Jo Blommaert Illustratie Sandra Schrevens

?Vrouwen zijn vies van macht.? Tot voor kort was dit een van de veronderstelde verklaringen voor de afwezigheid van vrouwen aan de top. Inmiddels zijn de carrièrevrouwen in opmars : mateloos ambitieus banen ze zich een weg binnen de gevestigde hiërachie. Vrouwen vies van macht ? Valt te bezien.

In het pas gepubliceerde boek De Vorstin Machiavelli voor vrouwen schrijft Harriet Rubin : ?Vrouwen komen tegenwoordig veelal vooruit door zich te verlaten op mannelijke machtsmodellen of keiharde strategieën. Ze koeioneren of ze binden in, ze onderhandelen, ze doen water bij de wijn.? Zulke tactieken heb je nu eenmaal nodig als je wil winnen, stelt de schrijfster. Zelf vindt ze het maar minnetjes wanneer iemand er énkel op uit is om te winnen. In haar optie betekent winnen ook ?de beste zijn?, iets presteren waar anderen met ontzag naar kijken.

Het leuke aan dit boek is dat het niet de zoveelste handleiding is voor vrouwen om binnen de bestaande machtsstructuren hogerop te geraken. Het leuke is dat Harriet Rubin een Amerikaanse journaliste en uitgeefster begrippen als macht, oorlog en vrede anders definieert en het toepassingsgebied uitbreidt tot alle niveaus van het leven. Oorlogen of conflicten beperken zich immers niet tot wat traditioneel als machtsbolwerken wordt omschreven (de militaire, politieke en bedrijfswereld). Want ook in het privé-leven, ook in relaties met vrienden, partners, kinderen en ouders wordt er al eens gevochten. De sterke vrouw dient zich, volgens de auteur, ook op deze terreinen als een ?vorstin? te gedragen.

Harriet Rubin verwerpt de gangbare definitie van macht, de macht zoals zij door Machiavelli in zijn Il principe werd beschreven. Zij noemt dit ?macht van een beperkte soort?. ?De wetten van Machiavelli zijn niet van toepassing op vrouwen?, aldus Harriet Rubin. ?Ze zijn voor mensen wier ambitie groter is dan hun geweten. (…) Machiavelli’s vorst diende afstandelijk, listig en destructief te zijn. Machiavelli pleitte voor moord en bedrog en haalt de liefde naar beneden.? Tegenover Machiavelli’s vorst plaatst Rubin haar vorstin, die een ander uitgangspunt heeft, andere middelen gebruikt en grootsere doelen nastreeft.

Behalve door Il Principe liet Rubin zich ook inspireren door sterke vrouwen uit de geschiedenis. Ze bestudeerde hun leven, zocht naar terugkerende gedragspatronen en herleidde die tot methodes. Verwijzend naar de biografieën van vrouwen als Jeanne d’Arc, Golda Meir, de Russische dichteres Anna Achmatova en de antropologe Dian Fossey stelt Rubin dat deze vrouwen geleefd hebben alsof ?zegevieren hun geboorterecht? was. Deze vorstinnen hadden ook niet het gevoel dat ze een keuze moesten maken tussen liefde en macht terwijl het juist die opvatting is die vrouwen vaak de das omdoet : gevechten worden gestaakt uit liefde voor… Rubin stelt : ?Macht is een vorm van liefde en liefde is een vorm van macht.?

Ook mannen hebben Rubin geïnspireerd. En met namen als Gandhi, Martin Luther King en Nelson Mandela wordt het misschien duidelijk wat voor soort macht en wat voor soort strijd Harriet Rubin voor ogen heeft. ?Niet trotseren, uitvluchten zoeken of charmeren, maar verzet plegen.?

Dat sterke vrouwen klagen dat ze in de huidige machtsbastions niet vooruitkomen, vindt ze alleen maar logisch. De regels die daar nu gehanteerd worden, zijn gevechtsmethodes die niet haar regels zijn. Het komt erop aan de spelregels te veranderen. ?Vechten op de manier waarop een ander vecht wie dat dan ook moge zijn : man, vrouw of kind , leidt ertoe dat je de regels en het spel van je tegenstander bevestigt. Verander de regels en je speelt je eigen spel.?

Om dat doel te bereiken, stelt de auteur een aantal strategieën en tactieken voor, de ene al sympathieker dan de andere. Zo moet de vrouw die wil uitgroeien tot vorstin op zoek gaan naar de zwakheden van haar vijand. Dat kan ze door te infiltreren en te spioneren. ?Het komt erop aan als luistervink bij prinsen, koningen, generaals, echtgenoten en zonen informatie te verzamelen én die daarna te gebruiken.?

Leuker lijkt het om ?op een briljante wijze vernietigend te zijn?. Een voorbeeld dat Rubin aanhaalt is Billie Holiday, die schitterde als zangeres maar tegelijk over het lijden van de zwarte bevolking verhaalde. Andere tactieken : handel nooit uit wraak, gedraag je alsof je vijand je bondgenoot is, verwelkom alles wat nieuw is, spreek de waarheid en handel naar de waarheid… Zo slagen vorstinnen erin hun eigen spelregels te ontwerpen, wetend dat er meer nodig is dan het halen van goede punten of het dragen van een chic Armani-pak en prachtig ondergoed. Ze weten ook dat de prijs die ze willen binnenhalen van een andere orde is dan het volgende trapje op de hiërarchische ladder.

Harriet Rubin doorspekt haar praktische adviezen met concrete voorbeelden, situaties en dialogen die nogal ongeloofwaardig en artificieel overkomen. Toch is dit boek aangenaam om lezen. Het spoort vrouwen aan hun fantasie te gebruiken, creatief en vooral niet nodeloos bang of onzeker te zijn. Het stimuleert, inspireert. Het moedigt ambitie aan van het soort dat geen slachtoffers maakt : ?De beste zijn is een manier van winnen waarbij je stijlvol triomfeert over een tegenstander. Het lijkt op de Olympische spelen, waar de beste score van een atleet de verliezers hun waardigheid niet ontneemt.? Of om het met de woorden van Nelson Mandela te zeggen : ?Als we zelf durven schitteren, geven we onbewust anderen de toestemming hetzelfde te doen.? Mooi, toch ?