LUSTELOZE KINDEREN EN HOPELOZE PUBERS. ALS ZICH DAT BEPERKT TOT EEN BAALDAG ZO NU EN DAN, IS DAT HEEL NORMAAL. MAAR ALS DE SOMBERHEID BIJ JE KIND AANHOUDT EN DE FUT NIET MEER TERUGKEERT, KAN ER MEER AAN DE HAND ZIJN. DAN IS HET GOED OM OP TIJD HULP TE ZOEKEN.
Waldo. Knappe kerel, negentien jaar oud, slimme rechtenstudent, lieve broer, fantastische zoon, goede vriend. En dan een maand geleden plots dat ondenkbare : Waldo brengt een kort bezoek aan een vriend in Kortrijk en verdwijnt daarna in het niets. Een week later is er de diepdroeve ontknoping. Zelfdoding. Helemaal in Oostenrijk nog wel. Complete ontreddering. Niets aan hem deed vermoeden dat er zoveel somberheid in zijn hoofd huisde. Met zo’n verhaal vallen alle zekerheden weg. “Waldo wilde misschien té perfect zijn”, vroeg zijn papa Rudy Van Raemdonck zich af kort nadat het trieste nieuws hem bereikte. “En”, voegde hij daar nog aan toe, “de maatschappij is veel te gejaagd aan het worden.” Ook bij bloggers en lezers van onlinenieuws hoorden we soortgelijke geluiden. Zo postte lezeres Els op knack.be naar aanleiding van de vermoedelijke zelfmoord – die later werd bevestigd – van die andere jonge student, Yannick Cumps : “Wordt het niet stilaan de hoogste tijd dat we onze jonge mensen weer een positief toekomstbeeld geven in plaats van steeds het onderste uit de kan te willen ?”
Het past niet in ons beeld van zorgeloze en veerkrachtige kinderen waar wij als ouder en de maatschappij als geheel elke dag voor werken om ze gelukkig te zien. Nochtans sluipt er bij jonge mensen soms vroeg al donkerte binnen. Zoals bij de zevenjarige Kobe, zo vertelt mama Sofie : “Toen Kobe twee jaar was, zijn zijn papa en ik uit elkaar gegaan. Ik lette er goed op dat het allemaal zo harmonieus mogelijk verliep, en ik dacht dat hij door zijn jonge leeftijd de vele spanningen tussen mijn ex en mij niet zou merken. Maar blijkbaar voelen kinderen dat haarscherp aan. Het bracht Kobe in conflict. Begin dit schooljaar was het zijn juf die aan de alarmbel trok. Zijn werkhouding was niet goed, en als er iets niet onmiddellijk lukte, liet hij de moed helemaal zakken en zat dan diep in de put. Samen met de school en het CLB werd beslist om hem een tijd te laten observeren in een psychiatrisch dagverblijf, waar hij uiteindelijk twee maanden heeft doorgebracht. We weten nu dat voor zijn gevoelige karakter het heen en weer gaan tussen twee huishoudens erg verwarrend is. Bij papa zijn er geen regels, bij mama wel, vertelde hij aan de psychologe. Daarnaast blijkt hij van nature ook heel zorgend, en omdat mijn ex vaak de slachtofferrol aannam, maakte Kobe zich zorgen over zijn papa en ging hem zelfs ‘bevaderen’. Heel zwaar om dragen voor zo’n jong kind natuurlijk. Niet alleen Kobe maar ook wij kregen van de psychologe duidelijke richtlijnen waarmee we nu aan de slag moeten.”
ALS DE LACH VERDWIJNT
Een scheiding, een verhuis, een onbeantwoorde liefde, pesterijen of het verlies van een ouder, broer of zus kunnen iets doen breken. Maar evengoed is er soms geen echt aanwijsbare reden maar gewoon een algemeen gevoel van weltschmerz of revolte, eigen aan pubers bijvoorbeeld, en volstrekt normaal ook. Maar bij sommigen duurt de somberheid net iets langer en gaat ze dieper. “Ouders herkennen depressieve gevoelens moeilijk bij hun kinderen”, zegt klinisch psychologe Yvonne Stikkelbroek. “Ze vinden dat er niets aan de hand is en onderschatten de ernst. Nochtans is het belangrijk om op tijd maatregelen te nemen zodat de somberheid niet uitmondt in een echte depressie. Want eens je één keer een depressie hebt gehad, is de kans veel groter dat je hervalt.”
Kinderen met stemmingsproblemen moeten ernstig genomen worden, zo beaamt ook kinder- en jeugdpsychiater Hilde Sijmons van het UZ Leuven. “Vaak zetten ouders pas de stap naar de hulpverlening met hun kind als er een heel duidelijk signaal is opgetreden : de uiting van de zelfdodingsgedachte. Soms is dat hardop, soms in een onderschepte sms of een berichtje online. Eens ze dat opvangen, gaan er honderd alarmbellen rinkelen, maar vaak zitten kinderen al veel langer gevangen in somberheid. Die gevoelens zijn sluipend binnengekomen. Op het moment dat de zelfdodingsgedachte wordt geuit, zitten ze al erg diep. In onze maatschappij worden depressieve gevoelens nog steeds moeilijk herkend maar ook niet altijd onderkend. Wij Vlamingen beschikken niet over goede vaardigheden om over emoties te praten. En met een somber kind scoor je al helemaal niet. Zeggen dat je een depressie hebt, is taboe, ervoor uitkomen dat je kind ervoor in behandeling is, is dat nog veel meer. Vandaar dat volwassenen het aanvankelijk graag wegwimpelen met goedbedoelde adviezen zoals ‘het waait wel weer over’, ‘kop op’, of ‘na regen komt zonneschijn’. Als de signalen dan plots ernstig genoeg zijn en er hulp wordt gezocht, zeggen ouders me vaak : ‘We zagen wel iets maar hadden niet door dat het zo’n vaart zou lopen.’ Of dan kijken ze naar oude foto’s van hun kind en zeggen : ‘Kijk, daar lachte hij nog.’ Dat die lach geleidelijk aan wat bestorven is op het gezicht van hun kind, had niemand echt gezien.”
De cijfers liegen er niet om. Het Agentschap Zorg en Gezondheid berekende dat in Vlaanderen elke dag drie mensen zelf een einde aan hun leven maken. Veertien procent van de Belgen krijgt ooit in zijn leven te maken met een zware depressie, dat is één op de zeven, oftewel drie tot vier kinderen per gemiddeld klasje in een lagere school. Kinderen die ooit moeten afrekenen met sombere gevoelens, verminderde eetlust, slaapstoornissen, gebrek aan energie en suïcidale gedachten, al zullen ze wellicht al een stuk ouder zijn als deze klachten opduiken. Of niet ?
Vorig jaar nog deed een onderzoek in Frankrijk heel wat stof opwaaien. Na een reeks wanhoopsdaden van kinderen tussen negen en elf jaar gaf de Franse staatssecretaris voor Jeugdbeleid Jeannette Bougrab opdracht tot een onderzoek. Bij de bekendmaking van de resultaten reageerde ze geschokt. Psychiater Boris Cyrulnik legde bloot dat er elk jaar zo’n honderd Franse kinderen, tussen vijf en veertien jaar, zich van het leven beroven. Om de drie dagen een kind dus. Volgens Cyrulnik ging het over dertig à veertig overduidelijke zelfdodingen, plus een zeventigtal overlijdens per jaar te wijten aan accidents de parcours : een ongelukkig kind dat te ver uit het raam gaat hangen of onoplettend de straat oversteekt. “We brengen ze onder bij de accidenten, terwijl ze dat eigenlijk niet zijn”, aldus Cyrulnik.
In zijn aanbevelingen voor de Franse regering pleitte hij onder meer voor een uitbreiding van het ouderschapsverlof – minimum tien maanden – en een betere kinderopvang. Verder klonk het dat kinderen niet op jonge leeftijd al onder druk moeten komen te staan op school : ” Il faut cesser le sprint scolaire.” Minder last op kleine schoudertjes dus. Zoals in Finland, gaf hij nog als voorbeeld mee, waar ze het schoolritme naar beneden haalden. Resultaat ? Een terugdringing van suïcide bij minderjarigen van veertig procent. Ook in Japan, waar élk bedrijf een suïcidepreventieplan heeft, bleek dat scholen die meer sport en ontspanning op het menu zetten meer vrolijke kinderen afleveren.
Kinderpsychiater Hilde Sijmons : “In absolute cijfers is het aantal zelfdodingen in Vlaanderen van jongeren tot negentien jaar gelukkig niet zo groot, maar ze zijn wel goed voor een kwart van de doodsoorzaken. Daarom is het goed dat het onder de aandacht komt. Of de veranderende maatschappij aan te duiden is als schuldige, vind ik nattevingerwerk. We zouden dan over meer cijfergegevens moeten beschikken uit het verleden, uit verschillende culturen enzovoort, om te kunnen vergelijken. Waar we wél zeker van zijn, is dat de kiemen van een depressie op volwassen leeftijd vaak al veel vroeger gelegd worden. En daar moet de maatschappij wel meer oog voor hebben : het welbevinden van de burger, het belang van sociale contacten, en ook het niet functioneel moéten zijn. Die zaken moeten nodig meer gevaloriseerd worden.”
DOOR SIGYN ELST
WORDT HET NIET TIJD DAT WE ONZE JONGE MENSEN WEER EEN POSITIEF TOEKOMSTBEELD GEVEN IN PLAATS VAN STEEDS HET ONDERSTE UIT DE KAN TE WILLEN ?
KINDER- EN JEUGDPSYCHIATER HILDE SIJMONS : “ZEGGEN DAT JE EEN DEPRESSIE HEBT, IS TABOE, ERVOOR UITKOMEN DAT JE KIND ERVOOR IN BEHANDELING IS, IS DAT NOG VEEL MEER.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
