KNACK WEEKEND NODIGT U UIT OP LEZERSREIS OM SAMEN MET JOURNALISTEN EN NEW YORK-INWONERS JACQUELINE GOOSSENS EN TOM RONSE EEN AANTAL VAN DE NIEUWSTE VERWEZENLIJKINGEN AAN DE WATERKANTEN VAN NEW YORK TE EXPLOREREN, GECOMBINEERD MET ENKELE KLASSIEKE BESTEMMINGEN.
Mocht New York vandaag ontdekt worden in de staat dat de eerste Europeanen het aantroffen, dan zou het gegarandeerd tot beschermd natuurgebied worden verklaard. New York was en is een stad in het water. De oceaan, zeearmen, rivieren, kreken en kanalen geven haar samen meer dan duizend kilometer oevers. Een groot deel daarvan was vervuild en verkommerd, maar het stadsbestuur begreep dat er een goudmijn in zat. In 2011 lanceerde het Vision 2020, een megaplan om ruim 950 km waterkant een ingrijpende facelift te geven.
De eerste pieren in New York, toen nog Nieuw Amsterdam, werden gebouwd in de jaren 1640, onder toezicht van de Nederlandse Directeur-Generaal Peter Stuyvesant. Tegen de tweede helft van de negentiende eeuw waren de New Yorkse waterkanten grotendeels in beslag genomen door haveninstallaties, scheepswerven, industrie en groothandel. Die maakten New York groot en welvarend, maar na de Tweede Wereldoorlog raakte de haven, die niet diep genoeg was voor containerschepen, in verval. De meeste maritieme bedrijven vertrokken en in hun zog verliet ook het gros van de industrie de stad. Aan de waterkanten bleven lege fabrieken, nutteloze dokken en vervuilde terreinen achter. De exodus zette een pletwals van stedelijk verval in gang. De stad ontvolkte, verzonk in de sociale problemen, ging bijna bankroet. New York moest zichzelf heruitvinden of het schip zou helemaal zinken.
METAMORFOSE
In de jaren negentig keerde het tij. De metamorfose lukte. De enorme expansie van de financiële sector was de motor. New York werd een postindustriële stad waarin banken, verzekeringen, de vastgoedsector, toerisme, media, cultuur, mode, winkels en restaurants floreerden. Dit was goed voor de stadskas en burgemeester Michael Bloomberg maakte van de gestegen inkomsten gebruik om de stad te verfraaien en zo nog meer postindustriële bedrijvigheid te lokken. Tegen 2010 had New York zijn verlies van één miljoen inwoners opgehaald. Tegen 2030 zou er nog een miljoen bijkomen.
Er is dus behoefte aan nieuwe, aantrekkelijke huisvestiging en de in onbruik geraakte waterkanten bieden aanlokkelijke mogelijkheden. Dat hebben eerdere projecten, zoals de promenade van Battery Park City, Hudson River Park en South Street Seaport al bewezen. De mooie nieuwe parken verhoogden de waarde van de omliggende commerciële en residentiële gebouwen en dus ook de fiscale inkomsten van de stad. Op dat succes wil Vision 2020 voortbouwen. De blauwdruk voor de komende tien jaar omvat meer dan vijfhonderd projecten die honderden miljoenen dollar zullen kosten. Die projecten gaan van parken tot wooncomplexen en bescherming tegen een stijgende zeespiegel. “Het water moet deel worden van ons dagelijks leven”, zegt Amanda Burden, het hoofd van de Dienst Stadsplanning.
Na jaren van reinigen van vervuilde gronden, dokken en fabrieksgebouwen zijn nu ruim 950 kilometer waterkanten in de vijf stadsdelen (Manhattan, Brooklyn, Bronx, Queens en Staten Island) klaar voor ontwikkeling. Sommige projecten zijn al klaar of in aanbouw. Het idee achter Vision 2020 is dat de stad en privé-ontwikkelaars elkaars projecten aanvullen. Wie woon- of kantoorcomplexen aan het water wil zetten, moet parken en speeltuinen aanleggen die toegankelijk zijn voor iedereen. Tussen die privé-projecten legt de stad parken aan zodat bijna alle oevers bereikbaar zullen zijn voor het publiek. Momenteel investeert New York 150 miljoen dollar in de aanleg van nieuwe pieren, parken en wandel- en fietspaden langs Manhattans oostkust, van South Street Seaport in het zuiden helemaal tot aan Harlem.
Ook aan de andere kant van de East River, in Brooklyn en Queens komen er nieuwe parken, afgewisseld met woonprojecten. De waterkanten van de South-Bronx krijgen dezelfde gemengde bestemming. In Staten Island zal een voormalige zeemachtbasis omgebouwd worden tot een woon- en winkelcomplex, met een park en promenade langs de baai van New York.
DE FERRY FLOREERT
De herwaardering van de waterkanten brengt ook een expansie van de veerdiensten mee. Ze zijn nog niet zo talrijk als in Istanbul of Bangkok, maar het gaat die richting uit. 9/11 heeft daar ook een rol in gespeeld. In de nasleep van de aanslag bleken boten bijzonder handig om mensen te evacueren en hulpdiensten ter plaatse te krijgen. De stad, die zelf de gratis ferry naar Staten Island exploiteert, begon privé-veerdiensten te subsidiëren. Dat doet ze nog steeds, al is het de bedoeling om de steun op termijn stop te zetten. De veerdiensten hebben ook het voordeel dat ze het autoverkeer en dus de vervuiling verminderen.
De vraag is groot. Wandel met mij mee door Wall Street. De korte straat eindigt aan een pier in de East River waar voortdurend veerboten aanleggen en vertrekken. Tijdens de werkweek brengen ze vooral pendelaars van en naar New Jersey. Vandaag is het zaterdag en al even druk. Rechts van de pier staat een lange rij, beladen met strandgerief, te wachten op de ferry naar Sandy Hook, een uitgestrekt natuurpark op een landtong aan de ingang van de baai van New York. Een andere rij strandbezoekers, sommige met surfplanken, is net aan boord op de ferry naar Rockaway Beach, de uitgestrekte stranden in Queens. Links op de pier staan nog twee lange rijen. Een ervan wacht op de ferry naar de oude havenwijk Red Hook in Brooklyn. Die legt aan bij de parking van Ikea. In de weekends is de ferry gratis, tijdens de week kost hij vijf dollar die je terugkrijgt als je wat koopt bij de meubelgigant. De andere rij schuift aan voor de nog geen jaar oude East River Ferry. Een overzet kost vier dollar ongeacht waar je afstapt, vijf als je een fiets meeneemt. Ook die ferry is heel populair.
De East River Ferry is een geknipte manier om snel een goede indruk op te doen van wat er aan de New Yorks waterkanten aan het veranderen is. De blauw-witte boot vaart in een wip naar de overkant en legt aan in Fulton Ferry, zijn eerste halte, aan de voet van de Brooklynbrug. In de tijd toen de zeilschepen koning waren en de brug nog niet bestond, was dit het hart van de haven van Brooklyn. Het moet er gekrioeld hebben van het volk. Nu is het er ook druk, maar dan vooral met mensen die genieten van het uitzicht op de Manhattan skyline en van een ijsje van de Brooklyn Icecream Factory.
Rechts en links van de Brooklyn Bridge is er volop volk aan het zonnen, wandelen en fietsen in het nieuw aangelegde, twee kilometer lange Brooklyn Bridge Park. In het water zijn kajakkers aan het oefenen. Elk nieuw New Yorks park aan het water maakt er een punt van om watersporten zoals kajakken, kanoën en zeilen aan te bieden, vaak gratis. De ferry vertrekt weer. We varen onder de monumentale Brooklyn- en Manhattanbruggen, langs de gerestaureerde negentiende-eeuwse industriële gebouwen van Dumbo, waarin nu dure flats en lofts zijn ondergebracht. De boot maakt twee haltes in Williamsburg, een oude arbeidersbuurt die nu goed in de markt ligt, vooral bij jonge mensen. We zien de gigantische Domino-suikerfabriek, ooit de grootste suikerraffinaderij ter wereld, nu een lege doos die zou worden omgebouwd tot een wooncomplex met 2200 luxeflats.
De nieuwe glazen woontorens waar de ferry aanlegt, zijn een goede illustratie van de controversiële kant van Vision 2020. Voorlopig staat er een complex van drie gebouwen met duizend flats, die spectaculaire panorama’s hebben op de skyline van Manhattan. Het complex heet The Edge, of De Kant, en daar staat het inderdaad niet ver van, op een plaats waar ooit een fabriek stond met vooraan laaddokken die nu door de veerboten worden gebruikt. Volgens critici zijn ze het begin van “een steriele glazen muur” die de oevers zal afsnijden van het echte straatleven. De strook groen langs de rivier die de ontwikkelaars voor hun gebouwen moeten aanleggen, noemen ze een schrale troost. De kinderen die aan het spelen zijn in de eerste speeltuinen die er recent zijn geopend, laten het alvast niet aan hun hart komen. De nieuwbouw trekt volop jonge gezinnen aan. Precies wat de stadsplanners hoopten. Het soort jong, hoogopgeleid volk dat een flinke fiscale duit bijdraagt aan de stadskoffers.
Diezelfde groep weet ook meer en meer zijn weg te vinden naar de twee volgende wijken waar de ferry halt houdt : Greenpoint in Brooklyn en Hunters Point in Queens. Ook die buurten waren vroeger een mengeling van arbeiderswoningen en industrie. In Hunters Point komen er binnenkort vijfduizend flats bij, waar we nu nog een kale vlakte zien. Een deel daarvan is, voor de verandering, voorbehouden aan bescheiden inkomens. Rijk en arm zullen er kunnen genieten van adembenemende zichten op Manhattan. De Empire State Building, de Chrysler Building en het VN-gebouw liggen pal aan de overkant. De ferry brengt er ons op enkele minuten heen. 34th Street in Manhattan is de eindhalte. Van hier herneemt de ferry zijn route in omgekeerde richting.
Op de terugweg zien we hier en daar nog enkele actieve restanten van de gigantische industrieel-commerciële bedrijvigheid die ooit deze oevers bevolkte, toen meer dan de helft van Amerika’s in- en uitvoer via New York ging. Nu schieten er nog amper dertienduizend maritieme jobs over. Vision 2020 belooft dat die werkplaatsen zoveel mogelijk beschermd zullen worden. Maar dat hangt ook, zoals vele andere doelwitten van het plan, van de economische evolutie af. Een financiële inzinking zou het gros van het plan op de lange baan kunnen schuiven. Door zich met succes te verkopen als postindustriële wereldstad, heeft New York de laatste drie crisisjaren beter doorstaan dan de meeste andere regio’s in Amerika. Voor de realisatie van Vision 2020 valt het te hopen dat dit nog een tijd zo blijft.
Bezoekers aan New York (een recordaantal van 50 miljoen in 2011) kunnen in elk geval al volop meegenieten van de waterkanten die intussen zijn opgeknapt. Vooral de parken langs de Hudson aan de westkant van Manhattan zijn heel populair. Bezoekers kunnen er flaneren, sporten, fietsen, zonnen, kajakken, zeilen, concerten en filmvoorstellingen bijwonen en terrasjes doen.
–
www.nywatertaxi.com/tours/ikea
www.nywatertaxi.com/ERF-home.aspx
DOOR JACQUELINE GOOSSENS – FOTO’S BART MICHIELS
GEEN WOON- OF KANTOORCOMPLEX AAN HET WATER ZONDER PUBLIEK PARK EN SPEELTUIN
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
