Waterpartijen, bamboe, speciale planten en snoeiwijzen en vooral een ongewone rust. De essentie van een Japanse tuin, ook hier bij ons.

Tekst en foto’s : Jean-Pierre Gabriel

De tuin van Robbie Mourmans is in meer dan één opzicht buitengewoon. Van bij de eerste aanblik vallen de elementen op die aan klassieke Japanse tuinen in de oude keizerlijke stad Kyoto doen denken : de gekozen plantensoorten, de plaats die ze toegewezen kregen, de manier waarop ze gesnoeid werden, het belang van minerale stoffen, decoratieve elementen, bamboe en, last but not least, de prominente aanwezigheid van water.

Ook de evolutie in de opeenvolgende seizoenen volgt hetzelfde verloop : in april bloeit de grote kerselaar in al zijn pracht, een maand later zien we kleurrijke golven van duizenden bloeiende azalea’s, met daartussen her en der enkele Cornus-soorten en magnolia’s. De zomer is geen uitschieter in deze tuin, maar je kan wel rustig genieten van de ronde snoeivormen van de talloze coniferen en de grote Japanse azalea’s. De herfst biedt dan weer een warme kleurenpracht in gele, oranje en rode tinten, te beginnen bij de Japanse esdoorns. Terwijl winterse dagen de ingeslapen natuur af en toe bedekken met een prachtige witte dons.

Zo’n hechte band met het land van de rijzende zon zou doen vermoeden dat Robbie Mourmans Japan vaak heeft bezocht. Niets is minder waar. Eén reis was voldoende om ideeën op te doen en ze in praktijk om te zetten. Informatie uit boeken en een uitstekend organisatietalent dat Robbie ontwikkelde aan de zijde van haar man, die een groot voedingsbedrijf heeft in Nederland deden de rest.

Robbie Mourmans is een vastberaden vrouw die in alles wat ze onderneemt tot het uiterste gaat. Haar interieur bijvoorbeeld bestaat volledig uit meubelen van Gaetano Pesce en Ettore Sottsass, voor haar de grootste designers. Heel wat stukken in de retrospectieve Gaetano Pesce in Bobourg kwamen trouwens uit haar collectie. Zij gaat ook geregeld op bezoek bij beide heren en hun creaties zijn basisstukken in de galerie van haar zoon Ernest (Mourmans Gallery in Knokke).

Ook het ontwerpen van haar tuin was het resultaat van een doorgedreven zoektocht. Als vertrekpunt was er immers niets meer dan een banaal stuk vlakke grond van twee hectare, gewonnen op een dennenbos. De omgeving rond het huis vertoonde niet het minste reliëf dat inspiratie kon bieden voor een landschapstuin. Er moesten dus glooiingen worden aangelegd. Dat gebeurde met de aarde die werd uitgegraven voor de waterpartijen. Die vormen de essentie van de tuin.

Voor het huis zijn ze nog vrij discreet : het water stroomt door een bedding van stenen en keien, onder een bruggetje door, naar de grote vijver met het aanpalende theehuis. Maar achter het huis speelt het water een hoofdrol. Overal baant het er zich een weg, klatert neer uit fonteinen in bamboe of slingert als een glinsterende aal tussen stenen en keien. Elders vormt het dan weer een beeld van sereniteit en rust, een rimpelloos vlak waarin de omringende planten zich spiegelen. Dat weerkaatsingseffect was ook voor Robbie een prettige vaststelling, want niet gepland. Het waren vrienden die de tuin kwamen bewonderen, die haar attent maakten op de mooie spiegelbeelden, vooral rond de grote rode houten brug.

Water is echter meer dan een decoratief element. Er zwemmen ook karpers in. Om hun leefomgeving gezond te houden, werd dit jaar een uitgebreid zuiveringssysteem geplaatst, een netwerk van kanaaltjes dat de vijver bevoorraadt met water dat op een natuurlijke manier gefilterd wordt door organische en anorganische stoffen. Dit net dat beplant werd met grasachtigen en irissen, zal er binnenkort uitzien alsof het altijd tot het landschap heeft behoord.

Een Japanse tuin is niet volledig zonder typische sierelementen, zoals de lantaarns en stenen bruggetjes, die rechtstreeks uit Japan werden ingevoerd. De enige westerse decoratieve inbreng is een bij de ingang opgestelde troep schapen, een creatie van het Franse kunstenaarspaar Lalanne.

Het theehuis is een bijzonder staaltje van architectuur. Het wordt als een kostbaar kleinood door een bamboeafsluiting afgeschermd en biedt een bijna sprookjesachtig uitzicht op de vijver.

De sierelementen in de tuin zijn niet allemaal door mensenhand gemaakt. Minstens even belangrijk zijn de stenen en keien die bijna allemaal werden opgegraven uit de nabijgelegen Maasbedding. Ze werden niet geselecteerd op hun karakter of expressie, maar met vrachtwagens hierheen gevoerd en terplaatse door Robbie uitgekozen op basis van hun profiel. De plaatsing werd grondig uitgekiend, en ook dat was geen eenvoudige opdracht, omdat de tuin reeds bestond.

De bomen en struiken zijn uiteraard de wezenlijke bestanddelen van deze tuin. Zoals in Japan werd niet zozeer uitgegaan van een grote variëteit van planten zoals de Cornus of Podocarpus, maar wel van de kwaliteit en de zeldzaamheid van de vormen. Voor de aanvoer en de aanleg werden kosten noch moeite gespaard.

De voorbije lente werden niet minder dan 7000 Japanse azalea’s aangeplant, afkomstig uit het Gentse. Maar vele andere, vooral grote planten, waren helemaal niet te vinden in België. Bepaalde coniferen die gesnoeid zijn als bonsais, werden overgebracht uit Japanse kwekerijen. Voor grote esdoorns moesten de Mourmans naar Pistoïa in Italië. De mooiste exemplaren van Japanse azalea’s struiken van 1 à 2 meter doorsnede vond Robbie’s zoon Ernest in de voormalige DDR, in een verwilderde kwekerij niet ver van Berlijn.

Zo zijn bomen en struiken van tientallen jaren oud in deze tuin beland. Na hun aankomst moesten ze uiteraard met de allerbeste zorgen omringd worden om opnieuw te kunnen groeien en bloeien. Een belangrijk aspect van het onderhoud is het snoeiwerk, zeker in het geval van de coniferen of van de groepen azalea’s in bolvorm. Voor andere planten, zoals de individuele azalea’s, moet men bij het snoeien oog hebben voor de persoonlijkheid van de plant, zoals een overhangende tak die zweeft boven het wateroppervlak.

Als bepaalde planten moeten gesteund worden om hun toekomstige vorm in goede banen te leiden, gebruikt Robbie Mourmans bij voorkeur bamboetwijgen.

Het snoeien is telkens weer een hele onderneming. Verscheidene personen zijn daar twee tot drie weken lang mee bezig, zowel in het voorjaar als in het najaar. Maar Robbie Mourmans ziet daar helemaal niet tegenop.

Het is dankzij die ononderbroken inzet dat haar tuin op enkele jaren tijd een zelden gezien niveau van plastische expressiviteit heeft bereikt. Met als hoogtepunten de bloei van de azalea’s in de maand mei en de bladerenpracht in de herfst.

Elke lente opnieuw geraakt de vrouw des huizes in vervoering door de overweldigende massa felle kleuren van de bloeiende azalea’s : van wit, rood en roze, tot paars en zelfs oranje. Van eenzelfde intensiteit zijn de warme herfsttinten in al hun schakeringen van geel, oranje en rood. Omsluierd door de nevelen die uit de kalme wateren opstijgen, bieden ze een tafereel waar je stil van wordt : de sereniteit die iedereen hoopt te vinden in een Japanse tuin.

Twee hoogtepunten in de Japanse tuin : de felle kleurenpracht van de azalea’s in de lente en het betoverende herfstpalet met warme tinten en zilveren rijmranden.

Boven : het theehuis bij de vijver is een juweeltje van architectuurkunst. Onder : stenen hebben een belangrijke symboolwaarde, ze vertegenwoordigen natuurelementen als bergen of de bedding van een rivier.

Boven : water speelt in deze tuin de hoofdrol en levert prachtige spiegelbeelden op, vooral bij de grote rode brug. Onder : coniferen, gesnoeid in bonsai-stijl, werden overgebracht uit Japan.