De filmcritici zijn niet onverdeeld entoesiast over “Disclosure”, maar de thriller waarin Michael Douglas seksueel geïntimideerd wordt, weekt in alle geval heel wat diskussie los. Een gesprek met Michael Crichton, de schrijver van de gelijknamige best-seller.

ROALD RYNNING

FOTO’S : D. KIRKLAND (SYGMA)

In “Disclosure” speelt Michael Douglas de rol van een man die om de haverklap lastig gevallen wordt door zijn bazin, vertolkt door Demi Moore. Nogal wat mensen vinden de film misleidend, omdat mannen doorgaans niet de slachtoffers maar wel de daders zijn van ongewenste intimiteiten en dat ook vrouwelijke chefs daar veeleer een lijdende dan een leidende rol in spelen…

“In het huidige sociale klimaat lijkt het onmogelijk een scherp standpunt in te nemen zonder dat iemand meteen laat horen dat hij of zij daar helemaal niet mee akkoord gaat”, zucht schrijver Michael Crichton. Hij wordt ervan beschuldigd de spot te drijven met het tema ongewenste intimiteiten. “Iedereen móet inderdaad weten dat het vaak andersom is, maar niemand heeft het recht mij te verplichten in mijn boek de meest frekwente situatie te schetsen. “

De 52-jarige schrijver benadrukt dat de plot van zijn controversiële boek gebaseerd is op een waar verhaal. “In 1988 hoorde ik het verhaal van twee managers, een man en een vrouw die vroeger een relatie met elkaar hadden. Beiden waren praktisch evenwaardige kandidaten voor een betrekking en zoals je al kan raden, kreeg de vrouw de job die de man verwacht had te zullen krijgen. Wat er precies gebeurd is, weet ik niet, maar toen beiden elkaar naderhand opnieuw onmoetten, beschuldigden ze elkaar van ongewenste intimiteiten… Ik vond het verhaal veel boeiender dan de klassieke gang van zaken, waarbij de vrouw het slachtoffer is en de man de boosdoener. “

Michael Crichton, een elegant en rijzig personage, voegt daar nog aan toe : “Tussen ex-minnaars kunnen de dingen verschrikkelijk ingewikkeld zijn. Ik vind dat in de hele diskussie rond ongewenste intimiteiten de complexiteit van seksuelereakties onvoldoende aan bod komt. Tegenwoordig volstaat het te dreigen met een klacht wegens ongewenste intimiteiten en je hebt meteen de poppetjes aan het dansen : het is een ernstige bedreiging voor iemands integriteit. Iedereen die een leidende funktie bekleedt, loopt grote risico’s. “

Na het verschijnen van Disclosure in 1993 ontving Crichton 800.000 brieven, meestal met positieve kommentaar. “Mannen bedankten mij, omdat ik eindelijk eens de andere versie had durven belichten. En professioneel aktieve vrouwen vonden het een boeiend verhaal. Volgens de test-screenings zijn diegenen die de film het meest appreciëren vrouwen ouder dan 25. Vrouwen die in een bedrijf werken, houden er het meest van. “

Crichton geeft iedereen de raad zijn of haar verhaal over ongewenste intimiteiten op te schrijven, “zodat we een idee krijgen van de werkelijke situatie”.

“Maar mijn werk is uitsluitend gebaseerd op ongewone gevallen en het is precies mijn bedoeling belangstelling te wekken voor die ongewone situaties. “

Crichton schudt meewarig het hoofd bij de beschuldiging van de feministen die het een vrouwonvriendelijke film vinden : “Machtsmisbruik in een bedrijf is meedogenloos en het is onverantwoord te beweren dat het er niet zou zijn. Als je ooit zo iemand ontmoet hebt, dan zal je wellicht weten hoe hard die zijn. “

Er is nogal wat te doen om de rauwe seksscène waarbij Demi Moore brutaal de gulp openwriemelt en de protesterende Michael Douglas tracht op te hitsen. “Ik ben zeer trots op die scène”, zegt Crichton. “Het publiek krijgt er een onbehaaglijk gevoel bij. Dat is het bewijs dat het raak zit met de verfilming. Het dringt tot je door hoe platvloers en simplistisch Amerikaanse filmseks meestal is. “

Het is niet de eerste keer dat een controverse ontstaat rond de populaire schrijver Michael Crichton. Bij Rising Sun werd hij beschuldigd van anti-Japanse gevoelens en bij Jurassic Park dat hij een loopje nam met de wetenschap. “Die beschuldigingen raken me diep”, zegt Crichton. “Toen de kritiek op Rising Sun verscheen, kon ik maandenlang niet werken aan Disclosure. “

Zijn boeken worden wel eens als stationsromannetjes of als te commercieel afgedaan. “Ik vraag me nochtans nooit af of wat ik schrijf al dan niet zal verkopen. Zo zou ik niet kunnen funktioneren als schrijver. Maar cynisme is goedkoop, weet je. Volgens mij is het niet moeilijk proza te schrijven dat je tien keer moet lezen vooraleer je er iets van begrijpt. Als schrijver heb je de plicht je lezers wakker te houden en te boeien. Ik vind dat Henry James bijvoorbeeld, die als schrijver de hemel in geprezen werd, ongelofelijk slecht schreef. Zijn boeken lijken wel uitgetikte krabbels. Ik verkies schrijvers als E.A. Poe, Louis Stevenson en Conan Doyle. “

Crichton zit niet verveeld met zijn sukses. “Het is altijd mijn bedoeling geweest voor een zo groot mogelijk publiek te schrijven. Iedereen is druk bezig en de beschikbare tijd om van alles te doen en a fortiori om boeken te lezen is zeer beperkt. Ik werk me uit de naad om met originele ideeën op de proppen te komen en om mijn lezers te boeien. “

Dat werken heeft vruchten afgeworpen. Crichton heeft enkele van de meest suksesvolle boeken geschreven die ooit verschenen : van Jurassic Park, Rising Sun en nog elf andere boeken werden over de hele wereld honderd miljoen eksemplaren verkocht. En dat heeft hem dus geen windeieren gelegd. Als we hem vragen hoe rijk hij precies is, draait hij onwennig op zijn stoel. Over de opbrengst van zijn boeken blijft hij diskreet, maar voor de verfilming van Jurassic Park en Rising Sun kreeg hij 3 miljoen dollar.

Voor Disclosure, zijn zesde roman die verfilmd werd, ontving hij 3,5 miljoen dollar. En hij moest niet eens het scenario schrijven ! “Regisseur Barry Levinson verkoos met z’n eigen, overigens uitstekende scenarist te werken. En om eerlijk te zijn : het verhaal van Meredith en Tom begon mijn keel uit te hangen”, geeft Michael Crichton als verklaring waarom hij het scenario niet zelf schreef. “Ik was het beu en was blij dat anderen die taak van mij overnamen. “

Crichton had absoluut geen moeite met de ‘gedaanteverwisseling’ die zijn personages ondergingen bij de verfilming. “Elke vertaling is de facto verschillend”, oreert hij kalm. “Er zijn goede en slechte vertalingen, maar het beste dat ik kon doen, was de filmmensen carte blanche te geven om er het beste van te maken. Als ik op de set aanwezig was geweest en om de haverklap was tussengekomen met opmerkingen in mijn hoedanigheid van geestelijke vader , dan zou dat een negatieve uitwerking gehad hebben op hun kreativiteit. Ik moedigde hen aan er met een frisse kijk iets totaal nieuws van te maken. Als een kind dat een ballonnetje oplaat, had ik het verhaal de wereld in gestuurd en gehoopt dat ik er fier op kon zijn. “

Crichton woont in Santa Monica, Californië, met zijn vierde vrouw, de aktrice Anne-Marie Martin, en hun vijfjarig dochtertje Taylor. Crichton schrijft in een kantoor op twee mijl van hun woning. Als hij aan het werk slaat, sluit hij zich totaal af van de buitenwereld en gunt hij zichzelf buiten een paar uurtjes joggen en wat tijd voor zijn gezin geen minuut ontspanning. “In de eerste stadia van een boek ben ik om zes uur ’s morgens al bezig. Naarmate het boek vordert, sta ik steeds vroeger op… tot ik zo rond twee uur in de morgen begin te schrijven. Dan kruip ik wel om tien uur ’s avonds in bed. “

“Schrijven is slavenarbeid. Ik wil steeds vlugger werken. Doorgaans krijg ik vier vellen per dag op papier. Voor het eerste klad zijn praktisch zes weken nodig. “

Naar eigen zeggen heeft Crichton veel van zijn sukses te danken aan zijn ouders. “Mijn ouders vertelden me altijd dat ik kon doen wat ik wilde en dus werd ik aangemoedigd bij alles wat ik ondernam”, vertelt hij over zijn jeugd in Long Island, New York City. “Maar mijn sukes heb ik ook te danken aan discipline. Het is jammer dat tegenwoordig beweerd wordt dat discipline iets is voor mensen die niet beter weten. “

Vooraleer Crichton afstudeerde aan de Harvard Medical School had hij al een best-seller geschreven (The Andromeda Strain) waarna hij besloot dat geneeskunde te weinig plaats bood voor kreativiteit. Naast het schrijven van boeken begon hij ook films te regisseren. Dat zijn er zeven tot nog toe waaronder Coma met Michael Douglas en The Great Train Robbery met Sean Connery maar hij heeft geen verdere plannen in die richting. “Wie weet, zal ik ooit nog eens opnieuw een film regisseren. Het is vooral een kwestie van tijd. Die is krap bemeten. Met het groeiend sukses, groeit ook het gebrek aan tijd. Ik moet overal aanwezig zijn om ‘dingen’ in de gaten te houden en dat houdt me weg van mijn schrijftafel. Er zijn maar vierentwintig uren in een dag en mijn prioriteit is het schrijven van romans. “

Naast de nieuwe Amerikaanse tv-serie ER, geïnspireerd op zijn eigen ervaringen als dokter op de afdeling spoedgevallen, en de verfilming van zijn roman uit 1980 Congo voorzien tegen de herfst van dit jaar werkt Crichton aan een vervolg op Jurassic Park, een boek waar al reikhalzend naar uitgekeken wordt. “Maar daarover kan ik je nog niets vertellen. ” Het boek verschijnt later dit jaar. “In 1997 zal Steven Spielberg het boek verfilmen en ik heb hem beloofd niets te verklappen. Twee dingen wil ik wèl kwijt : er komen veel dinosaurussen in voor en het zal veel mensen bekoren. “

Michael Crichton : “Schrijven is slavenarbeid. “