‘Mijn schijf is helemaal gewist. Fantastisch, ik ben niemand meer’
Jeroen Walravens was ooit een stoere gast met een grote mond. Maar na een coma, het gevolg van een bijna fatale val, woog hij nog 48 kilo, zat hij in een rolstoel en ging alles – inclusief praten – veel trager. Dat was moeilijk te accepteren, maar vrij snel rees het besef dat het zaak was zichzelf heruit te vinden.
augustus 2007. Jeroen Walravens, een bedreven muurklimmer, komt op vakantie in het Spaanse Lloret de Mar op het onzalige idee om na een wilde, dronken nacht op teenslippers via de balkons naar het open keukenraam van zijn studio te klauteren, driehoog. En of het slecht afloopt. Jeroen valt en knalt met zijn hoofd op de straatstenen. September 2007. Na een maand in diepe coma, wordt de jongeman wakker met ernstige hersenschade.
In zijn boek Het is altijd nu. Herleven na een coma beschrijft hij het lange en merkwaardige proces dat zich nadien voltrok. Zijn vroegere persoonlijkheid bleek uitgewist. Terug een onbeschreven blad. Hij begint stelselmatig zichzelf weer in te vullen. De voormalige lastpak, gediagnosticeerd met ADHD, blijkt gevoeliger te worden. De man die in het verleden deed voor hij dacht, hangt nu een reflectieve levenswijze aan. Hij besluit uiteindelijk om met zijn eigen bedrijfje Take2.cc mensen te gaan coachen die net als hij obstakels willen overwinnen, in de hoop hun leven een nieuwe richting uit te sturen.
In uw boek wilt u een vals beeld uit de wereld helpen : ontwaken uit een coma is een veel langzamer proces dan algemeen gedacht.
Jeroen Walravens : Ik heb het moerassig bewustzijn genoemd. Je kunt niet verwachten dat je vanuit een coma, die nog veel dieper is dan de slaaptoestand, plots wakkerschiet. Na een coma zit je in een verlaagd bewustzijnsniveau. Je bent niet echt aanwezig. Niet alert. Als mindfulness wil zeggen dat je aandacht hebt voor alles wat in je bewustzijnsveld komt, dan moet je ontwaken na een hersentrauma mindlessness noemen. Je moet van heel ver komen. Het was alsof er cola over mijn RAM-geheugen was gemorst, waardoor de programma’s opeens heel traag begonnen te lopen. Alles moest weer opgeladen worden.
Besefte u, als u weer bij bewustzijn kwam, dat u lang was weggeweest ? Was u dan blij om iedereen terug te zien ?
Ik besefte niet dat ik lang buiten bewustzijn was geweest, maar was wél heel blij om mensen terug te zien. “Tu étais joyeux comme un enfant“, zei een Brusselse vriendin over mijn tijd in het ziekenhuis. Ik was gelukkig. Vrienden kwamen langs en als ik honger had, gingen ze iets voor mij halen. Ik dacht : nog even en ik kan naar huis. De artsen maakten me duidelijk dat het niet zo’n vaart zou lopen en dat er mogelijk blijvende hersenschade was. Ik zag de ernst van de situatie pas in toen ze me op de afdeling fysiotherapie vroegen om rechtop te staan, ik merkte dat het niet lukte. Overgeplaatst naar het revalidatiecentrum, bleek dat er heel véél niet functioneerde zoals het moest.
U moest terug leren stappen, terug leren communiceren.
Dat zijn dan nog de oppervlakkige dingen. Wie herstelt van een hersentrauma is heel gemotiveerd om weer te leren stappen, maar het is vooral die mindless-ness die je parten speelt. Je hebt de neiging om jezelf te definiëren aan de hand van je capaciteiten. Maar wat als iets de ene dag wel lukt en de andere dag niet ? Constant moet je je zelfbeeld bijstellen.
U schrijft dat tijdens het revalidatieproces het mentale aspect minstens even zwaar weegt als het fysieke. Hoe komt dat ?
Het idee dat je bent wie je bent en dat je doet wat je doet, blijkt ineens onzin te zijn. Ik was vroeger een stoere gast met een grote mond. Ik feestte graag en dronk veel. Aan meisjes geen gebrek. Na mijn ongeval woog ik nog slechts 48 kilo en zat ik in een rolstoel, mijn spraak vlotte niet… Niets lukte nog. Alle gedragspatronen of scripts, zoals ik ze zelf noem, die mijn persoonlijkheid vormden, kon ik fysiek niet meer aan. Het keerpunt kwam er toen ik besefte : als ik vasthoud aan dat oude personage, ga ik het niet halen. Ik zag in dat het personage dat het resultaat was van een aantal keuzen die ik in het verleden had gemaakt, niet onlosmakelijk met mij verbonden was. Door die klik te maken, vond ik het plots fantastisch om niemand meer te zijn. Ik kon nu zijn wie ik wou zijn, los van mijn geschiedenis.
ADHD IS GODSGESCHENK
Gelooft u dat u die ommezwaai ook zonder het ongeval en het hersenletsel had kunnen bereiken ?
Ja. Anders zou ik nu, als coach, mensen niet helpen om hun leven in eigen handen te nemen. Er is altijd een katalysator, iets wat de vonk geeft om dat veranderingsproces te starten. Vaak is dat een crisis. Bij mij was de katalysator natuurlijk heel extreem. Mijn schijf was helemaal gewist. Werkelijk élk facet van mijn leven moest ik terug creëren, uit het niets. Douchen, me aankleden, echt alles wat ik ondernam, kostte enorm veel inspanning. Dan spring je vanzelf selectiever en bewuster om met je energie. Ik werd daartoe gedwongen door de omstandigheden, maar tegelijk wou ik ook niet langer op automatische piloot leven.
Een grappig citaat uit het boek over uw verblijf in het revalidatiecentrum is : “Op school noemden ze me een koppigaard, nu een doorzetter”.
Slechte eigenschappen bestaan niet. Alleen een slecht management van eigenschappen. ADHD is een godsgeschenk als je ermee leert om te gaan. Zo’n energie, zo’n hyperfocus, zoveel passie…, dat kun je toch niet als negatief bestempelen ? Wat ik vroeger op school deed, is exact hetzelfde als wat ik nu nog altijd doe : ik zie iets wat ik wil en ik ga ervoor. Niets kan me tegenhouden.
U raadt jongeren aan om een pact met zichzelf te sluiten. Wat bedoelt daar precies mee ?
Jonge mensen worstelen vaak met zichzelf. Bewust willen ze wel studeren, maar onbewust zouden ze veel liever gamen. Ik zeg hun dan : “Je hoeft niet tegen dat deel van jezelf in te gaan dat met veel passie in één weekend Call of Duty uitspeelt. Sluit er een pact mee, zodat je dezelfde krachtbron kunt aanboren voor dat andere doel : studeren en slagen.”
Je kunt ADHD inderdaad als een kwaliteit zien, maar het blijft een realiteit dat ouders en leerkrachten dat hyperactieve gedrag als een probleem ervaren. Hoe benaderen we dat het best ?
Daar bestaat volgens mij geen pasklaar antwoord op. Maar het zou misschien helpen als mensen meer naar de mogelijkheden zouden kijken dan naar de beperkingen. In plaats van te focussen op wat er moeilijk gaat, zou je jezelf de vraag kunnen stellen wat de persoon in kwestie wél goed kan en daar verder op bouwen. Dat is uiteindelijk wat ik zelf gedaan heb : me concentreren op wat ik kan. Op die manier is er zoveel mogelijk. Had iemand in het revalidatiecentrum gezegd dat ik vandaag coach zou zijn, dan had ik dat niet in dank afgenomen. Ik zou dat geïnterpreteerd hebben als leedvermaak. Je ambities vallen binnen de grens van het mogelijke. Toen ik revalideerde, had ik nog niet door dat je die grens zelf bepaalt.
SNEL DOOR VERTRAGING
U hebt uzelf heruitgevonden, maar zit de oude Jeroen – de rebel – ook nog ergens in u ?
Daar heb ik zelf lang over zitten nadenken. De eerste werktitel van mijn boek was Nieuweik, maar na verloop van tijd realiseerde ik me dat ik mijn hyperactiviteit, mijn koppigheid en mijn doorzettingsvermogen koester. De buitenkant – de persoonlijkheid en de rolpatronen – is misschien wel veranderd, maar dat rebelse zit er nog altijd. Wat is rebellie ? Dat is ingaan tegen de heersende orde, omdat het ideeënpatroon niet overeenkomt met het jouwe. Rebellie is vasthouden aan waar je voor staat. Rebellie is niet tegendraads zijn louter voor de confrontatie. In de les kon ik vroeger nooit zwijgen, maar nu communiceer ik ook voortdurend. Wat is het verschil ? Het is gewoon kwestie je kwaliteiten op de juiste manier in te zetten.
Vertelt u aan de mensen die u vandaag coacht over wat uzelf hebt meegemaakt ? Ik kan me voorstellen dat het een extra troef is als ze zien dat u ook van ver komt ?
Het eerste opzet van mijn boek was puur mijn groei en bewustwordingsproces te beschrijven. Mijn persoonlijke verhaal wou ik ongemoeid laten. Tot ik inzag dat mijn inzichten een voertuig nodig hadden. Mijn verhaal neemt de mensen mee. Dat merkte ik al toen ik lezingen begon te geven. Als je iets van jezelf deelt, luisteren de mensen echt. Zonder voertuig raak je nergens. Of ik mijn verhaal in mijn coaching gebruik, hangt af van het punt waarop de persoon in kwestie staat. Als die in een emotioneel zware fase zit, heeft hij daar geen boodschap aan. Het helpt hem geen meter vooruit als ik zeg : “Ik heb ook zo diep gezeten, maar drie jaar later ondernam ik een expeditie naar de Mount Ever-est.” Anderzijds, iemand die echt gemotiveerd is om er iets van te maken, maar met tegenslag te maken krijgt, kan er wél baat bij hebben dat ik iets over mijn eigen situatie vertel.
Vooraan in het boek staat een boodschap voor je zoontje Gabriel : dat hij zijn verwondering moet blijven koesteren. De deugd van de verwondering is iets wat uzelf ook herontdekt hebt. Veel mensen verliezen die verwondering onderweg. Hoe kunt u dat vermijden ?
Vraag is waarom we die verwondering verliezen. Als ik in mijn tuin de opkomende zon door de bomen zie priemen, dan kan ik niet anders dan verwonderd zijn. We labelen ervaringen, zodat we daar niet telkens weer over moeten nadenken. Het heeft veel te maken met stilstaan en kijken.
Hebt u, door de omstandigheden, geleerd trager te leven ?
Wat me is overkomen, heeft me in eerste instantie verplicht trager te leven. Ik kon geen halve dag wakker blijven, ik was constant moe, raakte niet uit mijn woorden. Nadien ben ik vanuit een bewuste keuze gaan vertragen. Het gekke is : als je vertraagt, gaat alles sneller. Haast is een gigantisch inefficiënte strategie. Iemand die zich haast en nerveus maakt, heeft bijvoorbeeld minder controle over zijn motoriek. Als je het rustig en bewust aanpakt, boek je sneller vooruitgang.
‘HET IS ALTIJD NU. HERLEVEN NA EEN COMA’, Jeroen Walravens, 163 blz., 2016, Houtekiet, www.altijdnu.be, vanaf 19 februari in de boekhandel
Door Peter Van Dyck & Portret Debby Termonia
“ADHD is een gods-geschenk als je ermee leert om te gaan. Zo’n energie, zo’n hyperfocus, zoveel passie…, dat kun je toch niet als negatief bestempelen ?”
“Wat me is overkomen, heeft me in eerste instantie verplicht trager te leven. Het gekke is : als je vertraagt, gaat alles sneller. Haast is totaal niet efficiënt”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier