Amerika’s golden boy kruipt in de huid van een psychotische kameleon. “We kennen toch allemaal dat gevoel van erbij te willen horen maar uitgesloten te worden.”

M att Damon mag dan nog drie moorden plegen in de sensuele psychologische thriller The Talented Mr. Ripley, toch zou je hem je laatste cent toevertrouwen. Zo hardnekkig verzet zijn uitstraling van all American boy zich tegen de duistere kanten van zijn personage.

De amorele kameleon Tom Ripley is een arme jongen die per toeval in aanraking komt met het wereldje van de rijken en verwenden der aarde. Eens hij de smaak te pakken krijgt en het luilekkerleventje deelt van de geprivilegieerde jongelui, is er geen weg meer terug. Ripley wordt op het einde van de jaren vijftig door een New Yorkse reder naar Zuid-Italiƫ gestuurd om er diens zoon Dickie (Jude Law) te overhalen terug te keren naar Amerika. Ripley geraakt algauw helemaal in de ban van de dolce vita-lifestyle van Dickie en zijn schrijvende vriendin Marge (Gwyneth Paltrow). Zelf in de schoenen staan van Dickie wordt een allesoverheersende obsessie van Ripley, en wanneer hij door de wispelturige rijkeluiszoon aan de kant wordt gezet, is doodslag de enige manier om de metamorfose compleet te maken.

Amerika’s favoriete schoonzoon met de diepblauwe ogen en de hagelwitte tanden als een gekwelde psychopaat? Het is inderdaad een radicale breuk met de tot nog toe voorspelbare rollen waarin we Matt Damon te zien kregen: als de soldaat in Courage Under Fire en Saving Private Ryan, de jonge kadet in Geronimo, de atleet in School Ties, de jonge advocaat in John Grishams The Rainmaker, de rechtenstudent Ć©n getalenteerde pokerspeler in Rounders.

In zijn eerste film sinds het Oscarwinnende The English Patient belicht de Britse regisseur Anthony Minghella de schaduwzijde van Hollywoods nieuwste wonderboy. In Amerika rinkelde de kassa maar was men minder gul met Oscarnominaties: Damon werd ten onrechte gepasseerd, terwijl zijn tegenspeler, de Brit Jude Law, wel een verdiende nominatie kreeg in de categorie Beste mannelijke bijrol. Tijdens het interview op het jongste festival van Berlijn, enkele dagen voor de nominaties werden bekendgemaakt, zei Damon (29) zich geen zorgen te maken om de nakende Oscarrace: “De film is wat hij is. We zijn allemaal erg tevreden met het resultaat en een onderscheiding minder of meer kan daar niets aan veranderen.”

Wat zijn carriĆØre betreft zit Damon op rozen: niet alleen is hij de ster van deze briljante Patricia Highsmith-verfilming, de komende maanden is hij ook te zien in de nieuwe films van Robert Redford en Billy Bob Thornton.

De voormalige Harvard-student heeft een lange weg afgelegd sinds hij vijf jaar geleden nog zelf een scenario moest schrijven om als acteur aan de bak te komen in Hollywood. Damon en de coauteur, zijn jeugdvriend Ben Affleck, slaagden er niet alleen in om hun eerste script ( Good Will Hunting) geproduceerd te krijgen, ze wonnen er twee jaar geleden ook meteen een oscar mee.

U zei dat u Good Will Hunting schreef om uw doorbraak als acteur te forceren. Omdat u geen enkele interessante rol aangeboden kreeg, schreef u er een voor uzelf. Dat is nu intussen wel veranderd.

Matt Damon: Inderdaad, en Tom Ripley in The Talented Mr. Ripley is een prima voorbeeld van het soort rol waar ik op zat te wachten: iets echt interessants en totaal verschillend van de films die nu worden gemaakt.

VĆ³Ć³r Ben en ik Good Will Hunting schreven, wist niemand wie we waren. Het systeem zit zo in elkaar dat hetzelfde selecte clubje acteurs in aanmerking komt voor elke goede rol. Toont geen van hen interesse, dan wordt de rol aangeboden aan een tweede categorie, dit keer van honderden acteurs die allemaal wanhopig naar een stevige rol hengelen. Je moet dus op die A-lijst zien te geraken, anders krijg je alleen maar de kruimels.

Wat vond u dan zo uitzonderlijk aan The Talented Mr. Ripley?

Ik vond de toon van de prent ongewoon, zeker voor een Amerikaanse film geproduceerd door een grote studio ( Paramount en Miramax). Het gaat om iemand die veel dingen doet die niet alleen moreel aanvechtbaar zijn maar ronduit verwerpelijk. Maar toch is hij de protagonist door wiens ogen je alles ziet. En de film werkt alleen als de toeschouwer zijn motieven gaat begrijpen.

Waarin schuilt precies het talent van Tom Ripley?

Er is die scĆØne waarin Jude Law zegt dat iedereen een bepaald talent moet hebben, maar Toms probleem is dat hij er te veel heeft: hij is vlug van geest, hij is doortrapt, kan met gemak handtekeningen vervalsen, hij kan zo liegen dat hij het zelf gelooft. Zijn zwakke plek is dat hij te veel kwaliteiten heeft en hij daarom voortdurend de dans ontspringt. Daarom is aan het eind zijn bestaan ook een hel geworden. Het zou bijna een verlossing voor hem zijn mocht hij door de politie gesnapt worden. Mocht hij gestraft kunnen worden door een autoriteitsfiguur, zou er meteen een zware last van zijn schouders vallen en zou hij niet langer zichzelf moeten bestraffen.

Hoe boeiend was het om iemand te spelen die zelf een rol van een ander speelt, en hoe moeilijk?

De grootste uitdaging was iemand te spelen die zich van zichzelf bewust is, die weet en voelt dat men hem in de gaten houdt. Als acteur probeer je net heel hard om te vergeten dat je bekeken wordt. In het spelen van Tom Ripley die zich uitgeeft voor Dickie Greenleaf moest ik alles vergeten wat ik als acteur had geleerd.

Met Jude Law heb ik ook veel gepraat over de overeenkomsten tussen onze personages. Ik ben normaal stukken zwaarder dan Jude, hij is veel slanker. Ten behoeve van de film is hij wat aangekomen en ben ik ben wat afgevallen, zodat we meer naar elkaar toegroeiden en de identiteitswisseling ook fysiek aanvaardbaar werd.

Kan u zich identificeren met uw personage?

Zeer zeker, ik denk dat iedereen sommige aspecten van zichzelf zal herkennen in Tom Ripley. We kennen toch allemaal dat gevoel van er te willen bijhoren maar uitgesloten te worden. Voor mij persoonlijk leefde dat gevoel het sterkst toen ik het als acteur probeerde te maken.

The Talented Mr. Ripley is veel explicieter homo-erotisch dan de oorspronkelijke roman van Patricia Highsmith.

Ja, en precies daarom vonden veel mensen in Amerika het een riskante rol voor mij. Dat vond ik helemaal niet. Zelfs al is Ripley hier een homo, zijn seksualiteit wordt vooral bepaald door de omgeving waarin hij vertoeft. Ik vond het veel riskanter dat hij mensen ombrengt. Het verbaasde me weer eens dat in Amerika zoveel woorden werden vuilgemaakt aan zijn seksualiteit, terwijl niemand er kennelijk bij stilstond dat hij toch eventjes drie mensen afmaakt. Voor mij was het een groter risico om een moordenaar te spelen en zo diep door te dringen tot zijn psyche dat de toeschouwer er niet op afknapt maar zelfs geboeid en ontroerd wordt door wat Ripley allemaal overkomt.

Hoe interpreteert u de derde moord, de wurgmoord? Het lijkt wel een liefdesscĆØne.

Dat was Anthony’s idee. Vanaf de eerste repetitie heeft hij het zo geĆ«nsceneerd. Die nacht dat Ripley zijn minnaar Peter vermoordt, ging hun relatie geconsumeerd worden. In mijn interpretatie is Ripley nog altijd maagd en is hij nog altijd niet in het reine met zijn geaardheid. Ze hadden al vroeger hun eerste liefdesnacht moeten beleven, maar er kwam iets tussen. Hun reĆ¼nie wordt uitgesteld tot ze samen een bootreis maken en uiteindelijk alleen zijn in hun kajuit. Ripley voelt zich voor het eerst in lange tijd veilig en geborgen, hij is verliefd, heeft eindelijk een soulmate gevonden. Hij gaat nog even naar buiten om naar de zonsondergang te kijken – een symbolische scĆØne waarmee ook het doek valt over zijn adolescentie. Maar op het dek duikt plots Meredith (Cate Blanchett) weer op, hij dreigt ontmaskerd te worden en valt weer in zijn moordenaarsrol. Hij moet zich van Peter ontdoen. Het was een uitstekende vondst van Anthony om dit in beeld te zetten als een liefdesscĆØne: even vindt Ripley vrede met zichzelf, voor zijn leven weer een hel is.

Had u de rol van Dickie kunnen spelen en Jude Law de rol van Tom Ripley?

Ja natuurlijk, maar dat kwam nooit in aanmerking. Gwyneth (Paltrow) was er eerst, toen kwam ik erbij en daarna moest de cruciale rol gecast worden van Dickie: als hij niet juist gekozen werd, stuikte de hele film als een kaartenhuisje in elkaar. Ik wist niet wie Jude Law was, maar toen ik hem zag wist ik dat hij perfect was voor die rol. Hij ziet er zo spectaculair aantrekkelijk uit dat iedereen meteen begrijpt waarom je in zijn huid wil kruipen. En hij speelt het ook prachtig.

Zou u zelf met iemand willen ruilen?

Als ik alleen maar talent zou moeten ruilen, zou ik geen bezwaar hebben tegen dat van Marlon Brando.

Zolang u er maar zijn vege lijf niet moet bijnemen?

Yeah, right! Ik laat die opmerking maar voor uw rekening.

Uw kreunende versie van My Funny Valentine prijkt nu ook op de soundtrack van de film. Was u zelf verrast door uw zangtalent?

Ik kan helemaal niet zingen. In de bewuste scĆØne in de film zie je hoe de kameleon Tom Ripley Chet Baker imiteert. We hebben een hele namiddag aan dat liedje gewerkt. De geluidsingenieurs deden hun uiterste best om er iets van te maken. Ik zing alleen onder de douche. Je moet niet denken dat ik in het voetspoor zal treden van al die andere zingende acteurs, zoals Will Smith of Jennifer Lopez. Ik heb er gewoon het talent niet voor.

Klopt het dat Leonardo DiCaprio als eerste de rol aangeboden kreeg van Tom Ripley?

Ik weet niet hoe serieus dit wel was, zijn naam wordt genoemd voor elke rol. Hetzelfde is waar voor Tom Cruise en Brad Pitt. Hun vingerafdrukken zitten op elk script dat ik te lezen krijg. Ik heb er geen probleem mee: ze kunnen niet in elke film spelen die hen wordt aangeboden. Maar Ripley is een rol waar ik inderdaad achteraan zat.

Het auditieproces was interessant. Mijn eerste ontmoeting met Anthony Minghella had plaats vĆ³Ć³r Good Will Hunting, The Rainmaker of Saving Private Ryan in de bioscoop kwamen. Dus Anthony had er geen idee van wie ik was. Hij had me gezien als een aan heroĆÆneverslaafde Golfoorlogveteraan in Courage Under Fire en (Miramax-baas) Harvey Weinstein had hem wat scĆØnes getoond uit Good Will Hunting. Anthony heeft me dus voor die rol gekozen nog voor hij kon weten dat dit ook commercieel een goede zaak was. Hij maakte zijn keuze op basis van twee lange gesprekken. Twaalf uur lang spraken we met elkaar in een hotelrestaurant. Hij vroeg me aan het eind of ik hem ’s anderendaags kon terugzien. Sure. De volgende dag hebben we nog eens zes uurtjes gekletst en toen stond zijn besluit vast: okay, let’s make the movie. Zonder dat ik Ć©Ć©n zinnetje dialoog moest lezen, terwijl ik zo goed als het hele script vanbuiten had geleerd! Het is een interessante manier van werken. Als je twaalf uur intensief zit te praten – over waar we zijn opgegroeid, onze families, onze dromen en verlangens, wat we van het leven verwachten -, kun je niet liegen, moet je wel al je verdedigingsmechanismen afleggen.

Ben Affleck maakte met zijn vriendin Gwyneth Paltrow Shakespeare in Love en onlangs ook Bounce. Hebt u ook plannen om een film te maken met uw vriendin Winona Ryder? Zoekt u naar projecten waarin u alle vier aan bod kunt komen?

Als de gelegenheid zich voordoet, waarom niet, maar we gaan het zeker niet forceren. Als je je relatie aan een filmproject opdringt, loopt het meestal faliekant af. Ik heb een hoop bevriende acteurs met wie ik best wil werken, maar het is altijd een kwestie van het vinden van het juiste materiaal.

Ben en ik willen zeker scenario’s blijven schrijven, maar dat vergt tijd. Ons eerste script schreven we uit pure frustratie: we hadden al die creatieve energie waar we niks mee konden aanvangen. Dankzij ons script voor Good Will Hunting konden we ook aan de slag als acteur. Maar de keerzijde van de medaille is dat we nu geen tijd meer hebben om te schrijven en daar willen we zeker wat aan doen. Je moet weten dat we niet gedisciplineerd zijn. We schreven Good Will Hunting terwijl we in Los Angeles met enkele maten plezier maakten. Soms waren we om twee uur ’s nachts vogelpik aan het spelen en kreeg een van ons een leuke inval die we meteen in het script verwerkten. Het was zeker geen goed georganiseerd en keurig gestructureerd proces. Ik kan niet braafjes aan een computer zitten werken. Het scenario van Good Will Hunting ontstond uit losse babbels, een pingpongspel van ideeĆ«n die we op bandjes inspraken. Voor ons is er geen groot verschil tussen schrijven en acteren: als we schrijven spelen we de scĆØne tot ze klikt. We kennen elkaar zo goed dat we vlakaf kunnen zeggen dat een idee klote is. We hoeven onze tijd niet te verliezen met beleefdheidsformules. We kunnen hard zijn voor elkaar, maar het wordt nooit persoonlijk.

Is het niet ironisch dat Ben, die toch veel meer gedreven was om door te breken als acteur, tot nog toe verstoken blijft van de roem die u intussen oogst?

Zo zie ik het niet. Volgens Hollywood-normen lopen onze carriĆØres volledig parallel. Ik had Saving Private Ryan, maar Ben had Armageddon, een gigantische hit. Omwille van zijn gestalte en uiterlijk wil Hollywood hem tot de volgende actie-ster bombarderen, maar Ben ziet dat niet zitten, wil zich niet vastpinnen op een formule. Daarom is het zo belangrijk voor hem om bijvoorbeeld ook romantische komedies te doen.

U bent een Harvard-drop-out die liever acteur werd dan zijn studies afmaakte. Hebt u zich dat niet beklaagd in uw jaren als worstelend acteur?

Zeer zeker, maar daaruit is ook Good Will Hunting ontstaan. Ik had al een eerste versie van veertig pagina’s geschreven voor een cursus op Harvard. Ik trok naar Los Angeles en samen met Ben, toen ook een worstelend acteur, probeerden we het verhaal van Good Will Hunting in scriptvorm te gieten. Ongeveer een jaar gebeurde er niets. We zaten krap bij kas. Gelukkig werd me een kleine kabeltelevisiefilm aangeboden, zodat er weer wat geld binnenkwam. Precies omdat we geen geld hadden, moesten we schrijven. Uiteindelijk verkochten we het script aan Castle Rock Productions, maar die deden er niets mee. Onze redding kwam toen Harvey Weinstein voor een miljoen dollar de rechten overkocht. We woonden met drie vrienden in een heel klein flatje in LA. De hele nacht zaten we te schrijven. Die derde vriend zit nog altijd in LA, heeft een kortfilm gemaakt en wil regisseur worden.

We zien u dit jaar nog in twee andere films.

In The Legend of Bagger Vance van Robert Redford speel ik een held uit de Eerste Wereldoorlog die met de hulp van zijn caddie (gespeeld door Will Smith) twee beroepsgolfspelers een lesje leert. In All the Pretty Horses van Billy Bob Thornton ben ik een jonge cowboy die verliefd is op de dochter ( Penelope Cruz) van de rancher. De film gaat waarschijnlijk naar Cannes. De versie die ik zag duurt 3 uur en 12 minuten en ik hoop nu maar dat de studio die lengte zal behouden.

The Talented Mr. Ripley, vanaf 8 maart in de bioscoop. Meer over de film, zie Knack van 16 februari.

Patrick Duynslaegher

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content