In 1972 haalde het beroemde diëtistenpaar Michel en Christine Guérard Eugénie-les-Bains uit de anonimiteit. Dit dorpje in de Landes heeft de eerste kuurhoeve volgens een speciaal concept.

Tekst en foto’s Jean-Pierre Gabriel

MIJN VADER WAS DE EERSTE DIE DE woorden ferme thermale in de mond nam, en dan had hij het over een bron die we in de Elzas hadden gekocht, waar een schitterende 17de-eeuwse hoeve stond. Wij namen die uitdrukking over en besloten al snel er een nieuw en origineel concept mee uit te bouwen. De uitdrukking is trouwens gedeponeerd.? Dat zegt Christine Barthélémy, vrouw van Michel Guérard.

De carrière van Michel Guérard volgde de klassieke weg van grote chefs in spe. Hij ging eerst in de leer bij Kléber Alix in Mantes, waar hij een grondige basiskennis over koken en banketbakken opdeed. In 1955 begon hij in het prestigieuze Crillon te werken, eerst als chef-banketbakker, daarna als chef-sauzenmaker. Tien jaar later vestigde hij zich in een klein eethuisje in Asnières en hij maakte het wereldbekend. Dat was de tijd van Le Pot-au-Feu en zijn gerechten voor smulpapen, die in 1978 in een receptenboekje verschenen.

Toen trok Guérard, tot veler verbazing, naar Eugénie-les-Bains, dat op het gebied van gastronomie niets te betekenen had. Zijn kennismaking met Christine had daar alles mee te maken. Haar vader, Adrien Barthélémy, is de eigenaar van enkele tientallen kuuroorden verspreid over heel Frankrijk, gegroepeerd in La Chaîne du Soleil. Christine, die nu aan het hoofd staat van die grote groep, typeert het levenswerk van haar vader. ?Het was het werk van een dromer die met zijn beide voeten op de grond stond en een enorme feeling bezat. Hij geloofde in de mogelijkheden van totaal verwaarloosde en soms nauwelijks bereikbare plekken, hoog in de bergen op duizend kilometer van Parijs. De thermale geneeskunde was in heel Frankrijk op sterven na dood omdat ze werd voorbijgestoken door de scheikunde en vergeten werd door het toerisme dat na de Tweede Wereldoorlog een nieuw elan kreeg. Mijn vader blies ze nieuw leven in.?

Eugénie, het mooiste pareltje van de keten, werd het stokpaardje van het echtpaar Guérard. Het kreeg eerst de naam La grande cuisine minceur, titel van het boek dat de reeks recepten van grote chefs bij Robert Laffont inluidde. Een wereldsucces, dat in heel wat talen vertaald werd.

Michel Guérard verdiepte zich ook in de technologie van het kuren, en hij kiende een exclusiviteit van het huis uit : een gewichtloosheidsmodder. Zich inspirerend op het water van de Dode Zee dat het lichaam draagt en de zwaartekracht opheft, dokterde hij een modder uit met de geschikte dichtheid, bevloeid door bronwater uit Eugénie dat doorlopend ververst wordt.

In de twintig jaar die daarop volgden, hebben Christine en Michel Guérard onophoudelijk gewerkt aan het perfectioneren van hun droom, tot en met hun jongste realisatie : de kuurhoeve, het resultaat van zeven jaar diepgaand onderzoek. Deze 18de-eeuwse hoeve in de Landes, volledig gerestaureerd met de wetenschappelijke hulp van de Franse Monumenten en Landschappen, beslaat een oppervlakte van duizend vierkante meter. Aan de buitenzijde is soberheid troef : vakwerk in natuurlijk hout en leem, bedekt met een laagje witkalk.

?Ik ben eigenlijk een vrouw van tuinen, bomen en planten, maar heb er via mijn familie ook water bijgekregen. Ik heb die twee werelden, water en groen, verenigd zoals eertijds de Gallische druïden, die een bronnencultus hadden. Nu, drie jaar vóór de eeuwwisseling én het nieuwe millennium, hebben wij ons opnieuw een mentaliteit aangemeten die nauw aansluit bij die van Jean-Jacques Rousseau, de tijd van vóór de Franse Revolutie, toen men echt een hang had naar natuur en waarachtigheid. Met een symbiose tussen water en planten laten wij mensen genieten van de heropleving van de badcultuur. Niet meer op de verouderde manier van vorige eeuw dus, maar door de energie en de zachtheid die planten kunnen bieden.? De namen van de behandelingen spreken voor zich : bronwaterbad geactiveerd met planten, beneveling met bronwater met planten, behandeling met zachte zalven met fijne thermale modder en planten.

Wie Christine Guérard kent, weet dat zij ver kan gaan in het opdoen van kennis als het erop aankomt een project tot een goed einde te brengen. De kunst van het tuinieren, de kennis van de geneeskrachtige kruiden, de historische stromingen inzake badkuren, binnenhuisinrichting, het zoeken naar de origineelste voorwerpen, ze is er intens mee bezig om haar kuurhoeve te concipiëren.

Het gebouw heeft drie belangrijke functies : de verzorging, de rust en de relatie met de natuur, en het onthaal. En om dat laatste te typeren, bestaat in de volkstaal van de Landes een mooi woord : l’airial. Dat was vroeger een plek in open lucht die gemeenschappelijk was voor een aantal gegroepeerde huizen, waar men samenkwam om een varkentje te slachten, het graan te dorsen, huwelijken te vieren of gewoon ’s avonds met elkaar een praatje te slaan. L’Airial van de kuurhoeve heeft een dak. Er staan een reusachtige open haard en enkele sofa’s in régencestijl. Daar kan men tussen de behandelingen door even bijkomen en genieten van een kruidenthee.

De band met de natuur is alomtegenwoordig. Elk raam geeft uit op de weide, vol narcissen in de lente en vol cosmos in de zomer. De rustzaal noemt men de tuin der vier seizoenen, want zolang het weer het toelaat, dat wil zeggen van de lente tot de herfst, loopt men op blote voeten van binnen naar buiten en van buiten naar binnen, over tegels in terracotta naar het groene gras in de wei. Blikvangers in deze ruimte zijn vier reusachtige rustbedden. Ze werden, zoals zovele elementen in het interieur, ontworpen door ChristineGuérard en uitgevoerd in eik en kastanje, de lievelingsbomen van het huis. ?Ik haalde mijn inspiratie uit verscheidene bronnen. De gegolfde rug was een traditie in Eugénie. De verschillende hoogtes waren precies berekend en aanbevolen voor een nierbehandeling in liggende houding. De voeten liggen iets lager (68 cm) dan het hoofd (72 cm). De uitgerekte S-vorm bevordert de bloedsomloop in de richting van het hart. Die bedden hadden echter geen stijl. Daarom gaf ik ze zelf een stijl, en daarvoor gebruikte ik een weloverwogen mengeling van Louis XV en Engels-Chinese elementen. De armleuningen doen denken aan de kruiwagens waarin kleine meisjes zich graag lieten rondrijden door kleine jongens.?

De kuurinrichting hammam, zwembad, massageruimte is een eerbetoon aan de vier beschavingen die voor het kuurwezen zowel historische als symbolische referenties vormen : het oosten, de druïden, de mohammedaanse wereld en de Grieks-Latijnse beschaving.

?Aan de druïden ontleenden we de natuur, het hout, het water en de planten. De Grieks-Latijnse cultuur weerspiegelt zich in de witmarmeren (verwarmde !) tafels met afgeronde vormen. Uit het Verre Oosten komt het idee om in de badkuipen af te dalen zoals in een zwembad, wat het gevoel van onderdompeling in het water versterkt. De hammam en zijn koepeldak in mozaïek met bloemmotieven verwijst naar de islamarchitectuur.?

Alles, tot in de kleinste details, werd door Christine Guérard uitgekiend, uitgekozen en gesuperviseerd. Zelfs de tuniek die gedragen wordt. Het kledingstuk met zijn officierskraagje en zijn stoffen knopen is 18de-eeuws van inspiratie. De stof is katoen met een grof honingraatmotief. Alle materialen werden gekozen of ontworpen om het lichaam enkel met dingen uit de natuur in aanraking te brengen. Het schoeisel bijvoorbeeld is gemaakt van raffia. De binnenzijde is gevoerd met katoen en de zolen zijn van echt rubber. Anders dus dan de plastic sandalen die men meestal in thalassotherapiecentra krijgt.

?Wij hebben er alles voor gedaan opdat de natuur zoveel mogelijk aanwezig zou kunnen zijn in alles wat men hier drinkt, aanraakt, ziet, om zijn lichaam doet. Het is wel grappig : wie naar de kuurhoeve komt, neemt altijd een nieuwsgierige, afwachtende houding aan, maar wie hier buitenkomt, loopt op wolkjes. Een uurtje hier binnen en je voelt je onthecht.?

De beroemdste bezoeker van het eerste jaar was Jacques Chirac. Hem beviel het zo goed dat hij tien dagen is gebleven.

Decoratie en het zoeken naar de juiste materialen zijn een grote hobby van Christine Guérard.

Een universum van natuurlijke geuren.

De overdekte Airial is tegelijk een ruimte voor onthaal en voor verpozing tussen twee kuurbeurten door. Kleine foto : detail van de schaal met granaatappels.

Links : de inspiratie komt van het Japanse bad, waarin het lichaam geleidelijk wordt ondergedompeld. Boven : op deze verwarmde marmeren tafel word je behandeld met een met planten verrijkte modder.