KURT VAN EEGHEM

Kurt Van Eeghem (64), al sinds mensenheugenis een vaste waarde bij de VRT, presenteert het programma ‘Schone Kunsten’ op Klara. In het gelijknamige boek bundelt hij onvergetelijke momenten als gulzige cultuurminnaar.

Er is mij beloofd dat we het met de jaren kalmer aan zouden doen. Een leugen. Bij Klara moeten we met minder mensen steeds meer doen. Een totale schande. De cultuur- en informatietaak van de VRT mag je niet zomaar verwaarlozen. Die hoge workload is een algemeen probleem, maar wie dit onder het mom van flexibiliteit en concurrentiestrijd vooruitgang noemt, slaat de bal compleet mis. Onvermijdelijk leidt dit tot een verlies aan kwaliteit en daadkracht.

Ja, kunst kan de wereld redden. Bij de kunst ligt de oplossing voor deze dolle, tegen de muur aanlopende maatschappij die steeds meer rond haar kerktoren begint te draaien – men zou beter over parochialisme dan over na-tionalisme spreken. Die verenging is dodelijk. Als je de kunsten langzaam laat insijpelen bij kinderen, gaan zij inzien dat er nog een andere wereld bestaat die de dingen in perspectief zet en de vragen stelt die ertoe doen.

We kweken robotjes. Ons onderwijs levert kinderen af die iets heel goed kunnen, maar te weinig kennen. Ik wil terug naar een onderwijs dat taal en geschiedenis waardeert, de twee basisvoorwaarden voor onze ontwikkeling als mens. Zonder kennis van de geschiedenis weet je niet wie je bent en als je geen taal hebt, kun je niet communiceren. Eens je die twee basisvakken onder de knie hebt, kun je vele kanten uit.

Ik kan mijn moeder niet genoeg danken voor het talent voor verwondering dat ze me schonk. Ik herinner me dat we in Zeebrugge soms uren buiten zaten, wanneer tegen de avond de meeuwen naar het verlaten strand terugkeerden. Dan vertelde mijn moeder over die meeuwen. Had je er een paar die samen lol hadden, dan waren die ongetwijfeld aan het roddelen. En een meeuw die wat fladderde, was zeker dronken. Bij al die beesten verzonnen wij een heel leven, we fantaseerden erop los. Momenten die mijn verbeeldingskracht aanscherpten en die ik blijf koesteren.

Iedereen kan vatbaar zijn voor de ontroering door kunst. Mensen die geboren worden met het downsyndroom blijken net díe gevoeligheid heel sterk te ontwikkelen. Ik heb thuis een klein schilderijtje hangen van een jongen met down, hij was twaalf toen hij het maakte. Het heet Kleurige vrouwen, terwijl de drie erop afgebeelde vrouwen helemaal in het zwart zijn. Het is misschien wel het mooiste kunstwerk dat ik ken. Zo indringend goed. Het zegt iets wat je alleen via kunst kunt uitdrukken. Schoonheid zorgt vaak voor een aha-erlebnis. Als je de schilderijen van Caravaggio op een rijtje zet, kun je er de hele mensheid uit aflezen.

Ik wil niet sterven als een hond. De manier waarop ze in de jaren zeventig in de christelijke instellingen in Leuven met mijn vader omgingen, was onmenselijk. Men experimenteerde toen met kankerpatiënten, voor de professoren waren zij een soort studieobjecten. Maar zo mogelijk nog erger dan kanker is dementie. Bij mijn moeder heb ik gezien hoe onvoorstelbaar hard en genadeloos zo’n einde is. Voor mij is het een uitgemaakte zaak : ik kies voor euthanasie.

Met 65 op pensioen gaan, vind ik zo arbitrair. Maar ja, de VRT is een overheidsbedrijf in herstructurering en dus zal ik op 28 september – de dag waarop ik 65 word – moeten vertrekken. Uiteraard zal ik nog actief blijven. Ik ben een jong ventje, ik draai dubbele pirouettes als het moet. Als gezond en levenslustig persoon heb ik helemaal geen zin in dat pensioen. Ik sta klaar voor nog duizend-en-een dingen. Mijn verpakking is goed onderhouden. Dat heb ik te danken aan mijn genen, vele kilometers zwemmen en mijn dansopleiding. Tegelijk heb ik in bepaalde periodes te veel Antwerpse kroegen op het sluitingsuur meegemaakt dan goed is voor een mens. Ach, misschien is dat in zekere zin óók gezond. Je moet léven.

Doceren is de mooiste opdracht. Als ik straks meer lucht in mijn agenda krijg, zal ik met meer overgave dan ooit esthetica en interviewtechniek geven aan de studenten van het Conservatorium van Antwerpen. Ik kan de honger van die jonge gasten niet missen. Ze slurpen je helemaal leeg, als vampieren, maar geven je ook een massa terug. Het is een wisselwerking ; ik geloof niet in de klassieke meester-leerlingverhouding. Ik vind het zo fijn om te zien hoe mensen van twintig ‘het’ opnieuw gaan uitvinden. Helemaal van scratch, hoewel die scratch natuurlijk niet bestaat. Dat tomeloze geloof in vernieuwing is mooi en mag je die gasten niet afpakken.

‘Schone Kunsten – Een persoonlijke reis langs mensen, musea, muziek, meesterwerken en alle dingen die ons leven kleur geven’, Kurt Van Eeghem, uitgeverij Polis, 19,99 euro.

Tekst Peter Van Dyck & Foto Diego Franssens

“Doceren is de mooiste opdracht. Die jonge gasten slurpen je helemaal leeg, als vampieren, maar geven je ook een massa terug”