München is een levendige stad met opmerkelijke historische accenten, chique winkelstraten, een schat aan musea en vele biersoorten.

Pierre Darge

Beieren is Duitsland niet, ? In Bayern laufen die Uhren anders?, zeggen de Duitsers. De hoofdstad München heeft voor haar inspiratie ook vaak naar het zuiden gelonkt, bezit nu de modernste luchthaven van Europa, heeft met de komst van de Olympische spelen in 1972 haar internationale roeping versterkt, en gaat prat op het Deutsches Museum, de grootste verzameling van technische hoogstandjes ter wereld. Maar overal achtervolgt je de schaduw van één man, die het gezicht van de stad halverwege de vorige eeuw heeft geboetseerd : Ludwig I, grootvader van de bij ons beter bekende gekke Ludwig II, die in 1825 als zoveelste Wittelsbach de Beierse troon besteeg. De koning was gefascineerd door de kunst en de architectuur van de klassieke oudheid, en enigszins ingenomen met zijn eigen immense kunnen. Als prins al had hij tegen het advies van zijn vader in en met eigen centen de aanzet gegeven voor de Glyptothek, het eerste museum gewijd aan de oudheid. Als koning bouwde hij de Residenz uit en legde hij de anderhalve kilometer lange Ludwigstrasse aan die vanuit het centrum zomaar het platteland inliep, richting Schwabing. Hij liet die omzomen met gebouwen geïnspireerd op de Renaissance. Wie op de terrassen van de Odeonsplatz een biertje drinkt en naar de Theatinerkirche kijkt, waant zich daardoor in Noord-Italië. Dezelfde vorst liet ook de Königsplatz aanleggen, omringd door de Glyptothek, de Propyleeën en de Antiken Sammlungen, die zo’n fantastische sobere rust uitstralen. Hij liet de Alte Pinakothek bouwen en etaleerde er de kunstschatten die de Wittelsbachs in zes eeuwen bijeengeraapt hadden, opdat ook het volk er kennis mee zou kunnen maken. Daarnaast bleek hij een uitstekend administrator die de schuldenberg van het koninkrijk afvoerde.

Ludwig I was ook un coureur de femmes, die in 1846 de danseres Lola Montez in zijn armen verwelkomde. Niemand zou over haar aanwezigheid gevallen zijn als ze zich niet met politiek had bemoeid. De bevolking sloot zich aan bij het studentenprotest, en de mooie Lola werd al snel over de Zwitserse grens gezet. Ludwig I bleef op de troon, maar niet voor lang. Vier dagen later liet de 63-jarige de staatszaken voor wat ze waren en trad af.

Wie door München loopt, kan zich dagenlang in de meer dan dertig musea vermeien. Absolute toppers zijn de Alte Pinakothek (momenteel in renovatie, de belangrijkste werken hangen in de Neue Pinakothek), die onder meer ’s werelds grootste collectie werken van Rubens onderdak verleent, en het Deutsches Museum, een wereld van techniek met zeventien kilometer wandelparcours. We vergaapten ons er vooral op de afdeling luchtvaart, waar zowel de eerste tuigen van Otto Lilienthal te kijk staan, de op zonne-energie aangedreven Solair I, als de door de Oost-Duitse familie Wagner gebouwde DOXWA 81, waarmee ze naar het Westen hoopten te vliegen.

Even buiten de stad is er een ander hoogtepunt : het paleis Nymphenburg, waarvan het centrale deel in 1662 door keurvorst Ferdinand Maria voor zijn Franse vrouw prinses Henriëtte Adelaïde werd gebouwd toen ze hem na vele dochters eindelijk een zoon schonk. Die zoon breidde het verder uit tot een indrukwekkend paleis, en voorzag het van prachtige tuinen. Het paleis is dankzij zijn ligging het enige in München dat tijdens de oorlog niet werd platgebombardeerd. Het mooist zijn de salons, die door de Belg François Cuvillié werden aangekleed, een dwerg met geniale trekken die in München der Baumeister der galanten Architektur des Rokokos wordt genoemd. Cuvillié voorzag de stadsresidentie ook nog van een popperig rococotheatertje dat geen enkele bezoeker links mag laten liggen.

Ook indrukwekkend in Nymphenburg is de Schönheitsgallerie, waar veertig door Joseph Stieler tussen 1827 en 1840 geschilderde vrouwenportretten hangen. Die werden gemaakt in opdracht van alweer Ludwig I, die hoogstpersoonlijk de vrouwen selecteerde en daarbij nadrukkelijk een keuze maakte uit alle lagen van de bevolking. Daardoor hangen nu het speelgoedverkoopstertje Helene Sedlmayer, femme fatale Jane Lady Ellenborough, de levenslange vriendin van de koning Florenzi Marchesa Marianne en de onvermijdelijke Lola Montez zomaar gewoon naast elkaar.

Overigens ontbreekt het ook niet aan groen in München. De favoriete plek van vele stadsbewoners is de Englischer Garten, een zeven kilometer lang park langs de Isar, dat qua sfeer en met zijn joggers, fietsers, muzikanten en picknickende jongelui zeer aan het New Yorkse Central Park doet denken, al is het nog groter. Bezoekers worden er niet meer van hun stuk gebracht als een naakt stel uit één van de riviertjes opduikt. Anderen verkiezen de weer centraler gelegen Hofgarten met de aanpalende terrasjes van Käfer am Hofburg of Tambosi, die doorlopen op de Odeonsplatz.

Het wemelt van de terrasjes in de Beierse hoofdstad. Maar wie een strikt eigentijds etablissement zoekt, moet naar het Literaturhaus Kaffee Dukatz (Salvatorplatz 1), dat door de New Yorkse kunstenares Jenny Holzer als een levend eerbetoon voor de schrijver Oskar Maria Graf (1894-1967) werd ontworpen. Zinsneden van Graf vind je zowel op de servetten, op de lederen rugleuning van de banken als op het servies. Aan het eind van een kop koffie lees je op de bodem van de kop bijvoorbeeld Mehr Sexualität, die Herrschaften.

Opperste luxe en elegantie vind je dan weer in het hotel Rafaël, dat een uniek dakterras met zwembad bezit waar geregeld een feestje wordt opgezet, en dat zowel tijdens de Opernfestspiele in juli als tijdens de eindejaarsfeesten het allerelegantste bezoek verwelkomt.

Toch hangt in München ook de geur van bier : de zes grootste brouwerijen in de stad produceren jaarlijks 5,6 miljoen hectoliter en exporteren die naar 140 landen. Het jaar wordt er zelfs ingedeeld in bierseizoenen : in maart wordt bruin bier gebrouwen, in mei drinkt men de sterkere Maibock. In de lange zomer bloeien de 33 biergarten open, en daar wordt uitsluitend blond bier geschonken, in eenliterkruikjes welteverstaan. Al kunnen de sportievelingen tegenwoordig als compromis ook een radlersmass drinken, half bier half limonade.

Het hoogtepunt van het bierseizoen zijn de Oktoberfeste, die voor het grootste deel in september vallen en sinds 1810 onafgebroken worden opgezet. Dat allereerste jaar waren ze een onderdeel van het huwelijk van alweer Ludwig, toen nog prins, die ook de bevolking wat pret wilde gunnen en op een weide aan de stadsrand een gigantisch feest organiseerde. De weide heet nog altijd Theresenwiese, naar de naam van zijn bruid, en elk jaar opnieuw slaan de lokale brouwerijen er zestien dagen hun tenten op, compleet met orkesten. Samen met de gigantische kermis eromheen is het spektakel goed voor zo’n zeven miljoen bezoekers.

Maar ook de opperste verfijning is in München nooit veraf. Dit jaar viert de porseleinmanufactuur Nymphenburg er haar 250ste verjaardag. Opgericht in 1747 door Max III Joseph bereikte ze haar hoogtepunt al een paar jaar later met de komst van Franz Anton Bustelli, die zo’n 150 modellen creëerde. In een kwart millennium is er niet veel veranderd in de fabriek, die deel uitmaakt van het paleis Nymphenburg : de tradities en de originele recepten voor het vervaardigen van de 5000 kleuren, waaronder 700 tinten van groen, zijn onveranderd gebleven. De verbluffende virtuositeit van de handvol specialisten is helaas slechts hoogst uitzonderlijk te bekijken, want het schilderen van de miniaturen moet in volstrekte stilte gebeuren omdat alleen al de geluidstrillingen van de stem het werk kunnen bederven. Wie zijn oog op een kopje, een danseresje of een figuurtje uit de commedia dell’ arte laat vallen, betaalt daar dan ook een klein fortuin voor. Zo kost de collectie van zes kopjes en schoteltjes die ter gelegenheid van de verjaardag wordt heruitgegeven 8202 mark (164.400 fr.). Wie er maar eentje wil, betaalt daar, afhankelijk van het gekozen onderwerp, 662 tot 2885 mark (13.240 à 57.600 fr.) de prijs voor de exclusiviteit, de vele uren handarbeid en 2,5 eeuw traditie en vakmanschap.

Hier vonden in 1972 de Olympische spelen plaats.

Groter en mooier dan het New Yorkse Central Park : Englischer Garten.

Absolute wereldtop : Nymphenburg porselein.

Lieveling van de incrowd : Literaturhaus Kaffee Dukatz.

Dagelijks spektakel : Viktualienmarkt.

Versailles achterna : paleis Nymphenburg.