De bank BBL prezenteert in haar tentoonstellingszaal aan het Brusselse Koningsplein de belangrijke expositie “In de schaduw van Babel”. Honderden kostbare kunstvoorwerpen zijn er te zien, uit de gouden periode van Mesopotamië of het Tweestromenland, nu zo’n twintig tot dertig eeuwen geleden.

Wie aan Mesopotamië denkt, denkt aan bijbelse mytes als de zondvloed, de toren van Babel, de ziggurats en de hangende tuinen van Babylon. Sinds de archeologische opgravingen vanaf de 19de eeuw werd duidelijk dat dáár de bakermat van onze westerse beschaving ligt, met verworvenheden als landbouw, schrift en wiskunde. Maar voor die tijd bleven onze voorouders vooral aangewezen op duistere bronnen uit de oudheid zelf, waarbij evenveel bruikbare gegevens als regelrechte fabeltjes opdoken. De bekendste overlevering is die van de Toren van Babel : in bijbelstudies van monniken en kerkvaders symbolizeerde die beroemde toren de hoogmoed van de mens die zo vermetel was geweest een monumentale tempeltoren op te trekken die tot in de hemel reikte. De god van de kristenen strafte die hoogmoed door via een “Babelse spraakverwarring” de toren te laten instorten. Diezelfde god had de volkeren op aarde eerder al met een andere ramp gestraft, in de vorm van de grote zondvloed. Recent wetenschappelijk onderzoek veronderstelt dat al die gesels Gods in de bijbelse traditie in feite latere echo’s zijn van grote natuurrampen die sommige steden van het oude Mesopotamië hadden getroffen.

Het roemrijke verleden van het Nabije Oosten werd in latere tijden ook nog op andere manieren geaktualizeerd, in literatuur, muziek, schilderkunst en film. Tot zelfs in het stripverhaal : op het eiland Amoras worden de pogingen van Suske en Wiske om er een katedraal op te richten gedwarsboomd door de snode volgelingen van de Stalen Bloempot-sekte. Die wilden immers een nieuwe toren van Babel oprichten, de “Toren van Babbellar”, een steengeworden versie van het politieke gebabbel en getater. Tekenaar Willy Vandersteen, de “Bruegel van het Belgische beeldverhaal”, had voor de aloude strijd tussen papen en geuzen nieuwe figuranten gevonden.

De expositie “In de schaduw van Babel” toont relikten uit die oude kulturen van het Nabije Oosten : Mesopotamië, Assyrië, Urartu, Luristan, Cyprus, Fenicië en Zuid-Arabië. De meer dan vijfhonderd kunstobjekten zijn alle afkomstig uit Belgisch privé-bezit, waarbij het niet altijd duidelijk is of ze verkregen werden via wetenschappelijke, legale opgravingen of uit de handen van schattenjagers.

De oudste en meest tot de verbeelding sprekende beschaving is die van Mesopotamië, of het Tweestromenland tussen Eufraat en Tigris. Verschillende kulturen volgden elkaar hier op : de Sumerische, de Semitische, de Babylonische (met de Hammurabi-codex) en de Assyrische kultuur, waar prachtige laagreliëfs nu nog getuigen van de roemrijk geachte wapenfeiten. Diverse objekten uit deze tijden zijn te zien : de befaamde rolzegels, de tabletten met spijkerschrift, een maquette van de ziggurats of tempels op reusachtige terrasvormige torens enzovoorts. Pas sinds de archeologische opgravingen in de 19de eeuw ontdekte men overigens dat de ziggurats rechthoekig waren. De eeuwen daarvoor moest men zich behelpen met de overlevering van feiten en verzinsels : zo schilderden Bruegel, Henri van Cleve en andere kunstenaars een ronde Babel-toren, omdat ze zich inspireerden op het Romeinse Coliseum. Want dat hadden ze tenminste met eigen ogen gezien.

“In de schaduw van Babel”, BBL-gebouw Koningsplein 6 in Brussel, tot 26 maart. Dagelijks open van 10 tot 18 uur, woensdag tot 21 uur. Toegang 180 frank, catalogus 850 frank. Info : (02) 547.22.92.

Albasten reliëf, uit de neo-Assyrische periode (721-705 v. Kr.) : getuigenis van roemrijk verleden.