dan toen ik in het onderwijs werkte. Ik doceerde graag en hopelijk hadden sommige studenten er iets aan, maar mij bracht het niet zoveel op. Zelf iets creëren, is iets wat ik moet doen, lesgeven is dat minder.”

“Sinds 2004 heb ik verlof zonder wedde. Financieel red ik het wel. In de zestien jaar dat ik lesgaf, heb ik redelijk wat kunnen sparen. Een eigen woning en auto heb ik niet meer en het is jaren geleden dat ik nog gereisd heb, maar voorts ontzeg ik me weinig. Veel heb ik niet nodig. Familie en vrienden blijven me steunen. Je hoort mensen die een tijdje uit het professionele leven zijn gestapt weleens zeggen dat ze het sociale contact misten. Dat heb ik totaal niet. De enkele mensen uit mijn werkomgeving die ik echt graag heb, zie ik nog altijd geregeld.”

Koen Bergers, werkplaatsleider

“De hoofdreden om een jaar te stoppen met werken, was een verbouwing. Ook andere omstandigheden maakten dat het ideale moment gekomen was. Mijn oudste zoon Nathan stond voor zijn middelbare studies en mijn vrouw moest een operatie ondergaan : het was dus welkom dat ik er meer voor de kinderen kon zijn. Bovendien vlotte het niet met de directie, waardoor mijn job toen niet meer zo prettig was. Het toeval wou ook dat het OCMW, dat toen mijn loon uitbetaalde, de financiering stopzette. Voor mijn werkgever was het dus eigenlijk mooi meegenomen dat ik een sabbatical nam. Het vervelende was dat ik met sommige mensen die ik begeleidde een zekere band had opgebouwd. Het voelde alsof ik hen een beetje in de steek liet. Dat mijn collega er een jaar lang alleen voor zou staan – ik werd immers niet vervangen -, was evenmin een aangenaam vooruitzicht. Maar voor de rest gaf de omschakeling geen problemen.”

“De meeste dagen deed ik karweien in huis, al sprong ik wanneer nodig in het huishouden in en nam ik al eens een snipperdag om bijvoorbeeld met mijn zonen naar Planckendael te gaan. Het kostte me weinig moeite om een zekere discipline aan te houden, al deed ik nu alles op mijn eigen ritme. Dat de stress wegviel, was een verademing. Al te veel kans om te luieren gaf ik mezelf niet, daarvoor ben ik toch te calvinistisch van aard. Op voorhand denk je dat je een zee van tijd hebt, maar dat jaar is zo voorbijgevlogen. Dat viel wat tegen. Ik heb dus veel minder kunnen doen dan ik gepland had.”

“Financieel sprong ik minder ver dan verhoopt. Het vervangingsinkomen bedroeg zo’n 250 euro : je moet dus wel wat geld opzij hebben staan. Een frustratie hier en daar niet te na gesproken, heb ik er toch van genoten. De keuzevrijheid bij de tijdsindeling was zalig. Ik ben ook graag in mijn eentje bezig, ik hoef niet noodzakelijk veel mensen om me heen te hebben. Daardoor was het weer even wennen aan het systeem van door anderen opgelegde regels toen ik de draad van mijn baan weer oppikte. Gelukkig was er intussen een nieuwe coördinator gekomen. Het was een hele opluchting dat de werksfeer verbeterd was.”

“In zekere zin is het spijtig dat ik mijn jaar loopbaanonderbreking nu heb opgesoupeerd. Zo’n sabbatical kan ook praktisch zijn al je je professioneel wilt heroriënteren. Als je voltijds werkt, mag je nog zoveel ideeën hebben, je komt er in die omstandigheden niet toe om die te concretiseren. Je bolt maar voort.”

Annemie Van De Water, kalligrafe EN ONDERWIJZERES

“Om meer te tijd te hebben voor mijn gezin nam ik na de geboorte van ons derde kindje loopbaanonderbreking. Na amper een maand, in oktober 1995, sloeg het noodlot toe : ons jongste dochtertje Pauline stierf aan wiegendood. Al goed dat ik toen niet moest gaan werken. Ik had het niet aangekund om in die donkere periode voor de klas te moeten staan. Het was een bewuste keuze om thuis te blijven en het verdriet een plaats te geven. Vele mensen willen het uit de weg gaan, maar je moet erdoor. Als je vlucht voor de pijn krijg je het vroeg of laat toch weer op je bord. Je moet er proberen mee te leven, als is dat, toegegeven, zeker niet de gemakkelijkste weg.”

“Ik had tijd voor mezelf nodig om het verdriet te verwerken. Gelukkig kon ik veel van me afschrijven. In een dagboek kon ik de gevoelens kwijt waar ik nergens mee terechtkon. Als ik dat nu teruglees, merk ik hoe verward ik was. Het was alsof ik in een moeras aan het ploeteren was. Die ploetertijd heb je nodig om te weten hoe het verder moet.”

“Omdat ik niet werkte, had ik tijd om cursussen en workshops kalligrafie te volgen. Dat hielp me bij het rouwen. Kalligraferen is heel meditatief. Je bent in die mate geconcentreerd dat je aan niets anders kunt denken en tot jezelf komt.”

“Na vier sabbatjaren kreeg ik weer zin in lesgeven. Ik ging deeltijds aan de slag in het tweede leerjaar. Had ik nog eens een moeilijke dag, dan loodste de puurheid van de kinderen mij erdoor. Terwijl ik vroeger vooral met het leerplan bezig was, liet ik nu tijd en ruimte voor de kinderen om hun verhaal te vertellen. Ik leerde meer te kijken naar de kleine dingen.”

“Hoe heerlijk ik de interactie met de kinderen ook vond, na verloop van tijd kriebelde het om meer te doen met mijn kalligrafiepassie. Ik besloot op mijn gevoel te vertrouwen : ik waagde het erop een eigen zaak te starten. ’t Letterhuis is niet enkel een kalligrafiewinkel, het is een ontmoetingsplaats waar mensen in alle rust kunnen lezen, praten en thee drinken.”

“Tegenwoordig luidt mijn lijfspreuk : ‘Volg je geluk en het universum zal deuren voor je openen waar enkel muren waren’, een citaat van de Amerikaanse professor en schrijver Joseph Campbell.”

Door Peter Van Dyck I Foto’s Charlie De Keersmaecker