Zweten is van vitaal belang, onder meer om onze lichaamstemperatuur op een normaal peil te houden. Maar zweten kan flink hinderlijk zijn, zeker wanneer er ook een geurtje aan vastzit.

HILDE PAUWELS

FOTO : BENNY DE GROVE

Zweetvoeten ? Hinderlijk misschien, maar het is een kwaal die je met wat moeite onder kontrole kan krijgen. Wie nooit zweet, is er heel wat erger aan toe. “Bij sommige mensen funktioneren de zweetklieren niet meer. Het is heel zeldzaam, maar komt wel voor. De gevolgen zijn ingrijpend. Zweten is immers van cruciaal belang om de lichaamstemperatuur op peil te houden. Bij mensen die niet zweten, zien we dat de temperatuur vlug oploopt. Dat kan tot bewusteloosheid leiden. Zulke mensen moeten dan ook heel voorzichtig zijn met inspanningen, ” zegt dr. Naeyaert, verbonden aan de Kliniek voor Huidziekten van het Gentse UZ.

Het teveel aan lichaamswarmte verliezen we door de verdamping van zweet. Wanneer het rondom ons koud is, produceert ons lichaam extra warmte. De stofwisselingsmekanismen werken sneller, we zweten minder. Bij kou bedraagt de transpiratie zowat 0,5 liter per 24 uur, wanneer we in een erg warme omgeving zijn, kunnen we tot 1,5 liter zweet per uur kwijtraken. Het verschil in vochtverlies is dus groot. Op die manier slagen we er wel in onze lichaamstemperatuur steeds op ongeveer 37C te houden. Honden bijvoorbeeld zweten niet en hebben heel wat moeite om zich aan hoge temperaturen aan te passen. Hun teveel aan warmte verdwijnt via de luchtwegen. Vandaar het hijgen met uitgestoken tong.

Zweten laat ons dus toe te blijven funktioneren als het rondom ons warmer wordt. Vogels en zoogdieren, dus ook mensen, hebben een soort ingebouwd mekanisme dat de warmte op peil houdt. Het warmtecentrum bevindt zich in de hersenen. Vooral via de huid wordt de afgifte van warmte geregeld. Wanneer we het warm hebben, zetten de bloedvaten van de huid uit en worden de zweetklieren geaktiveerd. Bij kou gebeurt het omgekeerde, de huid wordt bleek en koud. De haartjes op armen en benen gaan rechtop staan, dat is nog een overblijfsel van de tijd dat we een vacht hadden. Mensen met een dikke vetlaag zijn meestal geen koukleumen. De onderhuidse vetlaag blijkt goed isolatiemateriaal te zijn en houdt het verlies aan warmte tegen.

Dat we zweten om het teveel aan warmte af te stoten, komt omdat we grotendeels uit water bestaan. Tegelijkertijd stoten we ook lichaamszouten af, vandaar de ietwat zoute smaak van zweet.

Het verlies van water kan je best vergelijken met verdampen. Zo bevat de lucht die we uitademen waterdamp. Ook via de huid verdampt voortdurend een beetje water. Maar in vergelijking met de hoeveelheid die we uitzweten, is dat niet veel. Ook zweet probeert te verdampen. Dat lukt niet al te best bij vochtige warmte, vandaar ook dat “laf” weer moeilijker te harden is. Een droge warme bries is daarentegen veel aangenamer, precies omdat zweet dan gemakkelijk verdampt.

Zweten gebeurt via onze zweetklieren, die worden door zenuwbanen aan het werk gezet. De gewone zweetklieren zitten onder de huid, verspreid over bijna het hele lichaam. De apocriene klieren komen pas in de puberteit tot volle ontwikkeling en vind je enkel in lichaamszones waar ook haar wordt gevormd. Vrouwen hebben ongeveer dubbel zoveel apocriene klieren als mannen. Het vocht dat apocriene klieren afscheiden, heeft na bewerkt te zijn door bakteriën een veel intensere geur dan bij de gewone klieren het geval is.

De warmte-huishouding is een delikaat proces. Er kan dus heel wat mislopen. Koorts is wel het best gekende voorbeeld. Hoge koorts begint vaak met koude rillingen : het signaal dat er iets mis is met de afgifte van warmte. We kunnen geen warmte meer afgeven, we zweten onvoldoende. Het gevolg is dat de temperatuur gaat oplopen. De huid voelt dan droog en heet aan. Wanneer we weer beginnen te zweten, daalt de temperatuur : herstel is in zicht.

“Er is daarnaast een hele waslijst van ziektes die gepaard gaan met een bizar zweetpatroon. Mensen met suikerziekte bijvoorbeeld zweten abnormaal veel. Idem dito bij endocriene aandoeningen, bijvoorbeeld als gevolg van een hyperaktieve schildklier. Wie lijdt aan de ziekte van Parkinson, kan als gevolg van de medicijnen extra zweten. Sommige medicijnen geven trouwens ook een typische geur af bij het zweten. Ook gezwellen in de borstkas kunnen de zenuwbanen prikkelen en overtollig vochtverlies veroorzaken, ” legt dr. Naeyaert uit.

Dan is er nog het nachtelijk zweten, lang niet onschuldig. Wie plots gedurende een bepaalde periode ’s nachts overvloedig zweet, raadpleegt best een dokter. “Zoiets kan wijzen op tuberkulose, of bepaalde vormen van bloedkanker, ” zegt dr. Naeyaert.

Minder problematisch zijn de warmte-opstootjes die sommige vrouwen tijdens de menopauze flink wat last kunnen bezorgen. Rode vlekken in de hals en het aangezicht, een gevoel van benauwdheid en angst : leuk is het niet, vooral niet omdat het op de meest onverwachte momenten kan voorvallen. Maar schadelijk voor de gezondheid is het niet. “Het gaat hier vooral over het hormonale huishouden dat in een overgangsfaze terechtkomt. Dat kan samengaan met een warmtegevoel, maar is zeker geen verstoring van de zweetfunkties, ” legt dr. Naeyaert uit.

Nog zo’n fenomeen is het emotionele zweten, o.m. bij angst : klamme handen, zweetdruppels op het voorhoofd, koud zweet op de rug. De adrenaline, een hormonale stof, verhoogt en dat heeft ook als effekt dat de zenuwbanen naar de zweetklieren geprikkeld worden. “Emotioneel zweten kan iemand vrij veel last bezorgen. Er bestaan wel medicijnen die daaraan kunnen verhelpen. Maar de neveneffekten daarvan zijn nog vervelender, je krijgt een droge mond en hartkloppingen. Dus het voorschrijven van medicijnen is in dit geval helemaal niet verantwoord, ” aldus dr. Naeyaert.

Wie zichzelf in de sauna kunstmatig een zweetkuur oplegt, vergt van z’n lichaam een hele aanpassing aan extreme kontrasten. De warmte zorgt voor veel overtollig zweet en regelt op die manier de centrale lichaamstemperatuur. Plots in een ijskoud bad plonzen, kan geen kwaad. Gezonde mensen passen zich snel aan de afwisseling van warmte en koude aan.

Dr. Naeyaert krijgt af en toe mensen met zweetklachten over de vloer. Het kan gaan om mensen die te veel zweten, soms drijven van het zweet. Of om klachten i.v.m. reukhinder. Sommige mensen hebben last van gekleurd zweet. “Tegen gekleurd zweet valt weinig te beginnen. Het heeft te maken met een pigment dat in het zweet zit. In de oksels kan je op je kleren soms gele randjes zien. Ook blauw en groen komt soms voor. Het soort textiel dat je draagt, kan een rol spelen bij de verkleuring. Heel zeldzaam, maar toch gebeurt het : sommige mensen hebben gekleurde zweetdruppeltjes op het gelaat. Het gaat om kleine zwarte puntjes, het lijkt op acne. Behalve het uitzicht is het helemaal niet hinderlijk, ” zegt dr. Naeyaert.

Drijven van het zweet, geplaagd worden door reukjes : dat levert meer zorgen op. Soms kan heel erg zweten zware gevolgen hebben. “Het kan leiden tot sociale problemen. Sommigen hebben konstant natte handpalmen. Het kan zo erg zijn dat je steeds weer je handen moet afdrogen. Sommigen kunnen gewoon geen brief schrijven omdat het papier steevast nat wordt. Fijn werk doen, is helemaal uitgesloten, ” zegt dr. Naeyaert.

Wat kan je eraan doen ? “Alles hangt af van de plaats waar je zweet. Op basis daarvan kunnen we een behandeling voorstellen. Meestal gaat het om zweten aan de oksels of handpalmen en voetzolen, ” zegt dr. Naeyaert.

Wie geregeld geplaagd wordt door te veel zweten aan de oksels, kan zich uit de nood helpen met lokaal aan te brengen middelen op basis van aluminiumchloride. Die produkten zijn in poedervorm of als vloeistof verkrijgbaar. Heel wat mensen hebben ook last van zweetvoeten. “Net als bij de oksels helpen bij handen en voeten ook aluminiumzouten. Je kan ook zweetabsorberende poeders in je sokken doen. Vanzelfsprekend zijn het dragen van niet-syntetische sokken, het afwisselend dragen van twee paar schoenen liefst open schoenen ook zeer belangrijke maatregelen. “

Het weze een troost : zweten kan weliswaar knap vervelend zijn, maar dat betekent niet meteen dat je dat ook gaat ruiken. Reukhinder ontstaat pas wanneer zweet eigenlijk geurloos wordt beïnvloed door bakteriën. Het resultaat is dat er wel geurtjes optreden. De oksel is een warme, vochtige holte, bakteriën voelen er zich thuis. Bij de voeten is het de dikkere hoornlaag die in het zweet wordt ondergedompeld, weker wordt en een voedingsbodem voor bakteriële enzymen is.

“Klassieke remedies zijn de antibakteriële zepen en lotions, die normaal gesproken veel sukses hebben. Bij ernstige gevallen van zweten in de okselholte, kunnen we proberen de zweetklieren weg te nemen. Nog drastischer is het wegnemen van de zenuwknopen die de zweetklieren aan het werk zetten. Ook hier kunnen komplikaties optreden, zoals het overmatig zweten op andere plaatsen. Bij het wegnemen van de zenuwknopen in de okselstreek kunnen de longen geraakt worden, met pneumothorax, ‘het plat vallen van de longen’ tot gevolg. “

Vrij recent wordt ook iontoforese met sukses aangewend bij de behandeling van overtollig zweten. Er worden geladen deeltjes in de zwetende huid gebracht. Heeft dit een storend effekt op de zweetklieren ? Hierover tast men nog in het duister. Wel bewezen is dat het zweten fel vermindert. Vooral bij zweten aan handpalmen en voetzolen, is de behandeling heel eenvoudig.

“Je neemt een bakje met kraantjeswater, stopt daarin de elektroden die de geladen deeltjes in het water brengen. Daarin laat je elke dag je handen of voeten een halfuurtje weken. Na verloop van tijd hoef je dat niet meer elke dag te doen, ” zegt dr. Naeyaert. Gevaarlijk is het niet, hoewel je uiteraard moet opletten. De stroom moet je geleidelijk opdrijven om elektrische schokken te vermijden. Als je een wondje hebt, moet je er een laag zalf opsmeren, zoniet krijg je brandwondjes. Wie eenpacemaker heeft, of kampt met hartproblemen, waagt zich beter ook niet aan een iontoferese. De techniek is niet nieuw. In de fysische geneeskunde wordt iontoferese al langer gebruikt om bepaalde kneuzingen te genezen of om gewrichtspijn tegen te gaan.

Dr. Naeyaert : “Ik vind het een interessante aanwinst bij de behandeling van zweetproblemen. Aanvankelijk was er heel wat skepsis. Omdat men niet precies weet wat er gebeurt, en ook omwille van het feit dat het ook met simpel kraantjeswater lukt. “

Erg zweten kan leiden tot sociale problemen. Sommige mensen hebben konstant natte handpalmen. Fijn werk doen, is dan uitgesloten.