Ornette Coleman is terug. Zijn eerste album in wel zeven jaar heet “Tone Dialing”.

En straks komt de saxofonist naar Antwerpen met een totaalspektakel.

“Als er iemand iets biezonders kan, mag hij met ons komen meedoen. “

ROB LEURENTOP

Ornette Coleman (65) heeft goed nieuws, die dag. “Ik droom er al lang van om een saxofoon van hout te bouwen”, zegt hij. “En nu heeft net iemand mij verteld dat ook Adolphe Sax met dat idee rondliep. Dat is een geweldig bericht, dat de uitvinder van de saxofoon daar zelf aan dacht. Er is dus nog hoop. “

Een saxofoon van hout. Eens was het anders. Toen, al bijna veertig jaar geleden, was Coleman de man met de gevreesde sax van witte plastiek. Een wegwerpding uit Engeland omdat hij geen geld voor een behoorlijk instrument had. Maar hij hield ook van het geluid : direkt als de menselijke stem.

Dat geluid maakte van Coleman de meest omstreden figuur in de jazz. Het debuut van het Ornette Coleman Quartet in de Five Spot in New York in 1959 is wellicht het ophefmakendste ooit.

Avond na avond zat de morsige klub vol. Critici en muzikanten vlogen elkaar in de haren. Sommigen zagen God, anderen kregen de slappe lach, weer anderen liepen gillend weg. Het tijdperk van de free jazz, de New Thing, de avant-garde kon beginnen. De jazzwereld was verdeeld en is dat vandaag nog. Ornette Coleman is een genie, Ornette Coleman is een charlatan.

In de jaren zeventig veranderde hij van koers. Prime Time werd een van de eerste en invloedrijkste elektrische bands. Maar in feite bleef Ornette Coleman doen wat hij altijd al had gedaan : naïeve melodieën verzinnen die hij in een wat bizarre kontekst plaatst.

Zijn inspiratie : de muziek die hij om zich heen hoort, de muziek van het volk. De rhythm & blues van zijn armzalige jeugd in Fort Worth, Texas, de bebop van zijn leerjaren in Los Angeles, de muziek van zijn vele reizen overal ter wereld.

Ornette Coleman filozofeert graag over zijn werk. Hij spreekt dan in raadsels die vaak even worden opgelicht door een flits van inzicht of de glans van een poëtische gedachte. Zijn filozofie heet Harmolodics. Ze impliceert demokratie voor alle muziek en haar beoefenaars. Coleman schrijft er een teoretisch werk over, maar dat raakt maar niet klaar.

Praten met Ornette Coleman is niet vanzelfsprekend. Hij antwoordt zelden op vragen, maar licht er vaak een detail uit dat zijn nieuwsgierigheid prikkelt. Zoals zijn muziek haar eigen wetten heeft, zo bezit de man een eigen, niet altijd meteen toegankelijke praatlogika. Eerlijk, je denkt wel eens dat hij met onbewogen gelaat grapjes zit te vertellen.

Coleman praat met een wat vlakke stem en lispelt lichtjes. Hij is een geduldig en vriendelijk man, bezorgd om de dame van de platenfirma die in de tocht zit. Na het diner wilde hij zijn deel van de rekening betalen ongehoord gedrag in de showbusiness. Maar met show business, zo zou hij zeggen, heeft Ornette Coleman niets te maken. “Ik ben een mens die zich probeert uit te drukken. “

Op de hoes van de cd staat een mooie telefoon met kleurentoetsen afgebeeld. Erboven staat “Tone Dialing”. Wat betekent dat precies ?

Coleman : Tone Dialing is een vorm van kommunikatie… met mensen die niet in de kamer zijn. Je roept iemand op… met tonen van de telefoontoetsen. Dan roep je iets op met de toon van je stem… ja, je stem vertelt wie je bent…, de stem is beter dan een vingerafdruk.

Dit album is het eerste voor een gloednieuw label, Harmolodic. Het label is helemaal anders dan alle andere waar u ooit voor opnam ?

Coleman : Het is mijn eigen imprint en het is mee een idee van mijn zoon Denardo Coleman. Hij is mijn manager, hij speelt drums in de band en hij produceert al mijn platen sinds 1979. Denardo praatte met Polygram over mogelijke nieuwe produkties en het uitbrengen van bestaande opnamen. Wij hadden het gevoel dat het klikte tussen ons en we gingen samen nog een eind verder in de onderhandelingen. Nu hebben we een heel interessante overeenkomst op lange termijn. Zij willen ons echt de dingen laten doen zoals we ze aanvoelen.

Hoe zou u dat zelf omschrijven ?

Coleman : Elke muziek en elke muzikant zijn gelijk, ongeacht ras, kleur, afkomst of religie.

Het first amendment van de muziek ?

Coleman : Ik denk niet in politieke termen. De mensen bestonden voor er politiek kwam.

Welke muziek moet er dan op dat label komen ?

Coleman : World Music. De voorbije twintig jaar heb ik heel veel gereisd en heel veel muziek gehoord en gespeeld in alle uithoeken van de wereld. Volksmuziek, klassieke muziek, gezongen, instrumentaal. Met de eenentwintigste eeuw in zicht moeten het kastesysteem en de hiërarchie in de muziek worden vernietigd.

Iedereen die iets tot uitdrukking kan brengen dat mooi genoeg is om een ander mens te ontroeren, moet worden gehoord… waar hij ook vandaan komt, wat ook zijn of haar plaats in de wereld mag zijn. Nog maar pas hoorde ik in Londen een man met een kilt aan bebop spelen op een doedelzak. Fantastisch !

World Music is zo’n modieus begrip. Bent u niet bang om daarmee geassocieerd te worden ?

Coleman : Met world music bedoel ik gewoon muziek van de hele wereld, van mensen die zichzelf zijn. Niet een of andere commerciële kategorie. Nu, als het begrip in de mode is en het heeft een gunstige invloed op de verspreiding van de muziek, dan vind ik dat geen punt. Ik hecht aan etiketten niet het minste belang. Toegegeven, een zeker nut kunnen ze wel hebben. Iemand die een brood wil kopen, gaat naar de bakker, niet naar het benzinestation. Dat is dan ook alles.

Er komt op Harmolodic niet alleen muziek van Ornette Coleman ?

Coleman : O nee. Maar het eerste album is wel een van mijn band PrimeTime. Ik ben aan de muziek beginnen werken toen ik de tweede editie van Prime Time opzette, ongeveer vijf jaar geleden. Het is dus echt de muziek van deze band.

Deze editie van Prime Time ziet er wel heel anders uit dan de vorige ?

Coleman : Wij hebben een klassieke gitaar, een elektrische gitaar, een basgitaar en een contrabas, piano, drums, ik zelf, een tablaspeler. Een breder palet, precies om al die invloeden te kunnen opnemen.

Uw tablaspeler lijkt wel erg belangrijk. Er wordt op cd zelfs een stuk naar hem genoemd.

Coleman : Iedereen in Prime Time is belangrijk. Maar je hebt gelijk, Badal is heel biezonder. Hij komt uit Calcutta maar woont al lang in Amerika. Hij zat bijMiles Davis en ik geloof dat hij wel op duizenden platen meespeelt. Iedereen wil hem hebben, zo goed is hij. Maar Badal zegt : laat me maar bij Prime Time blijven, daar kan ik mezelf zijn.

Om je een idee te geven hoe goed Badal wel is : laatst hadden we een koncert in Boston en na afloop kwam er een vrouw op hem toe. Meneer Badal, zei zij, ik heb aan uw tablaspel al meer orgasmes te danken dan aan om het even wat. Stel je voor, haar man stond erbij toen ze dat zei.

Op het nieuwe album staat een bewerking van een stukje van Bach.

Coleman : Dat is het favoriete stuk van onze gitarist… Rosenberg. Hij speelde het voor me op zijn auditie en ik speelde het met hem mee, harmolodische variaties, om hem te laten horen waar ik met de muziek heen wilde. Toen het voorbij was, zei hij : ik wil bij je band komen.

En waar wilde u heen ?

Coleman : Luister naar het stuk op het album. Rosenberg speelt het eerst a capella. Dan speelt hij het een tweede keer, met partijen van de rest van de band erbij. Hij speelt het volslagen identiek en toch lijkt het alsof hij het helemaal anders doet door alles wat er omheen gebeurt. Niets is wat het lijkt en alles verandert naargelang van de kontekst. Dat vind ik interessant.

Bedoelt u dat met uw zogenaamd harmolodisch systeem ?

Coleman : Ik zou het geen systeem noemen, eerder een manier om de dingen te bekijken en aan te voelen.

Ik vind niet dat uw muziek biezonder moeilijk klinkt. Maar ik heb in al die jaren nog nooit wat begrepen van de hele harmolodische teorie. Is dat nodig om echt van de muziek van Ornette Coleman te genieten ?

Coleman : Nee. Als je ervan geniet, heb je ook het harmolodische principe begrepen. Het is als met taal. Een geoefend oor herkent zelfs in vreemde talen iets van de betekenis : een vraag, een bevel, angst, woede… Ieder woord heeft een klank… en die klank roept voor iedereen iets op.

Om op Bach terug te komen : wat roept die voor u op ? Een bepaalde traditie ?

Coleman : Helemaal niet. Ik heb geen bijbedoelingen als ik zo’n stuk muziek gebruik. Dat houdt geen enkele vorm van kommentaar in. Het is gewoon een melodie, een liedje waar we wat mee kunnen doen. Maar ik zou evengoed een country & western-nummertje kunnen gebruiken of zwarte kerkmuziek.

Is die melodie dan niet heel bepalend ?

Coleman : Draagt u schoenen ?

Ik moet dat toegeven.

Coleman : It’s not the shoes thatlead, it’s your feet. Zo is het ook met de melodie. Het is een verpakking, een doos, een zak, een schoen. Je kunt van schoenen veranderen, maar niet van voeten.

Het gerucht gaat dat u aan uw autobiografie schrijft.

Coleman : Dat moet ik ontkennen. En ik zal nooit een autobiografie schrijven. Mijn leven is helemaal niet anders dan andere levens. Je wordt geboren, je groeit op, je hebt problemen, je probeert te overleven. Iets anders is er niet. De manier waarop kunstenaars en andere figuren worden opgevoerd als heel biezondere wezens vind ik ronduit verwerpelijk.

Straks komt u naar Antwerpen met een biezonder programma dat wordt omschreven als “The Event”. Wat moeten wij ons daarbij voorstellen ?

Coleman : Zang, rap, dans, video en natuurlijk Prime Time. Alles wat de zintuigen raakt, krijgt een plek. Daarom dacht ik… misschien is er wel iemand… hier… met heel unieke gaven…, met biezondere talenten die het diepste in de mens beroeren. Dan zou ik willen dat die persoon zich bij ons voegt en deelneemt aan het gebeuren.

Gebeurt dat wel meer ?

Coleman : Laatst leek het wel een wonder. Ik had net een boek gelezen van een Engels echtpaar op zoek naar mirakuleuze gebeurtenissen. Op Tahiti ontdekten ze een soort tovenaar die aan piercing deed…, alle lichaamsdelen die je je kunt voorstellen. Zo bracht hij de mensen in spirituele trance, hij kon ze zelfs op vuur laten lopen. En ik dacht… als dat in Amerika ook maar eens kon. Toen kwam er een man naar ons toe die Fakhir heette… en die bezat dezelfde krachten. Tijdens het koncert piercete hij de lichamen van vrijwilligers… Het was ongelooflijk…, het publiek raakte buiten zichzelf maar niemand ging weg… En nu heb ik een visioen van een persoon in dit land… die ook een talent en een kracht bezit om mensen in vervoering te brengen. Als die persoon dit leest…, kom dan naar ons toe. Wij kunnen samenwerken.

Ornette Coleman & Prime Time, Tone Dialing Tour. Multi Media Event, Elisabethzaal, Antwerpen, 7 november. tel. (03) 233.84.44.