Jo Blommaert Illustratie : Sandra Schrevens

Het idee was schitterend : het wereldberoemde Lolita-verhaal van Nabokov herschrijven, en deze keer niet de 40-jarige man maar het 12-jarige meisje aan het woord laten. ?In dit dagboek komt het seksueel misbruikte kind aan het woord, een incestslachtoffer met alle tegenstrijdige gevoelens die daarbij horen?, meldt de begeleidende perstekst van uitgeverij Meulenhoff. Maar het Dagboek van Lo, zoals het neergepend werd door de Italiaanse Pia Pera en vertaald door Rosita Steenbeek, is niet alleen een gemiste kans, het is ook een klap in het gezicht van iedereen die ooit slachtoffer is geweest van seksueel misbruik of incest.

Deze bedenking vloeit niet voort uit een conservatieve reflex of een of ander ethisch reveil. Het is een vaststelling die ieder kan doen die vindt dat kinderporno niet door de beugel kan. ?Waar ligt de grens ?? is een vraag die in het kader van deze problematiek vaak terugkeert. Het Dagboek van Lo illustreert op een perfecte manier wáár die grens ligt.

Niet alleen is Dagboek van Lo geen literair meesterwerk, wat Nabokovs Lolita wél is. Maar in deze zogenaamde ?ontroerende, speels-intelligente roman? wordt het ?incestslachtoffer? ook nog afgeschilderd als een geile trien.

Zoals bekend beschrijft Vladimir Nabokov in Lolita de passie, de obsessie van de 40-jarige professor Humbert voor de dochter van zijn hospita. Waar Nabokov erin slaagt de hersenspinsels van zijn mannelijk personage intrigerend en geloofwaardig neer te schrijven, wordt de wereld van het meisje Lolita door Pia Pera brokkelig, banaal en soms ronduit flauw neergezet. Als verklaring zal wel worden opgegeven dat het gevoelsleven van een pubermeisje nu eenmaal zo chaotisch en triviaal in elkaar zit. En als excuus voor de rommelige stijl zal wel benadrukt worden dat het hier niet om notities van een volwassene gaat, maar om het dagboek van een kind, waaruit bovendien zoals in de inleiding gemeld stukken zijn verdwenen of waarvan de chronologie zoek is geraakt.

Deze eventueel plausibele uitleg staat in ieder geval in schril contrast met de passages waarin Lo haar seksuele activiteiten beschrijft. Dan blijkt het meisje van 12 plots over een woordenschat en een kennis van zaken te beschikken die vermoedelijk zelfs de rijpheid van een modale volwassen vrouw overstijgt. Het gehanteerde jargon moet soms niet onderdoen voor dat van een ervaren pornograaf, en haar seksuele experimenten lijken die van héél vroegrijpe meisjes te overtreffen.

Wanneer Lo voor het eerst in haar leven met een ander flirt, gebeurt dat op kamp met een ander meisje. Dat kán realistisch zijn, maar het is ook dubieus omdat het minnespel van twee vrouwen/meisjes vaak als een opwindend element in pornofilms wordt opgevoerd. Bovendien wordt er al meteen met de tong ?geflitst?. Zou dát tegenwoordig het woord zijn dat jongeren te binnen schiet als ze voor het eerst zoenen ?

Echt ergerlijk en totaal onwaarschijnlijk wordt het verhaal zodra de man ten tonele verschijnt en Lolita haar trucendoos bovenhaalt om hem te verleiden. Want in dit zogenaamde incestboek is het het meisje dat initiatief neemt, dat lonkt en knipoogt en zit te wachten tot de ?lafaard? haar eindelijk durft te zoenen. De aloude en afgezaagde versie van de vrouw die uitlokt, die erom vráágt. Pia Pera gaat zelfs zover te suggereren dat het de koude kleren van dit wicht niet raakt om het nog maar eens te doen en (tja, waarom niet ?) dat ze dat nog leuk vindt ook. Méér zelfs : ?Ze zal hem eens laten zien waar ‘wij van onze leeftijd’ toe in staat zijn…? Een geutje dominantie erbij kan nooit kwaad. Net waar pornofanaten zo tuk op zijn.

Af en toe laat Lolita wel enig protest horen, maar dat klinkt zo dubbelzinnig en dubbelhartig, dat het overkomt als een smoesje om toch vooral de rest aan de man te kunnen brengen. Af en toe doet Lolita ook haar beklag over haar onvrijheid wanneer ze afgesloten van vriendjes en vriendinnetjes met Humbert op sleeptouw moet. Maar zinnetjes als : ?Besef dat je leven in vergelijking met dat van leeftijdgenoten helemaal niet slecht is voor een 13-jarige?, doen die aanklacht prompt weer te niet. Af en toe geeft ze zelfs blijk van gevoelens van eenzaamheid en uitzichtloosheid. Maar je zou voor minder als je vader en broertje al gestorven zijn, je vastzit aan een man waarvan je vermoedt dat hij de moordenaar is van je moeder, en er verder geen haan naar je kraait.

Nogmaals : wat een gemiste kans ! Het is doodjammer dat dit briljante idee niet is uitgegroeid tot een psychologisch diepgravende roman die, zonder te ontaarden in een sentimenteel melodrama, de mensheid iets wijzer had kunnen maken over fenomenen waar de een onder gebukt gaat en de ander alleen maar onwetend en onbegrijpend op kan reageren. Een verwachting die Nabokov overigens wel inlost.