MORGAN FREEMAN De enige kleur die telt, is het groen van de dollar
Noem Morgan Freeman (60) gerust een zwarte versie van Gene Hackman. Een acteur die klaarblijkelijk niet slecht kan zijn, die elke rol meteen een grote autoriteit en integriteit verleent, die altijd de indruk wekt dat de toeschouwer naar een stevig omlijnd personage kijkt.
Freeman interviewen is iets anders. In de grote traditie van Robert Mitchum is hij een acteur die zijn dialogen zegt, die op zijn tellen past om niet tegen de meubels te lopen, en die er voor de rest niet veel woorden aan vuil maakt.
Waarom zou hij? De bewijzen van zijn talent zijn ten volle op het doek te zien. In “Street Smart”, “Driving Miss Daisy”, “Glory”, “Unforgiven”, “Seven”, en nu ook weer in het slavenepos “Amistad” van Steven Spielberg.
Dat Freeman wat zijn vak betreft niet in zijn kaarten laat kijken, is niet ongewoon. Maar je zou toch denken dat een prent als Amistad bij een zwarte acteur sterke emoties zou losmaken. De film vertelt een vergeten verhaal uit de Amerikaanse geschiedenis dat, twee decennia na de baanbrekende miniserie “Roots”, de Amerikanen opnieuw confronteert met de slavernij, die beschamende vlek op hun verleden.
Spielberg reconstrueert een rechtszaak uit 1839 tegen een groep negerslaven, beschuldigd van moord en muiterij. De 53 West-Afrikanen wisten zich, onder leiding van de krachtige Cinque ( Djimon Hounsou), te bevrijden uit de Spaanse schoener La Amistad die hen naar Amerika voerde. Om de boot naar hun land terug te kunnen navigeren, lieten ze twee bemanningsleden in leven. Het schip bereikte echter de Amerikaanse kust, de opvarenden werden in Connecticut gearresteerd en er ontspon zich een ingewikkelde juridische strijd. Morgan Freeman speelt een van de abolitionisten, de voorstanders van de afschaffing van de slavernij. De vrijlating van de slaven wordt tegengewerkt door de Amerikaanse president Martin Van Buren, die onder druk staat van de Spaanse kroon die de slaven als haar eigendom beschouwt. Uiteindelijk komt de zaak voor het Hooggerechtshof, waar ex-president John Quincy Adams ( Anthony Hopkins) op zijn oude dag de vrijlating van de Afrikanen weet te bepleiten.
Zoals het een geschiedenisles van Spielberg betaamt, is bij de afloop van de zwarte vrijheidsstrijd het Amerikaanse rechtssysteem de grote held van de film. Hoewel de film vooral gaat over de juridische en politieke nasleep van de muiterij, zijn het vooral de harde beelden van de slavenhandel zelf die Amerika, blijkbaar nauwelijks op de hoogte van zijn eigen duister verleden, danig schokten.
Maar zelfs over zijn rol in een film, waardoor het land zich bezint over het gevoelige thema van de slavernij, doet Freeman alsof het allemaal business as usual is. Hij antwoordt even nonchalant, ontwijkend en zelfdenigrerend als toen ik hem enkele jaren geleden sprak over het gevangenisdrama “The Shawshank Redemption” waarin hij een van zijn briljantste vertolkingen ten beste gaf.
Acteren is een makkie, en het enige wat hem interesseert is de poen. Voor een deel zal dit wel kloppen, want hoe verklaar je anders dat een acteur van zijn kaliber zich ook leent tot seriewerk als “Kiss the Girls” en “Hard Rain”?
Is het niet een beetje raar om zo maar over te stappen van vrijblijvende thrillers als “Kiss the Girls” en “Hard Rain” naar “Amistad”?
Morgan Freeman: Niet in het minst. Variatie is precies wat het leven de moeite maakt, nee? Herinner je je Charles Laughton nog? Hij speelde in “Witness for the Prosecution”, in “Mutiny on the Bounty” en als Quasimodo in “The Hunchback of Notre Dame”. Laughton was in totaal tegengestelde rollen altijd perfect geloofwaardig. Je vraagt je af hoe hij het voor elkaar kreeg. Dat is precies waar het in acteren op aankomt: altijd maar andere dingen doen en laten uitschijnen dat dat moeiteloos gebeurt. Nooit mag je zien dat het inspanningen heeft gevergd. Dat is de kunst!
Welke richtlijnen kreeg u van Steven Spielberg voor de opname van Amistad?
Have fun.
Is dat alles?
Tuurlijk, welke richtlijnen had je gewild?
Heeft hij met u niet gediscussieerd over uw personage?
Nee, waarom zou hij? We hadden toch een scenario. Als al je vragen niet in het scenario worden beantwoord, betekent dit dat het script herschreven moet worden. Het enige wat ik voor mezelf moet weten is: mag ik het personage? Wil ik hem spelen? Meer heb ik niet nodig.
De meeste figuren in Amistad zijn gebaseerd op reële mensen, uw personage daarentegen is fictief. Hoe ging u te werk om in zijn psychologie te geraken, om in de schoenen te staan van iemand die in die tijd geleefd zou hebben?
Het soort man dat ik speelde, heeft wel degelijk bestaan. Het maakt niets uit of je een historisch persoon, een halfgefabriceerd personage, of een puur verzinsel speelt. Het is altijd dezelfde job. Ik moet niets speciaal doen om die man tot leven te brengen, ik hoef alleen maar het script te lezen en proberen trouw te blijven aan het materiaal. Als je daar moeite mee hebt, dan ben je niet de geschikte man voor de job.
U laat het uitschijnen alsof het allemaal doodeenvoudig is.
Dat is het ook.
Waarom wordt u er dan zo vet voor betaald?
Goeie vraag.
Toch maakt u me niet wijs dat er niet meer aan te pas komt.
Moet je eens luisteren. Ik doe dit al van sinds ik een snotaap was. Acteren is toch niet meer dan doen alsof? Het is geen hersenchirurgie waar we mee bezig zijn, maar toneeltje spelen! Ik wil zeker niemands carrière in het belachelijke trekken, en kan dus alleen maar voor mezelf spreken: voor mij is het een spel. Wat ik doe, is niet meer dan een voortzetting van het cowboy-en-indiaanspel uit mijn jeugd. Ik geloofde toen evenzeer in mijn rol als nu: toen ik met een bezemsteel tussen mijn benen door de straat rende, zat ik op mijn paard en galoppeerde ik door de prairie. Dat doe ik nog alijd, met dat verschil dat ik er nu gigantische bedragen voor krijg.
Maar u hebt ook magere jaren gekend?
Jawel, maar ik heb nooit het werk zelf moeilijk gevonden. Het moeilijke was het vinden van een job. Ik heb het vaak willen opgeven toen ik in de jaren ’60 een worstelend Broadway-acteur was. Toen ik achter in de twintig was, dacht ik dat het voor mij nooit zou gebeuren. Ik was platzak, zat zonder werk, had geen enkel vooruitzicht op een baan. Maar op het laatste moment, toen de wanhoop nabij was, kwam er steevast een aanbieding die me weer op het spoor zette. Gelukkig had ik ook vrienden die me aanmoedigden en me met de neus op de realiteit drukten: ik moest wel doorbijten omdat ik gewoon niets anders kon.
Voor de meeste acteurs is de overstap naar de film niet evident. Velen slagen er gewoon niet in. Vraag het maar aan de vele acteurs die wel een lidkaart van de Screen actor’s Guild hebben, maar geen job.
Was het voor u als Afro-Amerikaan extra moeilijk?
Wat is dat nu voor een vraag? Hoe moet ik daar op antwoorden? Ik ben altijd zwart geweest, hoe wil je dat ik kan vergelijken? Het enige wat ik kan zeggen, is dat degenen die werk hebben in deze business, geluksvogels zijn.
Is de situatie nu verbeterd? Krijgen zwarte acteurs meer kansen?
Natuurlijk is er veel vooruitgang geboekt. Maar Hollywood zelf is niet veranderd. Wat wel veranderd is, is de perceptie van het publiek. Daar zit het hem: wat wil het publiek? De dag dat Tom Cruise een film maakt die geen geld opbrengt, is het ook gedaan met zijn populariteit. De zaken liggen simpel: het hoe, het wat en het wie, kan Hollywood geen moer schelen. Zo lang het maar geld opbrengt. Dat is het wezen van deze business. En alle studiobazen begrijpen dat: het enige wat telt, is wat het publiek wil kopen. De enige kleur die telt is het groen van de Amerikaanse dollar.
U lijkt tevreden, zonder enige bitterheid over de minder goede jaren?
Fuck! Waarover zou ik bitter moeten zijn? Het leven is hard voor iedereen. Gisteren had ik het moeilijk, maar vandaag heb ik het goed. Ik leef de dag van vandaag. We hebben allemaal goede en slechte herinneringen, maar wat voor zin heeft het om in het verleden te leven? Wat telt is wat er vandaag gebeurt.
In de film Amistad wordt u toch geconfronteerd met een pijnlijke bladzijde uit de Amerikaanse geschiedenis: de slavernij van uw voorvaderen. Wat ging er in u om toen u deze scènes deed? Was het traumatiserend?
Wat er door mijn hoofd ging was het volgende: ‘waar moet ik gaan staan’.
U wil toch niet vertellen dat u niets voelde bij die scène waar u in het lege ruim afdaalt en verstrikt geraakt in de kettingen van de slaven?
U moet toch begrijpen dat je, in welke filmscène ook, altijd rekening moet houden met de camera, dat er een lijn wordt getrokken die je niet mag overschrijden, en dat je omringd wordt door een hele ploeg mensen die op je handen staat te kijken. Je hebt je instructies en je moet die opvolgen. Het is zelden goed vanaf de eerste keer, wat betekent dat je dezelfde handeling eindeloos opnieuw moet doen, liefst altijd even enthousiast. Vergelijk het gewoon met het werk van een loodgieter, maar dan beter betaald. Het is een job verdorie! Wat wil je dat ik zeg? Dat ik een sterke persoonlijke band voelde met de slachtoffers toen ik afdaalde in het scheepsruim? Nee, zo gaat dat niet in zijn werk. Hoe het voelde toen ik al die geketende Afrikanen zag? Ik voelde niks, hoe zou ik het moeten weten, ik werd zelf nooit geketend!
Ik ben nu eenmaal niet het type dat emotioneel geraakt wordt door het werk dat ik doe. Let wel, begrijp me niet verkeerd: ik doe het graag, ben zeer gelukkig om een film te kunnen doen als Amistad. Maar ik koester geen wrok voor wat er toen is gebeurd. Geschiedenis is wat voorbij is. Er zijn periodes en aspecten van de geschiedenis waar we te weinig of foutief over ingelicht werden. Heel wat mensen proberen nu de slavernij gelijk te schakelen met de holocaust. Onzin. Die vergelijking slaat nergens op. De institutie van de slavernij is bijna zo oud als de mensheid. Het moet nu maar eens gedaan zijn met te doen alsof de Amerikanen een monopolie hadden op de slavernij. Zowat overal was er slavernij, in Engeland, Frankrijk, Japan. Weet je dat de Ieren zichzelf de ‘nikkers van Europa’ noemen! Omdat ze al eeuwen door de Engelsen onderdrukt worden. Dus zie ik niet in waarom wij Amerikanen zo moeten gebukt gaan onder ons verleden. In heel veel landen was slavenarbeid of een andere vorm van uitbuiting en onderdrukking de basis van het economisch systeem. In Amistad zit trouwens een scène die toont dat ook de zwarten hun slaven hadden, maar dat is iets waar wij zwarten liever niet aan herinnerd worden, want jij bent degene die je schuldig moet voelen.
Dergelijke uitlatingen zullen u niet populair maken bij Spike Lee…
(Freeman negeert de opmerking en gaat door)… Ik ben zeer gelukkig met deze film, ik spring een gat in de lucht dat ik zo’n buitenkans kreeg. In die zin ben ik er natuurlijk wel emotioneel bij betrokken, maar ik loop niet gekweld rond op de set. Amistad is een belangrijke film die een en ander rechtzet. Zoals “Robin Hood Prince of Thieves” liet zien dat er zwarten waren in het Engeland van de 12de eeuw. Zoals “Glory” liet zien dat zwarten tijdens de burgeroorlog het uniform droegen. Wij Amerikanen zijn heel slecht ingelicht over onze eigen geschiedenis. Het enige wat ik kan hopen is dat Amistad ook tot een hernieuwde interesse leidt voor deze episode uit onze geschiedenis, dat er een nieuw historisch besef uit kan groeien. Daarom is het een nuttige film. Het is zeker geen prent die appelleert aan wrokgevoelens, tot afrekeningen aanzet. Hopelijk kunnen mensen naar Amistad kijken en zeggen: hmm, misschien zijn we toch niet zo slecht als we zelf dachten.
“Amistad” loopt vanaf 25 februari in de bioscoop.
Patrick Duynslaegher
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier