LOOK COOL
Een zonnebril beschermt de ogen tegen de zon. Maar dat is niet de enige reden waarom we hem dragen. Onderzoek toont aan dat een zonnebril in onze westerse cultuur cool is, en zowel macht als mysterie kan uitstralen.
Wat hebben Anna Wintour, Miles Davis en Andy Warhol ge-meen ? Ze werden alle drie gespot met zonnebril en geanalyseerd door Vanessa Brown, hoofddocent Design, Culture and Context aan Nottingham Trent University, als deel van haar onderzoek naar de ‘coolheid’ van zonnebrillen en waarom we ze dragen. Conclusie : dat doen we zeker niet alleen om de ogen te beschermen. Browns boek Cool Shades. The History and Meaning of Sunglasses verschijnt later dit jaar.
Het was een trip naar de supermarkt die Brown het idee gaf voor haar onderzoek. “Ik was aan het schilderen in mijn nieuwe flat, toen ik iets nodig had van de supermarkt. Ik had mijn verfkleren aan en zag er niet uit, dus besloot ik nog snel mijn zonnebril mee te pakken. Onderweg zag ik mijn reflectie in een etalageraam en realiseerde ik mij dat ik er best cool uitzag. Of dat nu echt het geval was of niet, daar kan over gedebatteerd worden, maar het feit dat ik de perceptie van mezelf kan transformeren door slechts één accessoire toe te voegen, vond ik interessant.”
Wat is het nut van een zonnebril als de zon niet schijnt ?
Vanessa Brown : Zelfverzekerdheid en pose zijn de belangrijkste redenen. Je kunt stellen dat alles wat we dragen met zelfvertrouwen te maken heeft, maar zonnebrillen zijn op dat vlak extra efficiënt. Ten eerste omdat ze erg opvallen, gezien je ze voor je ogen draagt ; en ten tweede, omdat ze de interactie met anderen beïnvloeden. Ze verbergen bijvoorbeeld onzekerheid in je ogen, of de richting waarin je kijkt.
Waarom zijn ze cool ?
Omdat ze doorheen de geschiedenis gedragen zijn door mensen die betekenis hebben gegeven aan dat begrip ‘cool’. Denk aan zwarte jazzmuzikanten die ze droegen om te ontsnappen aan de starende blik van racistische clubeigenaars of simpelweg om oogcontact met het publiek te vermijden. Of nog aan gevechts-piloten, Hollywoodsterren, filmpersonages, enigmatische figuren als Andy Warhol, om maar enkele van de meest invloedrijke te noemen. De sleutel van dat effect is de afstand die je creëert door je ogen af te schermen ; dat afschermen zegt altijd, op een of andere manier, dat je onaangeroerd bent door wat er rondom je gebeurt. Het is de essentie van een coole houding, en dat al sinds de ridders, de dandy’s en tal van subculturen. Zonnebrillen zijn ook cool omdat ze het licht weerkaatsen, wat op zich een metafoor is voor moderniteit of ‘verlichting’. Ze verwijzen ook naar de ‘overbelichte’ levensstijl van de beau monde in de twintigste eeuw : de flits van een camera, studiolampen of de zon tijdens een exotische vakantie.
Anna Wintour, hoofdredactrice van Vogue, heeft altijd een donkere zonnebril op. Wat wil zij uitstralen volgens u ?
Haar gebrek aan expressie dramatiseert haar macht als ‘rechter van de mode’. Ze laat zien, al dan niet doelbewust, dat wij niet weten wat zij denkt, terwijl haar mening net heel belangrijk is. Ze bepaalt niet alleen het financieel succes, maar ook de sociale standing van wie met mode begaan is. Het afschermen van de ogen suggereert ook dat ze een meedogenloze of onpartijdige rechter is. Als zij het goed vindt, dan zal Vogue het promoten. Haar imago is handig voor het blad, en voor modekenners in het algemeen, omdat hierdoor het idee versterkt wordt dat slechts enkele mensen inzicht hebben in de mode.
Als vroeger een blinde werd afgebeeld in een schilderij, betekende dat vaak dat hij beschikte over een speciale of alternatieve manier van kijken of denken. Alsof iemand die niet ziet ook niet afgeleid wordt door dagdagelijkse, wereldse dingen. Omdat een zonnebril ons zogezegd ‘verblindt’ voor het directe, impliceert het dragen ervan een speciale of alternatieve kennis, zoals bij muzikanten of leden van een subcultuur. Maar een zonnebril doet ook nog iets anders, want eigenlijk word je er niet door verblind (hoewel dat voor anderen zo lijkt). In veel gevallen doet hij ons net beter zien, omdat we geen last hebben van de zon, of omdat hij een vorm van voyeurisme toelaat. We kunnen naar anderen kijken zonder op te vallen, en hen beoordelen zonder dat zij hetzelfde kunnen doen.
Heeft ook de stijl van de zonnebril een betekenis ?
Ik ben hier in mijn onderzoek niet dieper op ingegaan. Veel hangt ook af van de context. Grosso modo zou ik zeggen dat de uitersten gaan van de brillen met grote designerlogo’s die al van ver roepen : ‘f*** off, ik ben rijker/beter dan jij (of dat probeer ik toch wanhopig uit te stralen)’ tot de houten monturen die zeggen ‘ik ben zo cool dat ik geen gladde zonnebril nodig heb om dat te bewijzen. Ik ben net zo authentiek en merkongevoelig als dit hout dat zorgvuldig is gerecycleerd.’ Maar cool is geen afgebakend begrip. Het kan zijn dat iemand de opvallende logo’s net op de ‘foute’ manier draagt, er een ironische draai aan geeft met de boodschap : ‘Jij denkt dat ik probeer cool te zijn met mijn designerzonnebril, maar in feite weet ik dat dit soort brillen voor wannabe’s zijn en draag ik hem net om uncool te zijn.’ Opzettelijk onhip zijn is ook een vorm van cool : je laat zien dat je je niets aantrekt van andermans regels.
DOOR ELLEN DE WOLF
Een zonnebril maakt het mogelijk anderen te beoordelen, zonder dat zij datzelfde kunnen doen
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier