In de kunst is ze verdwenen en zelfs een beetje verdacht. In de mode is ze alomtegenwoordig en hyperactief. De muze.

Lene Kemps

I nès de la Fressange, die haar positie als huis-muze bij Chanel toch enkele jaren mocht behouden, viel in ongenade toen ze als model voor de nieuwe Marianne poseerde. ?Vulgair?, vond Karl. Claudia Schiffer heeft het verkorven toen ze haar Fanta-spotje opnam. ?Ordinair?, zei Karl. Stella Tennant is het heel even geweest door een exclusief halfjaarlijks contract. ?De moderne Grace Kelly?, orakelde Karl.

Waar een ontwerper is, is een muze. Een bron van inspiratie, een stijlvoorbeeld, een beste vriendin, een doek om fantasieën op te projecteren, een kapstok en klankbord, een gezicht voor de reclamecampagne. Voor Christian Dior was het zijn moeder en zijn mannequin Micca Brizzard. Voor Givenchy is het een tijd lang Audrey Hepburn geweest. Gianni heeft Donatella, Ralph rekent op Ricky en Calvin had Kelly. ?Donatella heeft een onfeilbaar gevoel voor mode?, zegt Gianni. ?Ze is het prototype van een moderne vrouw.? Gianni en Donatella werken samen aan sommige collecties, komen met z’n tweetjes de catwalk op en hij heeft zijn parfum Blond aan haar opgedragen. Wie zich vestigt in de mode heeft flink wat talent en kapitaal nodig, en moet zich onmiddellijk een muze aanschaffen.

De muze is van oudsher oogverblindend knap en mysterieus, of op z’n minst fascinerend. Louter door haar aanwezigheid spoort ze de artiest aan tot fantastische creaties, want dat is haar raison d’être : ze creëert niet zelf, maar bevordert de kunst van anderen. Op enkele uitzonderingen na Frida Kahlo, Anaïs Nin gaan muzes zelden de legende in om hun eigen talenten. Wanneer ze in lijvige boeken uit de schaduw willen komen van de mannen die ze inspireerden, wordt het cliché alleen maar bevestigd. Dat verklaart waarom de muze in deze feministische tijden persona non grata is. Zoals Arlene Croce schrijft in The New Yorker : ?Muzes zijn passief en daarom passé. Ze verkiezen niet om muze te worden, ze worden uitgekozen (…) De muze is de stem van de man die zich doorheen de vrouw laat horen, niet de stem van de vrouw zelf. De muze is een symbool, en wie wil er nu een symbool zijn ?? Behalve een popartiest die vroeger Prince en Victor heette, tja, wie eigenlijk ?

Toen werd bevestigd dat Lady Amanda Harlech haar positie bij John Galliano voor een baan bij Chanel zou omruilen, werd Galliano onder innige deelnemingen bedolven. Wat zou hij zonder zijn muze aanvangen ? ?Ik ben blij voor Amanda. Chanel made her an offer she couldn’t refuse?, zegt Galliano. En hij voegt eraan toe dat hij al een andere muze heeft gevonden. Harlech zelf heeft de term altijd gehaat. ?Ik ben geen decoratief element. Bij Galliano werkte ik even hard als iemand anders. Als John mij als een muze beschouwt, is dat omdat onze samenwerking zich ook op een hoger niveau afspeelde : ik ben van nature iemand die erg enthousiast is, die mensen kan motiveren en stimuleren.?

Yves Saint Laurent kon niet ontwerpen zonder Loulou de la Falaise en noemde haar een klein wonder. ?Het is belangrijk Loulou naast me te hebben wanneer ik aan een collectie werk. Ik kan niet uitleggen wat haar taak is. Het heeft te maken met wie ze is, met haar openhartigheid.? Yves toonde al zijn ontwerpen aan Loulou en bracht de slapeloze 24 uur voor een defilé bij haar door. ?Ze vergist zich nooit?, zei hij. ?Ze heeft gevoel voor mode, net als haar moeder en grootmoeder.? Toen Loulou aftrad als muze van dienst, recruteerde Yves haar dochter Lucie om haar plaats in te nemen.

Alexander McQueen praat op ongeveer dezelfde manier over Isabella Blow. Hij neemt het woord muze nooit in de mond, maar heeft het over haar eerlijkheid, openhartigheid en trefzeker oordeel. ?In een sector die bevolkt is met jaknikkers is het een luxe om iemand rond je te hebben die je ongezouten de waarheid zegt.?

In de mode staan muzes hun mannetje. Isabella Blow ontdekte hoedenmaker Philip Treacy en ontwerper Alexander McQueen, en bracht hun carrière op gang door financiële steun, praktische hulp en het aanwenden van haar invloed. In de kunst mag haar rol voorbijgestreefd zijn. In de mode is de muze springlevend.

Yves Saint Laurent kon niet ontwerpen zonder Loulou de la Falaise : Ze vergist zich nooit.