Hij doet alles anders. Hij maakt dure en nobele parfums, los van marketingplannen en doelgroepoverwegingen. De onaardse, witte wezens die hij fotografeert voor de make-upcollecties laten geen identificatie toe. Bijna twintig jaar werkt Serge Lutens voor Shiseido. Het lijkt erop dat hij met de zegen van zijn Japanse bazen steeds meer een eigen universum creëert.

Als Serge Lutens voor het interview in de parfumtempel Les Salons du Palais Royal van Shiseido in Parijs binnenstapt, gaat iedereen in de houding staan. Met hoofse knik worden handen geschud. Meneer Lutens is een mythe. Door te zijn wie hij is, een op privacy gestelde eenzaat (“maar beslist geen mensenhater”, benadrukt hij), houdt hij dat statuut makkelijk in stand.

Niemand, behalve een uitgelezen gezelschap ambachtslui, heeft ooit van dichtbij zijn domein in Marrakech gezien. Al meer dan tien jaar is hij bezig met de restauratie van verschillende huizen in de medina. De helft van het jaar woont en werkt hij daar. Wanneer ik vraag naar de Parijse stek van Lutens, moeten zijn naaste medewerkers me het antwoord schuldig blijven.

Van zijn carrière zijn de stappen wel bekend: de jonge man uit Rijsel die met zijn tekeningen onder de arm ging aankloppen bij de Franse Vogue en meteen als visagist, kapper en stilist aan de slag kon; de 12 jaar bij Dior, waarvoor hij de make-uplijnen ontwierp; en sinds 1980 het artistiek leiderschap bij Shiseido, het Japanse cosmeticamerk dat hij een ijzersterk imago gaf.

Serge Lutens is niet echt verbaasd over dit toch opmerkelijke traject. Alles verliep alsof het zo moest zijn. “Ik heb geen opleiding. Niet als visagist, niet als fotograaf, niet als neus”, vertelt hij. “Ik heb alles alleen gedaan. Ik heb nooit geleerd hoe je make-up moet aanbrengen, maar toen ik het deed, lukte het. En ben ik meteen beroemd geworden.”

Hoe dat traject nu verder moet lopen, daar wordt aan gewerkt. Een eerder in Le Monde verschenen bericht dat het contract tussen Lutens en Shiseido niet vernieuwd zou worden, werd ontkend. Er zijn veranderingen op til, maar mét Lutens. Hoewel geen van de twee partijen voorlopig iets kwijt wil, valt tussen de regels te horen dat Serge Lutens binnen Shiseido steeds meer een merk op zichzelf zal worden. Waarschijnlijk komt er een make-uplijn met zijn naam, een exclusieve lijn alleen te koop in uitgelezen verkooppunten. Los daarvan zal de Shiseido-make-up (met of zonder Lutens?) van opzet veranderen en wegevolueren van de seizoengebonden looks. Voorts zullen de unieke parfums die Lutens creëert en alleen in Les Salons du Palais Royal te koop zijn een ruimere verspreiding krijgen. In afwachting: een gesprek met Serge Lutens.

In het jaar 2000 werkt u 20 jaar bij Shiseido. Op welke van uw verwezenlijkingen bent u het meest fier?

Serge Lutens: Zo bekijk ik dat niet. Heel het leven is een weg die je aflegt. Het ene vloeit uit het andere voort. Ik heb het gevoel dat het beeld van de Shiseido-vrouw met me meegaat, ze volgt me, nu al jaren.

Les Salons du Palais Royal heb ik zo kunnen inrichten omdat ik een huis in Marokko heb en daar geïnteresseerd raakte in architectuur en decoratie. Voor de parfums haal ik ook veel inspiratie uit Marokko, maar er zaten al veel geuren in mijn geheugen.

De vrouw op uw make-upfoto’s lijkt tijdloos. Is ze in al die jaren geëvolueerd?

Ik weet het niet. Ik zie dat niet, ze is als een persoonlijke reflectie van mij. Ze is geen vrouw van vlees en bloed, maar de expressie van een kunstenaar. Ze is verrassend overgekomen, excentriek zelfs, onmogelijk. Door de jaren is men haar anders gaan bekijken. Men begon te zien dat ze mooi is, après tout, misschien wel mooier dan alle anderen. En ze vraagt niet dat je op haar gelijkt.

In tegenstelling tot andere cosmeticamodellen, kan je je niet met haar identificeren.

Zeker niet. Er zijn zoveel verschillende vrouwen in de wereld, hoe zou je willen dat die zich allemaal identificeren met één type? Zelfs al werk je met verschillende types modellen, het zal toch nooit hetzelfde zijn. Het gekozen model is immers een zeer mooi meisje dat omringd wordt door een heel team professionals: visagist, stilist, fotograaf. Het idee dat iemand op haar kan lijken, is een illusie. Ik wil zo’n leugen niet, ik heb alleen mijn eigen waarheid.

Wat betekent ze dan voor vrouwen die make-up van Shiseido kopen?

Ze zullen het beeld misschien gewoon mooi vinden. Of geïntrigeerd zijn. Ze zullen de producten misschien willen betasten, willen gebruiken, zonder iets te willen nabootsen. We geven onze klanten geen directieven zoals andere merken dat doen.

Er wordt gefluisterd dat u met Shiseido een make-uplijn onder uw eigen naam zal uitbrengen.

Shiseido heeft inderdaad heel wat projecten voor de komende jaren. Maar ik kan nog geen details prijsgeven. Er zijn verschillende mogelijkheden. Een eigen make-uplijn? Bijvoorbeeld. Maar ik heb het niet zelf gezegd.

Hoe moet een make-uplijn er volgens u uitzien? En wat denkt u van de haute-couleur-aanpak van Terry, waar je uit een uitgebreid kleurengamma make-up op maat kan laten maken?

Ik wil Terry niet afkraken, maar ik vind haar aanpak veel te ingewikkeld. Het tegenovergestelde van wat vrouwen eigenlijk willen: hun leven vereenvoudigen. Je eigen kleur lippenstift laten aanmaken en dan enkele weken wachten om een paar tubes te krijgen, als dat luxe is, heb ik er niets van begrepen. Ik weet dat je heel weinig nodig hebt om je op te maken. Als ik iets doe, dan zal ik het aanbod sterk vereenvoudigen. Ik denk aan een aantal uitgezochte producten – een keuze die helemaal de mijne moet zijn – van een zeer hoge kwaliteit in een prachtige verpakking. Ik streef naar mentale rust en waarschijnlijk doen veel vrouwen dat ook. De keuze uit een excessief aanbod is de nachtmerrie van deze tijd.

Behalve Féminité du Bois zijn al uw parfums, en u creëert er 2 per jaar, alleen te koop in Les Salons du Palais Royal. Komt daar verandering in?

Er komt zeker geen kopie van Les Salons. Het interieur hier (een zinnenprikkelende mix van Arabische, Japanse en westerse elementen, TM) is exceptioneel en moet dus uniek blijven. Misschien zullen we om commerciële redenen de parfums distribueren via een aantal geselecteerde verkooppunten. Maar het zal altijd beperkt blijven. Mijn parfums zijn immers duur. Ik gebruik nobele essences en daarop doe ik geen toegevingen. Maar als je de schaal iets vergroot, kan je de prijs misschien een beetje drukken. Het moeilijke nu is een industrieel productieproces afstemmen op 1 boetiek in de wereld. Dat is zeer duur. We verliezen hier zeker geen geld, maar we verdienen er ook niet zo veel mee.

Was het voor u als visueel ingesteld persoon niet moeilijk om parfums te creëren?

Nee. Om te beginnen gaat het vooral om het vertalen van ideeën: ik word goed omringd. ( Rahät Loukoum en Muscs Koublaï Khän, de twee nieuwste parfums, zijn een creatie van Lutens en de neus Christopher Sheldrake, TM.) Bovendien meng ik de genres niet. De maquillage staat apart, de foto’s, de parfums. Alles behoort tot het universum Serge Lutens, maar de genres zijn verschillend.

U gebruikt voor uw parfums vaak ingrediënten uit de Arabische wereld.

Ik werk met rijke materialen die al gebruikt werden bij het ontstaan van de parfumerie, en die ligt in de Arabische wereld. Veel van die ingrediënten laat men in de hedendaagse parfumerie links liggen omdat ze te duur zijn. Je kan stellen dat 20 procent van de essences overgeëxploiteerd worden: de minst dure. Tachtig procent wordt nauwelijks of niet meer gebruikt. Als er niet zo’n mensen als ik geweest waren, dan zouden bepaalde essences er gewoon niet meer zijn. Vergelijk de persdossiers van voor Féminité du Bois en die van daarna. Nu vind je steevast in de samenstelling mirre, amber, muskus. Maar bon, dat heeft niets te maken met de manier waarop ik die ingrediënten gebruik. Mijn parfums zijn creaties, geen marketingproducten.

U maakt geen onderscheid tussen geuren voor vrouwen en voor mannen.

Ik heb niets uitgevonden. Sinds de Oudheid, tot in de 19de eeuw, was de parfumerie polyvalent. Het idee om een onderscheid te maken, kwam zeer duidelijk na de Eerste en werd nog versterkt na de Tweede Wereldoorlog. Met de doorbraak van de reclame, zeg maar. Voor mij heeft parfum te maken met aangename geurherinneringen en met smaak. Als je mij vraagt: “Kan een man rozen dragen?”, dan heb ik geen antwoord. Daarop kan alleen de man in kwestie antwoorden. Een oudere elegante meneer die hier klant is, koopt voor zichzelf Rose de Nuit. Hij houdt van rozen en het staat hem fantastisch. Ondanks het feit dat je het eerder als een vrouwelijk parfum zou bestempelen. Catherine Deneuve draagt het. Het onderscheid tussen mannen en vrouwen in de parfumerie is ten nadele van de mannen. Ze kunnen niet meer dragen wat ze graag willen, ze kunnen er alleen van genieten bij iemand anders. (Lachend) Is dat nu een mooie evolutie?

Parfums worden tegenwoordig bestempeld als een socio-cultureel gegeven: om je te identificeren met een bepaalde groep, moet je dit of dat parfum dragen. Men spreekt nog nauwelijks over de geur, wel over mannen- en vrouwentypes. Breng toch een parfum aan om jezelf een plezier te doen, omdat het je aan leuke dingen doet denken!

Wat is uw mooiste geurherinnering?

Ik heb er veel. Het is begonnen met cederhout. Ik kwam 30 jaar geleden in Marrakech aan en ik rook ceder. Een immense ervaring. Ik heb meteen gezegd: ik maak een parfum met ceder. Het heeft 20 jaar geduurd, maar Féminité du Bois is er. Zo ging het verder. Ik wandelde door de soeks en rook amber, het werd Ambre Sultan.

Hoe ziet u de moderne parfumerie evolueren?

De commerciële, door marketingimperatieven geleide parfumerie is ten dode opgeschreven. Binnen de 15, 20 jaar. Het zal tijd vragen, 30 jaar misschien. Maar ik vergis me niet: ze gaat ten onder.

Zijn er neuzen die u bewondert?

De meesten zitten vast in een systeem, in een beroep. Ik ben geen echte professional, wat ervoor zorgt dat ik het kan doen omdat ik het graag doe, op mijn ritme, zoals ik het wil en voel. Anderen maken parfums zoals ze denken dat ze moeten gemaakt worden. Dat is een totaal ander uitgangspunt.

U kijkt graag terug in de geschiedenis. Toch bent u de trends vaak voor geweest. In make-up, in parfum.

Dat was nooit beredeneerd, het ontstond uit de wil om mezelf te zijn. Ik heb de dingen gedaan zoals ik ze voelde, ik kan niet anders. Als ik iets niet aanvoel, dan is het resultaat niet goed.

U wordt zeker op parfumgebied vaak gekopieerd.

Les Salons du Palais Royal zijn bij wijze van spreken een marketingcentrum voor de parfumerie geworden. Maar als je vertrekt vanuit een of ander marketingidee, lukt het toch niet. Ik kan tientallen pogingen tot Féminité du Bois aanwijzen. Je vindt nog nauwelijks een parfum zonder ceder, mirre of amber. Iedereen wil die oriëntaalse touch. En dus gebruiken ze een druppel van die essences. (Lachend) Een druppel per ton, heb ik gehoord.

Vroeger bleven vrouwen één parfum hun leven lang trouw. Vindt u dat het zo hoort?

Er zijn geen regels. Je kan afwisselen. Een parfum voor de lente, voor de zomer. Of je kan met verschillende geuren verschillende facetten van jezelf belichten. Zoals je ook je garderobe aanpast aan je mood en de omstandigheden. Toch vind ik dat als je meerdere parfums gebruikt, ze een gemeenschappelijke basis moeten hebben.

Trui Moerkerke / Foto’s Sven Everaert