lintjesfeesten

Coimbra is dé historische studentenstad van Portugal. Gerenommeerd voor de goede opleidingen, uiteraard, maar ook voor het afscheidsfeest begin mei, wanneer de studenten hun universiteit vaarwel wuiven. Wij zwaaiden mee en ontdekten de geschreven en ongeschreven regels van de traditie.

Regel 1 : Kom op tijd. En zorg dat je gegeten hebt.

–

De universiteit is het allerbelangrijkste personage van de stad Coimbra. Ze is eeuwen geleden op de hoogste plek gebouwd en tot vandaag lopen de historische gangen en galerijen vol studenten. Sommigen dragen hun zwarte cape (zie regel 2 : respecteer de dresscode), anderen niet. Maar geen van allen stoort zich aan de toeristen die linea recta het binnenplein oversteken naar de bibliotheek, dé trekpleister van de universiteit, want oud (van de achttiende eeuw), van hout, en gevuld met een indrukwekkende collectie boeken – de grootste onderaan en de kleinste vanboven. Een wandeling door de stad start ideaal bovenaan. Afdalen doen we langs smalle steegjes voorbij studentenhuizen en de oude kathedraal Sé Velha, waar een voorbereidingssfeer hangt : politiemannen zetten nadarhekken en verwijderen geparkeerde auto’s. Op de trappen van de kathedraal zit een tiental studenten met plastic supermarktzakjes vol eten en drinken “om een goede plek te hebben straks”. Straks, dat betekent meer dan veertien uur later, om middernacht. Dan wordt hier een massa volk verwacht.

Regel 2 : Respecteer de dresscode. Die kan nog van pas komen.

–

Wij besluiten die veertien uur nuttiger door te brengen en zakken af naar de benedenstad om er – ondanks het druilerige weer – een volksere, uitgelaten sfeer te vinden op het pleintje met fontein voor de nieuwe kathedraal. Er wordt geluncht in restaurantjes en op pleintjes en in een nieuwe zelfbedieningszaak is het tot buiten aanschuiven. De langste rij echter vormt zich wat verderop voor de winkel A Toga waar de officiële studententenkostuums worden verkocht. Omdat die deze week belangrijk zijn, worden de inkopen last minute – een universeel studentenverschijnsel – gedaan. Want er wordt niet gelachen met die kleding : allen dragen hetzelfde cahier en een mantelpakje voor de dames (met nylonkousen en vrij lompe hakschoenen) en maatpak voor de heren. En het opvallendste : een lange zwarte cape.

Allerlei codes zijn aan de studentenkleding verbonden : de gekleurde linten aan de boekentas verwijzen naar de faculteit, de omgevouwen kraag naar het schooljaar en de ingenaaide lapjes hebben een I was there-symboliek. De capes zijn vooral erg warm, ontdekken we ’s nachts tussen de duizenden studenten aan de voet van de kathedraal. Er staat zoveel volk dat we de zanger op de trappen niet verstaan. Hij is het nochtans die met zijn serenade klokslag twaalf het Quemia das Fitas-feest plechtig in gang zet.

Regel 3 : Listen to the music !

–

Er wordt die nacht niet zomaar wat gezongen, er wordt fado gezongen. Ook niet zomaar fado, maar de fado van Coimbra. Die verschilt van die van Lissabon, had ik gelezen in een boek van fadokenner Dirk Lambrechts : “Hoewel de instrumenten dezelfde zijn, behalve de guitarra die iets groter is gebouwd. In Coimbra wordt fado uitsluitend gezongen door studenten, afgestudeerden en professoren. De fado van Lissabon heeft een veel flexibeler ritme, is volkser en narratiever, die van Coimbra is romantisch-lyrischer. De fado wordt hier plechtig gezongen, meestal door tenoren die soms doen denken aan belcantozangers.” Ook de thema’s zijn verschillend. “Ze zingen niet over het harde leven of verloren liefdes, wel zeer gevoelige fado’s over de schoonheid van Coimbra, de Mondegorivier met aan de overkant de Choupal waar het heerlijk is om te wandelen onder de acacia’s en de eucalyptusbomen …” Veel van die bomen zijn er niet meer vlakbij de oever, maar toch is het de moeite om de rivier over te steken. (zie regel 4)

Regel 4 : Steek de rivier eens over. Desnoods om te slapen.

–

De serenade mag dan de traditionele feestelijkheid en het startschot zijn, er zijn er nog andere. Zo heeft er aan de overkant van de rivier een hedendaagser festival plaats, waar ook buitenstaanders op afkomen. De festivalwei ligt pal naast het klooster van Santa Clara a Velha dat eeuwenlang onder water stond en pas recentelijk is leeggepompt en bezoekwaardig is gemaakt. Ook de oevers van de Mondegorivier kregen enkele jaren geleden een opfrisbeurt met op de rechteroever een voormalig wereldexpopaviljoen van de architecten Souto de Moura en Alvaro Siza, op de linkeroever het zwembad en speelse hangars voor de kajakclubs. Het is vooral de nieuwe voetgangersbrug die ervoor zorgt dat er op de linkeroever – ook als er geen festivals plaatshebben – wat meer leven is gekomen. Terecht, want het panorama op de historische stad maakt die oever een fijne plek. Zeker als er een minitriatlon van start geschoten wordt. Als we opnieuw de voetgangersbrug richting centrum oversteken, zien we dat de ceremoniële studentencape ook gewoon handig is : in het park zitten studenten erop te picknicken of ze liggen eronder te slapen.

Regel 5 : Breng je ouders mee. Maar wel enkel op zondag.

–

Pas zondags duiken de studenten weer en masse op, alleen hebben sommigen nu felgekleurde kragen en hoed en een wandelstok mee. Dat zijn de afgestudeerden. Nog opvallend : de ouders zijn erbij. Vandaag is immers letterlijk de dag van de Quemia das Fistas zelf, wat letterlijk “verbranding van de lintjes” wil zeggen, al worden ze niet echt in de fik gestoken. Het is ook de dag van een stoet met praalwagens in bonte faculteitskleuren, met waterpistolen en gekke brillen. Deze studenten nemen – saudade of niet – vrolijk afscheid van een hoofdstuk. De enige trieste gezichten horen bij de parapluverkopers die zich niet aan zo’n zonnige zomerse dag verwacht hadden.

Door Leen Creve – Foto’s Charlie De Keersmaecker