Wim Denolf
Wim Denolf Wim Denolf is journalist bij Knack Weekend. Liefst schrijft hij elke week over een ander thema.

Frank Muller wordt tot Zwitserlands geniaalste horlogemakers gerekend. Bewonderaars en verzamelaars uit de beau monde liggen aan zijn voeten, maar de levende legende is zijn eigen pr-machine: “Ik heb alles aan mezelf te danken.”

Antieke klokken, een bibliotheek vol legendarische horlogemakers, Formule 1-modelwagens – het statige privé-bureau van Frank Muller (43) in Genève is rijkelijk gedecoreerd. Een prominente plaats is weggelegd voor gesigneerde foto’s van bekende vrienden en klanten: David Beckham, Elton John, Gianni Versace, Naomi Campbell, Zidane, Antonio Banderas – Zwitserlands meest flamboyante horlogemaker eet zelden alleen.

De zoon van een Italiaanse moeder en een Zwitserse vader was een uitmuntend leerling van de befaamde Ecole d’Horlogerie in Genève. Hij werd meteen opgepikt door die andere legendarische horlogemaker, de Deense Svend Andersen, met wie hij vijf jaar lang de eeuwenoude privé-collectie van Patek Philippe restaureerde. Een opdracht die slechts weinigen aankunnen, zodat Muller al gauw wereldwijd een veelgevraagd hersteller werd. Terwijl verzamelaars, Sotheby’s en Christie’s hem de zeldzaamste, oudste en duurste horloges ter wereld in handen stopten, bouwde hij zelf nieuwe mechanismen met onderdelen die hij in antiekwinkels vond. Daarnaast experimenteerde uitvinder Muller – zijn eerste tourbillon maakte hij al als jonge twintiger – voortdurend met bestaande en nieuwe complicaties.

In ’92 begon de intussen beroemde horlogemaker zelf een bedrijf. Amper tien jaar later is Frank Muller een prestigieus horlogehuis met 300 werknemers. De ateliers in Genthod, bij Genève, leveren jaarlijks 25.000 (mechanische) horloges af. Dankzij wereldpremières en innovaties is Muller toonaangevend op technisch gebied, terwijl ook de gewelfde Cintrée Curvex-kast en de kleurrijke wijzerplaten ongeëvenaard zijn. ’s Mans reputatie strekt zo ver dat zelfs bedrijven als Kodak, Volvo en Jaguar hem inhuren als design consultant.

De honderden volledig manueel gemaakte modellen hebben slechts een beperkte oplage. De kans dat u iemand ontmoet met exact dezelfde Conquistador of Long Island is minimaal, want in massaproductie is de zelfverzekerde Muller niet geïnteresseerd: “Ik ben een egoïst: mijn enige ambitie is doen waar ik van hou. Daar heb ik mijn leven naar gebouwd, en dus ook mijn bedrijf. Toen ik Frank Muller oprichtte, nam ik me voor uitsluitend horloges te maken voor mijn eigen plezier, of het nu gaat om grote complicaties of juweelhorloges. Steeds grotere aantallen verkopen boeit me niet, ik denk alleen aan mezelf en mijn eigen genot.”

De steevast in de drie goudkleuren beschikbare uurwerken van Frank Muller zijn dus exclusieve objecten. In België gaan er jaarlijks slechts 140 van de hand. Gemiddelde verkoopprijs: rond de 800.000 fr. – een peulschil in vergelijking met de allergrootste complicaties. Zo is er onder meer de Cintrée Curvex met grande en petite sonnerie en quantième perpetuel. Het uurwerk weerklinkt dus niet alleen op de uren en kwartieren, maar toont op de wijzerplaat zowel dag, datum, maand, schrikkeljaar als de maanstanden. Kostprijs: 17 miljoen frank. Volgens Muller is van decadentie geen sprake: “Zo’n modellen zijn paradepaardjes inzake technologie en research, daar kruipt maanden werk in. Mocht ik het hard spelen, zouden ze nog duurder zijn. Geloof me, hoe duurder een horloge, hoe kleiner de winst. Trouwens, waarde is subjectief. Zodra je boven de gemiddelde prijs van een kwartshorloge gaat, is er weinig verschil tussen 50.000 en 400.000 frank. Dan is het gewoon een kwestie van middelen. Het ene is niet democratischer dan het andere: in beide gevallen kunnen miljoenen mensen zich zo’n bedrag niet permitteren.”

Als lid van een ondernemersfamilie kost het Muller geen moeite de creatieve met de zakelijke leiding te combineren. “Mijn overgrootvaders maakten werktuigen en glas, mijn vader importeerde schoenen. Als kind zag ik dagelijks zakelijke discussies en werd ik in het hoofd geprent nooit voor een ander te werken, ça se fait pas chez nous. Toch ben ik geen commercieel genie. Dan zou ik succesvolle modellen als de Casablanca met duizenden maken. Dat zou winstgevender zijn dan wat ik nu doe, maar ik heb er geen zin in. Dan sluit je uiteindelijk compromissen die je creativiteit beperken. Als ik een horloge in mijn hoofd heb, maak ik het – wat het me ook kost.”

Frank Muller is een unicum in de door marketeers gedomineerde sector. Zijn trouwe klanten en verzamelaars in Hongkong, Las Vegas en Moskou rekenen het horlogegenie maar wat graag tot hun vriendenkring. Niet alleen is hij een van de weinige bedrijfsleiders die zelf mechanismen vervaardigen, hij is elke dag zelf in de ateliers te vinden. “Uiteraard ben ik er, want alles vertrekt van mijn verbeelding. Zodoende ben ik de enige horlogemaker die ook de beslissingsmacht heeft. Bovendien maak je mij niets wijs, ik ken mijn horloges als mijn broekzak. Ik zie meteen waar het probleem zit.” Maar wat als hij een slechte dag heeft, als zijn verbeelding niet werkt? Het antwoord is kort: “Dat is het zelden het geval.”

Als perfectionist verbetert Muller voortdurend zijn ontwerpen. “Ik ben een purist, alle modellen zijn wel honderd keer getekend. Mijn grote geluk is dat ik niets op papier hoef te zetten. Ik bouw mechanismen zonder schetsen of maquettes te maken, want in mijn hoofd zie ik alles meteen in drie dimensies. Vergeet niet dat ik als restaurateur mijn verbeelding gebruikte om met de beschikbare elementen het oorspronkelijke mechanisme te visualiseren. Bovendien maak ik zelden fouten, dankzij mijn ervaring. In onze ateliers zie ik zo wie welke fout gaat maken. Omdat ik ze ooit zelf heb gemaakt.”

Van valse bescheidenheid heeft Muller geen last, blijkt telkens opnieuw. Zo groot het onderschrift Master of Complications onder de merknaam, zo groot het ego, maar ook de eerlijkheid van de Zwitserse horlogemaker. “Geluk hebben bestaat niet”, zegt hij. “Wie succes heeft in zijn leven, dankt dat uitsluitend aan ervaring. En daarvoor moet je immens hard werken, stommiteiten begaan en er lessen uit trekken. Ik heb van mijn 16de tot mijn 37ste zeven dagen op zeven gewerkt, minimaal 14 uur per dag, zonder één dag vakantie. Ik heb de hele horlogegeschiedenis uitgevlooid en me bekwaamd in de mooiste en gecompliceerdste uurwerken aller tijden. Ik heb hard gewerkt voor mijn kennis. Als ik nu succes heb en mijn zin kan doen, heb ik dat aan mezelf te danken. Toen ik Frank Muller oprichtte, werd ik voor gek versleten. Dacht dat herstellertje uit Genève dat hij op het niveau van Patek Philippe of Vacheron Constantin stond? En dus werkte ik twee jaar lang aan mijn eerste wereldpremière, toen ’s werelds meest gecompliceerde horloge. Dat vergde overtuiging en zelfvertrouwen. Als ik nooit enthousiasme had gezien in de ogen van collectioneurs, de mensen die me inspireren en motiveren, was ik er niet eens aan begonnen. Maar erkenning komt niet meteen, noch vanzelf, het is een uitdaging.”

Met die moderne horloge-industrie loopt Muller trouwens niet hoog weg. In ’98 al had hij een aanvaring met het Comité International de la Haute Horlogerie en verliet hij de prestigieuze salon van Genève, uit onvrede met de populariteit van kwartshorloges. “Ik ben niet vies van commercie en marketing, en hou van Zwitserse horlogemakers als Patek Philippe, ze zijn mijn voorgangers. Waar ik niet van hou, is dat men de mens niet valoriseert. Bij veel horlogemakers wordt het product gemaakt door mensen die onzichtbaar blijven – van erkenning is geen sprake.”

Hoe het ook kan, wordt in Genthod gedemonstreerd: sinds kort zijn de ateliers, Watchland genaamd, toegankelijk voor het publiek. Een leerrijke en verbluffende ervaring, want onder begeleiding van een gids gaan alle deuren open. “De horlogewereld is vol van geheimen. Vooral de productie wordt afgeschermd”, bekent Muller. “Voor mij gaat het erom het verlangen van liefhebbers, verzamelaar en klanten te beantwoorden. Zo begrijpen ze tenminste wat er achter de hoge prijzen steekt. Een ambachtelijk horloge als het onze kan niet overal vervaardigd worden. Ik heb niets te verbergen.”

‘Watchland’ in Genthod kan worden bezocht na reservering (min. 2 personen). Info: Blanpain, Tel. 02-344 48 57.

Wim Denolf

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content