Aan het eind van dit millennium zijn new-agetheorieën, spirituele zoektochten en magie een modieuze en dure trend geworden.

Een succesvolle carrièrevrouw vertelt dat ze haar bedrijf uitbreidt, maar niet zonder eerst de horoscoop van haar nieuwe vennoot te laten natrekken. VTM zond De Wondere Wereld, een programma rond alternatieve therapieën, uit in prime time. Het chique hotel Crowne Plaza in Heathrow (Londen) biedt gestresseerde zakenreizigers een Good Karma-behandeling aan. Madonna koketteert met haar yogalessen en haar goeroes als Deepak Chopra en sinds kort de Barefoot Doctor. Gevechtskunstheld, filmacteur en Shinto-ist Steven Seagal ontdekte onlangs dat hij de reïncarnatie is van een Tibetaanse lama.

Onze interesse voor new-agetheorieën, spirituele zoektochten en magie is niet nieuw, maar aan het eind van dit millennium lijkt ze mainstream, of sterker nog, trendy te zijn geworden. Vergeet de geitenwollen sokken, de wilde baarden en de tentjurken van zoekende en geesten oproepende hippies uit de jaren ’60. De zogenaamde alternatieve sector toont zich vandaag van een andere kant: glamoureus, in designeroutfits en met dure interieurs. New age, kortom, is big business en heeft daardoor sérieux verworven.

De zakenman/vrouw die een ontspannende geur op zijn/haar hoofdkussen spuit, naar zweverige muziek luistert en daar een groentesapje bij drinkt, hoeft zich niet halfzacht te voelen: de Good Karma-kamer kost minstens 9000 frank voor een nacht. “Het Good Karma-programma is ontwikkeld door een ontspanningsadviseur”, vertelt Ian Taylor, general manager van Crowne Plaza Londen-Heathrow. “Het combineert gezond eten, ontspanning, reflexologie, oefeningen en aromatherapie. Uit onderzoek blijkt dat regelmatig reizen voor het werk stresserend is. We vinden dan ook dat we onze gasten psychologisch en lichamelijk moeten bijstaan.”

In het dit jaar geopende hotel W in New York draait alles rond het welzijn van de nineties-zakenmens. Naast alle mogelijke communicatiefaciliteiten in de kamer (met onder meer een snelle Internetverbinding) in de kamer, voorziet een bakje gras in de communicatie met de natuur (je moet het zelf water geven), en op de katoenen lakens staan spreuken als dream with lucidity en sing with spirit. De Away Spa Gym van het hotel biedt behalve fitnessmogelijkheden en diverse soorten Aziatische massage ook nog aura-analyse door Color Therapy. In het restaurant op het gelijksvloer (achter de Juice Bar) wordt met organisch geteelde ingrediënten gekookt. Verschillende softe trends werden in dit hotel op uitgekiende wijze met een duur en hip sausje overgoten. Het gevolg: W is uitgegroeid tot een echte hot spot. De lobby en bar van deze “stedelijke oase” (dixit de brochure) lijken ’s avonds op een overvolle en lawaaierige marktplaats. Maar dan wel met mooie mensen in de juiste kleren.

En wie had 10 jaar geleden het overdonderende succes van feng shui (uitgesproken als phong schway) kunnen voorspellen? Deze oude Chinese filosofie houdt zich vooral bezig met de relaties tussen de mens en zijn omgeving. Via Amerikaanse new-age-adepten is een westerse vertaling van deze leer een stroming geworden in de binnenhuisinrichting. Speciaal opgeleide feng-shui-specialisten detecteren in huizen van beroemdheden en ander schoon volk de goede en slechte energiestromen, bepalen waar de badkamer komt, waar de spiegels al dan niet mogen hangen,… Als het niet wil lukken in de liefde, dan ligt dat misschien aan de inrichting van de slaapkamer. Een fonteintje plaatsen in de “rijkdomhoek” van het huis helpt om je inkomsten te stimuleren.

Feng shui heeft uitgevers alvast geen windeieren gelegd: er verschenen tientallen boeken. Van Little Book of Feng Shui, geschreven door Lillian Too, werden meer dan een half miljoen exemplaren verkocht. In new-agewinkels vind je allerlei hulp – van achthoekige spiegels over papieren halve manen tot kristallen balletjes – die het huis meer feng shui kunnen maken en dus je relatie, gezondheid en carrière ten goede komen.

Als dat alles u als hocus-spocus in de oren klinkt, dan moet u weten dat goochelaars en toverformules pas echt helemaal in zijn. De Amerikaanse goochelaar David Blaine wordt gepromoot door superster Leonardo DiCaprio en is dus per definitie cool. De Londense new-ageshop Mysteries is een favoriet adres van actrice Patsy Kensit – mevrouw Noel Gallagher – en andere It-girls. Ze laten er tarotkaarten lezen, kopen geurstokjes en volgen lessen over toverformules en talismannen. “Wenskaarsen” zijn bestsellers bij Mysteries: je denkt na over een wens, kerft die in de kaars en kijkt geconcentreerd toe hoe de kaars opbrandt.

Ook in de beautysector is magie geen onbekend begrip. Voor aromatherapie, gezichtsolie van rozen geplukt bij dauw of beautyproducten met zweverige namen moet u niet per se naar de biowinkel om de hoek of naar The Body Shop. De verschillende Londense filialen van SPACE. NK. apothecary, de meest trendy parfumerie ter wereld, hebben het allemaal in huis. In een koele, witte apotheekomgeving verkoopt Nicky Kinnaird (vandaar: NK) haar favoriete schoonheidsproducten. Het gaat steeds om kleine nichespelers op een markt gedomineerd door reuzen als L’Oréal, Procter & Gamble, Estée Lauder en Unilever. Dat geeft de producten een bijzonder appeal, omdat ze op kleine schaal gemaakt worden en dus unieker zijn dan de Lancômes en Lauders van deze wereld. Het Philosophy-gamma bijvoorbeeld is de verzorgingslijn van Christina Carlino, een dame met een serieuze dermatologische background. Ze brengt haar crèmes aan de man met new-agespreuken en humor. Een moisturiser krijgt als naam hope in a jar en de bijkomende filosofie where there is faith, there is hope and where there is hope, miracles occur. Een deel van de Philosophy-winst gaat naar goede doelen.

Bij SPACE. NK. gaan ook de beautyproducten van de Duitse firma Dr. Hauschka vlot over de toonbank. Het maken van hun Rose Facial Oil is op z’n minst alternatief te noemen: de rozenblaadjes worden geplukt bij dauw en aan de pluk doen alle werknemers van het bedrijf mee, de directeur incluis. Wie een kater heeft of zich depressief voelt, wordt van het veld geweerd. Zij zouden bad karma op de rozen kunnen overbrengen.

Ook onze gezondheid ontsnapt niet aan de trend. Van acupunctuur en homeopathie kijkt niemand nog op. Het mag tegenwoordig best wat exotischer. Neem nu Deepak Chopra, de in Indië geboren maar in Harvard afgestudeerde arts. Zijn mix van Ayurveda, de traditionele Indische geneeskunde, new-age-energieconcepten en westerse geneeskunde, sloeg niet alleen in bij Demi Moore en Madonna. Chopra, ook de feel good-goeroe genoemd, verkocht meer dan een miljoen exemplaren van zijn boek Ageless Body, Timeless Mind. Bekender (en minder extreem) is Doctor Weil, die er zelf als een glimlachende oosterse goeroe uitziet en dagelijks aan duizenden medisch advies verstrekt via zijn website. Hoewel zijn advies over medische kwalen (van darmkkrampen tot kanker en tumoren) vaak op inzichten uit de klassieke geneeskunde is gebaseerd, wijst hij als remedies onveranderlijk geneeskrachtige planten, een gezond dieet, ademhalingsoefeningen en acupunctuur aan.

De new-agerage is ongetwijfeld in een stroomversnelling geraakt door de enorme opkomst van het Internet. Allerlei vormen van alternatieve geneeskunde of voel-je-goed-theorieën kunnen nu met beperkte middelen een wereldpubliek aanspreken. Maar via Internet wint ook langzamerhand een tegenbeweging aan belang. Het gaat veelal om verontruste wetenschappers die met enige ergernis al dat – in hun ogen althans – bijgeloof en de bijhorende redeneringen trachten te ontkrachten. Deze sceptics gaan in de tegenaanval, gewapend met de fundamentele regels van het wetenschappelijk onderzoek. De meeste new-agefilosofieën doen immers duidelijke causale uitspraken: als je A doet, zal je B bekomen. Draai het hoofdeinde van je bed in een andere richting en je relatie zal verbeteren. Neem elke dag een handvol voedingssupplementen en je zal gezond oud worden. Typisch voor new-ageredeneringen is dat de werkzaamheid van A vaak gelegitimeerd wordt door verwijzingen naar oude (liefst oosters genoemde) tradities en dat de resultaten vaag omschreven worden. Want hoe definieer je een betere relatie of een gezonde oude dag? Voor de sceptics is de zaak simpel: als een bepaald kruid of het anders inrichten van een kamer helpt tegen een ziekte of een slechte relatie, dan moet dat experimenteel aangetoond kunnen worden. New-age-adepten zien deze eis als een aanval en als een westers onvermogen om de oosterse inzichten te vatten.

Maar er is ook maatschappelijke kritiek. Terence Blacker, columnist van de Britse krant The Independent, trekt onder de veelzeggende titel Feng shui is a threat to the nation (The Independent, 25 mei 1999) keihard van leer tegen het doordringen van new-age-ideeën in de publieke en politieke sfeer. “New age wordt gezien als een wijdverspreide reactie tegen het commercialisme en cynisme van de jaren ’80”, schrijft Blacker. “Het Thatcheriaanse egoïsme zou geruild zijn voor zelfrealisatie op een zachte en met anderen rekening houdende manier.” Blacker vindt dat een foute analyse: spirituele zelfobsessie is volgens hem even beschadigend en egoïstisch als financiële hebzucht.

Maar wat hem nog het meest stoort, is het feit dat dit soort ideeën doordringt in het politieke leven. Bij de oprichting in Groot-Brittannië van twee nieuwe adviesraden rond genetisch gemanipuleerd voedsel, stelde een journalist aan de betrokken kabinetsmedewerker de vraag of in die raden ook tegenstanders van de biotechnologie zouden zetelen. Dat kon niet, er was al te veel cynisme geweest in het verleden, het was hoog tijd om positief te denken, om geloof te hebben in de toekomst. Blacker noemt dit smalend feng shui politics: gevoelens nemen de plaats in van de rationele analyse. “Als je sceptisch staat tegenover de intenties van de regering op het vlak van gemanipuleerd voedsel, word je niet alleen verweten intellectueel fout te zijn, maar ook moreel: dan ben je tegen de wetenschap die honger uit de wereld kan helpen.”

De sceptics hebben er een missie van gemaakt om aan te tonen dat de meeste new-age-oplossingen voor de verschillende variaties op “de pijn-van-het-zijn” helemaal niet te bewijzen of sterker nog, aantoonbaar fout zijn. Ze doorprikken terecht de valse beloften en de geldklopperij in de sector. Toch slaan ze de bal gedeeltelijk mis als ze denken dat new age bevochten moet worden met intellectuele hygiëne. Want daarbij gaan ze ervan uit dat modellen die een wenskaars kopen, managers die in hun lunchpauze mediteren en dinks (double income no kids) die hun huis volgens feng-shui-principes hebben ingericht, blind geloven dat het allemaal werkt. Dat doen de meesten net niet. Maar de vaststelling dat traditionele geneeskunde grenzen kent en het wegvallen van religie en familiebanden heeft duidelijk een grote leegte doen ontstaan. Die leegte wordt nu opgevuld door new-agepraktijken, met een designstrik voor wie dat wil, en het opnieuw in ere herstellen van rituelen.

Het is geen toeval dat er in Vlaanderen recent een aantal boeken verschenen over rituelen en dat met hét Moment. het eerste rituelenbureau hier een feit is. Initiatiefneemster Ann Verlinden is doctor in de sociologie en bracht op wetenschappelijke wijze uiteenlopende geloofselementen (al dan niet van religieuze aard) en -praktijken in kaart. In haar bij Acco verschenen boek Het ongewone alledaagse. Over zwarte katten, horoscopen, miraculeuze genezingen,… worden zeven mensen geportretteerd. Zo ook Kaat, die een vrouw van deze tijd blijkt te zijn: niet-religieus, wel zoekend, open en nieuwsgierig. Maar blind geloof in wat dan ook: zeker niet. Haar oosterse beeldjes zijn gewoon reissouvenirs, de wierookstokjes dienen om de lucht in de kamer te zuiveren.

Onlangs bracht een pas vader geworden collega voor iedereen van de redactie een jong boompje mee. Hij vroeg ons de scheut in de tuin te planten. Het is ontegensprekelijk een mooi symbool: samen met de zoon zullen her en der bomen opgroeien. Ontroerend, dat vind zelfs een nuchter mens als ik. Zolang bij de zoons eerste verkoudheid maar niet in mijn richting gekeken wordt. Ik heb nu eenmaal geen groene vingers.

Trui Moerkerke / Collage Tom Hautekiet

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content