Veerle Helsen

Aan de Côte d’Azur staat een architecturale villa die op uw to visit-lijst moet. Verscholen op een klif aan de zee, rank en slank. Het lijkt wel een stoomboot met een trap in glas en metaal als elegante schoorsteen. Een constructie uit 1929, die zo vernieuwend was voor haar tijd dat ze vandaag nog altijd hedendaags oogt. Getekend : de Ierse architecte Eileen Gray. Een cocktail van vandalisme en verwaarlozing werd haar magnifieke villa E-1027 bijna fataal (om de cijfers te ontleden moet je alfabetletters tellen, blader voor de oplossing naar pagina 118). De modernistische grootmeester zelf, Le Corbusier, tekende er seksistische en beledigende schilderijen op de muur, “als een pissende hond die zijn territorium wil afbakenen.” Niet onze woorden, maar die van Rowan Moore, architectuurcriticus bij The Guardian. En toen moesten de Duitsers nog komen. Die gebruikten het iconische gebouw als schietschijf tijdens de oorlog. Toch overleefde het. Meer nog : het Witte Huis blinkt weer. Je kan het sinds kort zelfs bezoeken.

“Het is op de scheiding tussen de woonkamer en het terras dat je als bezoeker de vrouwelijke, warme toets van Eileen Gray aan den lijve ondervindt”, schrijft onze reporter die de villa bezocht. “Villa E-1027 komt pas volledig tot haar recht met alle ramen en deuren open. Gray creëerde intimiteit en tegelijk openheid.” “A house is nót a machine”, weerlegde Eileen Gray de opvattingen van Le Corbu, die gebouwen vergeleek met machines à habiter. “De armoede van moderne architectuur zit in het wegstoppen van alle sensualiteit,” vond de architecte. Architectuur was een mannenbastion in de eerste helft van de vorige eeuw, en toch wist Eileen Gray haar stempel te drukken op het modernisme. Haar villa stond en staat er.

Fastforward naar ruim een halve eeuw later. Op 31 maart 2016 overleed Zaha Hadid, ’s werelds beroemdste architecte. In 2004 was Hadid de eerste vrouw ooit in de geschiedenis die de beroemde Pritzker Prize won – vergelijk het met de Nobelprijs voor Architectuur. In een opiniestuk voor www.weekend.be schreef ik toen : vraag tien mensen op straat wie Zaha Hadid is en nauwelijks twee weten het antwoord.

Ik nam de proef op de som. Zaha Hadid bouwde in Antwerpen het Havenhuis, de nieuwe hoofdzetel van het Havenbedrijf. Het wordt dit jaar nog ingehuldigd en je kan er niet naast kijken, want het ziet eruit als een ruimteschip dat is neergedaald op de oude brandweerkazerne. Ik vatte enkele dagen na haar dood post op een bankje aan het Kattendijkdok, letterlijk in de schaduw van haar blinkende schip, en vroeg voorbijgangers of de naam Zaha Hadid een belletje deed rinkelen. Ze had toen op de voorpagina van alle kranten ter wereld gestaan. Tien passanten later : één op tien. Een student architectuur die instagramfoto’s kwam schieten – hasthag #amazing – redde de eer van de Antwerpenaars.

Hoe kan het dat de naam van de architecte die eigenhandig de skyline van de stad hertekende, zo weinig bekend is ? Hoe kan het dat met Zaha Hadid de laatste grote vrouwelijke architect met wereldfaam overleed ? Architectuur is nog altijd een mannenbastion. Van docenten, over bouwvakkers, landmeters, aannemers, en ga zo maar door. Mannen domineren hét beroep dat het uitzicht van de wereld bepaalt.

Zaha Hadid ontwikkelde een compleet eigen stijl, los van de architectuur van haar collega’s in de twintigste en eenentwintigste eeuw. Organisch, welgevormd, vloeiend, buitenaards. Golvend als een toefje slagroom. Sommigen noemen het ‘poëzie met stenen’. Ze stak een vorm van vrouwelijkheid in haar ontwerpen waar haar mannelijke collega’s alleen maar jaloers op kunnen zijn. Ik schreef het al net na haar dood : hoog tijd om u op een terras te installeren, in de schaduw van de spectaculaire ufo, en er eentje te drinken ter nagedachtenis van haar.

veerle.helsen@knack.be

VEERLE HELSEN

Zaha Hadid stak een vorm van vrouwelijkheid in haar ontwerpen waar haar manne-lijke collega’s alleen maar jaloers op kunnen zijn

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content